فجایع نفتی در منطقه بی‌دفاع خلیج فارس

هر وقت صحبت از نشت نفت به میان می‌آید، ذهن‌ها ناخداگاه به سمت ماجرای لکه نفتی خلیج مکزیک می‌رود. نشت نفت از یک چاه دریایی در خلیج مکزیک و پس از انفجار سکوی نفتی دیپ‌واتر هوریزان شرکت نفت بریتانیا، BP در 20 آوریل سال 2010، باعث ایجاد یک لکه نفتی بزرگ در این منطقه شد. انفجار این سکوی نفت باعث مفقود شدن 11 کارگر شد. کارگرانی که جسدشان هرگز پیدا نشد.

به گزارش خبرنگار بین‌الملل «انرژی امروز» لکه نفتی که در این منطقه به وجود آمد مساحتی بالغ بر 23568 کیلومتر مربع را در بر می‌گرفت.  سازمان ملی اقیانوسی و جوی تخمین زده بود که احتمالا 5 هزار بشکه در روز نفت نشت می‌کند. شرکت بی‌پی، این نشت نفت را روزانه 1000 بشکه اعلام کرده بود اما بعدها اعداد و ارقام نرخ نشت نفت بالاتر رفت تا این‌که رسید به 26500 بشکه در روز و دست آخر دانشگاه فلوریدا هم میزان نشت نفت را از این چاه به طور کلی 12.6 میلیون بشکه اعلام کرد.

شرکت بی‌پی تمام مسوولیت جبران خسارات وارده را قبول کرد. اما ارزش سهام این شرکت بعد از ماجرای نشت نفت 22 درصد سقوط کرد. هزینه پرداخت خسارت نیز باعث ضرر و زیان بیشتر این شرکت شد. به طوری که در سال 2015 وزارت دادگستری آمریکا، میزان خسارتی را که شرکت بی‌پی در طی 18 ماه باید پرداخت می‌کرد را 18 میلیارد و 700 میلیون دلار برآورد کرد. اما همین اعلام پرداخت خسارت، ارزش سهام این شرکت را 6.4 درصد افزایش داد.

بر اساس بیانیه‌ای که بی‌پی منتشر کرده بود هزینه این انفجار در آن زمان برای بی‌پی به 43 میلیارد دلار رسید.

مروری بر تاریخ

تاریخ صنایع بالادستی نفت و گاز از این رخ‌دادها بسیار دیده است.

در جنگ خلیج فارس، در سال 1991، نیروهای عراقی در جریان عقب‌نشینی از کویت، شیرهای چاه‌های نفت را باز کردند. این اقدام نیروهای بعث، یکی از بزرگ‌ترین فجایع نشت نفت را در تاریخ آن زمان رقم زد. 8 میلیون بشکه نفت خام منتشر شده، محدوده‌ای به اندازه جزیره هاوایی را اشغال کرد.

در سال 1979 هم در خلیج مکزیک، انفجار یک حلقه چاه، باعث نشت 3.3 میلیون بشکه نفت شد. در 1979 برخورد دو نفتکش غول‌پیکر در سواحل ترینیداد و توباگو، و آتش‌سوزی بزرگ این دو نفتکش، باعث رهاسازی 2.1 میلیون بشکه نفت شد. در 1992، دو میلیون 60 هزار بشکه نفت از چاهی در ازبکستان نشت کرد. در 1983، با برخورد یک نفتکش با سکوی نوروز در جریان جنگ ایران و عراق، روزانه 1500 بشکه نفت وارد آب‌های خلیج فارس شد، بدون آن‌که فرصتی برای تعمیرات آن وجود داشته باشد. در 1991، در سواحل آنگولا، یک کشتی منفجر شد و یک میلیون و 890 هزار بشکه نفت وارد سواحل این کشور شد.

حادثه خلیج سالدای آفریقای جنوبی در 1983، حادثه سواحل بریتانی در 1978، و حادثه سواحل نووا اسکاتیا در 1988 از بارزترین حوادث و فجایع زیست محیطی مرتبط با نشت نفت در دنیا هستند.  

خلیج فارس همیشه مشتعل

منظور از بیان این مقدمه، اشاره به فاجعه اخیر نشت نفت در آب‌های خلیج فارس است. خلیج فارس یکی از آلوده‌ترین مناطق دنیاست. وجود مخازن و منابع عظیم نفت و گاز همراه با جنگ‌های خانمان‌برانداز در این منطقه، باعث شده است خلیج فارس همیشه مستعد انواع آلودگی‌ها باشد. در این میان، سهم آلاینده‌های نفتی در این منطقه بالاست.

با نگاهی به تاریخ این منطقه می‌توان از فجایع بسیاری یاد کرد. انتشار نفت از 902 چاه‏ مناطق احمدی، بحره، بورقان، مقوع، میناقیش، روضتین، صابریه و ام‌القدیر در کشور کویت، حین جنگ خلیج فارس بیش از 938 میلیون بشکه گزارش شد.

 در حمله ناوهای آمریکایی به سکوی نفتی رشادت در خلیج فارس در مهرماه سال 1366، روزانه بیش ازهفت هزار بشکه نفت خام به این دریا سرازیر شد که هیچ سیاستی در دنیا برای پاکسازی این آلودگی اعمال نشد.

حمله به چاه‏های نفت نوروز در خلیج فارس در بهمن ماه 1361 نیز حجم قابل توجهی نفت خام به آب‏های خلیج فارس وارد کرد  که هیچ گاه توسط هیچ سازمانی پیگیری نشد.

حمله به ترمینال نفتی لارک هم مقادیر زیادی نفت را وارد خلیج فارس کرد و به خاطر وزش باد و وضعیت امواج محیط، نفت رها شده، تنگه هرمز و سواحل استان هرمزگان را به طول 130 کیلومتر کاملا پوشانید بود.

نشت نفت از سکوی بارگیری عربستان سعودی و فوران چاه مصباح بیش از 80 هزار بشکه نفت خام به خلیج فارس وارد کرد.

در سال 1369  در طی جنگ خلیج فارس یک نفت کش بزرگ در این دریا غرق شد.

با آتش سوزی چاه‏‌های نفت کویت در جنگ خلیج، روزانه پنج میلیون بشکه نفت، هفتاد میلیون متر مکعب گاز سوخت و نیز یک و نیم میلیون تن نفت به طور مستقیم از طریق نشت وارد خلیج فارس گردید.

این فقط بخش کوچکی از فجایعی است که در طی سالیان متمادی بر این منطقه نفت‌ خیز وارد آمده است.

بهره برداران نفت در این سال‌ ها، نفت را از دل آب‌های پرمناقشه‌ترین منطقه نفتی دنیا بیرون کشیدند و ناجوانمردانه، این آب‌ها را آلوده کردند.

گویی نفت هر جا که پا می‌گذارد، به غیر از بدبختی برای آن منطقه، ره‌آورد دیگری ندارد.

و این بار، نشت نفت دوباره در کویت

آخرین موردی که به طور رسمی خبر از نشت دوباره نفت آن هم مقدار زیاد را می‌داد این هفته اعلام شد.

روز پنج شنبه در یک میدان نفتی مشترک بین عربستان و کویت، نشت نفت مشاهده شد اما وزارت نفت کویت، بر سیاق همیشکی تکذیب واقعیت‌ها در خاورمیانه، اعلام کرد که این منبع نفتی از بیرون از آب‌های کویت وارد این منطقه شده است.

برخی رسانه‌های محلی به نقل از کارشناسان نوشتند که منبع نشت نفت شاید لوله‌های نفتی در میدان ابوفطیره باشد. بنا بر برآورد کارشناسان، حدود ۳۵ هزار بشکه نفت ممکن است به آب‌های منطقه الزور نشت کرده باشد. کویت در این منطقه سرگرم ساخت یک مجتمع نفتی بزرگ به ارزش ۳۰ میلیارد دلار است که شامل یک پالایشگاه بسیار بزرگ است.

چند روز بعد شبکه اسکای نیوز به نقل از وزیر نفت کویت خبر داد که این کشور توانسته است نشت نفت به آب‌های جنوبی خلیج فارس را مهار کند و هم اکنون در حال پاکسازی برخی سواحل از آلودگی نفتی است.

عصام المرزوق اعلام کرد که اقدامات لازم برای شناسایی علل و منبع آلودگی در جریان است.

شبکه CBC هم دو روز پیش اعلام کرد تلاش کویت برای مهار نشت نفت را به جنگ تشبیه کردو نوشت کویت به جنگ نشت نفت در آب‌های خلیج فارس رفته است.

این شبکه نوشت که تلاش کویت برای کنترل نشت نفت از سواحل جنوبی کویت احتمال دارد باعث ایجاد خساراتی به نیروگاه برق و واحدهای تولید آب در این منطقه شود و از سویی این لکه نفتی تا مدت‌ها در منطقه باقی بماند.

CBC گفته بود که معلوم نیست چقدر نفت وارد آب‌های خلیج فارس شده است. اما به نقل از مقامات کویتی از تلاش شرکت شورون برای مهار این فاجعه خبر داده بود.

خبرگزاری RT هم به نقل از مقامات کویتی نوشت که برای این کشور اولویت اول در برخورد با نشت نفت در آب‌‌های کشورش، حفظ نیروگاه برق و تاسیسات تولید آب در سواحل آن است.

سخنگوی وزارت نفت کویت به خبرگزاری KUNA گفته است که تیم‌های واکنش سریع شرکت نفت کویت KOC، شرکت ملی صنایع نفت کویت KNPC و دیگر شرکت‌های نفتی، وزارت نفت و مقامات اداره آب و محیط زیست تمام توان خود را برای مهار نشت نفت به کار گرفته‌اند.

وزیر نفت کویت هم به روزنامه الرای گفت که لکه نفتی دیگری پیدا نشده است و مسوولین در حال کار برای پاکسازی لکه‌های نفتی مجاور سواحل هستند.

وی قول داده بود که عملیات پاکسازی نفت تا انتهای هفته انجام شود.

شبکه RT به نقل از کارشناسان کویتی در خصوص منبع ایجاد این لکه نفتی هم نوشته بود که یک خط لوله 50 کیلومتری قدیمی میدان فراساحلی مشترک عربستان و کویت عامل این نشت بوده و تخمین زده می‌شود که 35 هزار بشکه نفت خام وارد آب‌های این کشور شده باشد.

اما با این حال بهره‌بردار میدان ابوفطیره گفته است که این تاسیسات هیچ آسیبی ندیده‌اند.

کویت دارنده ششمین ذخایر نفتی دنیاست و 95 درصد درآمد این کشور از صادرات نفت است.

موضوعی که این بخش از دنیا در مواجه با اتفاقاتی این چنینی به چشم می‌آید برخوردی است که مسوولان محلی با آن‌ها دارند. ابتدا تکذیب، بعد مقصر دانستن دیگری، و ندادن اطلاعات درست و عدم اطلاع‌رسانی برخوردهایی است که در کشورهایی این چنین مشاهده می‌شود.

شبکه‌های خبری و خبرگزاری‌ها دنیا در مخابره خبر مربوط به این نشت نفت، اعلام کرده‌اند که منتقدین از عدم اطلاع رسانی دولت کویت به مردم در مورد ممنوعیت ماهیگیری در این مناطق شاکی بوده‌اند.

شاید به دلیل همین خصوصیت بوده است که شبکه CNN در سال 2010 در مقاله‌ای نوشته بود «خلیج فارس در واکنش به فجایع اکولوژیکی، قابلیت تطابق عجیبی دارد».

چون نه کسی اعتراضی می کند و نه قرار است کسی در مقابل این رخ دادها مسولیت‌پذیر باشد و نه کسی به داد گاه کشانده شود. اینجا خلیج مکزیک نیست و مسوول این نشت هم شرکت بی پی نیست!

اما داستان ادامه دارد. روز سه شنبه مسوولان کویتی از نشت دوباره نفت در یکی از مناطق ساحلی کویت خبر دادند.

هر چند روز قبل کویت اعلام کرده بود نشت نفت در این منطقه را کنترل کرده است اما پایگاه خبری الیوم السابع، از نشت دوباره نفت در منطقه ابوفطیره خبر داد.

این لکه نفتی جدید حدود یک مایل دریایی امتداد دارد و در عین حال علت آن هنوز اعلام نشده است. سازمان محیط زیست کویت اعلام کرده که لکه جدید نفتی را در منطقه دریایی روبه روی باشگاه پلیس در منطقه ابوفطیره رصد کرده است.