توسعه سیستم اختلاط پیوسته نفت خام در پژوهشگاه صنعت نفت
این محقق پژوهشگاه صنعت نفت، توسعۀ فنّاوری اختلاط را حاصل تلاش جمع کثیری از کارشناسان و محققان در بخش های مختلف پژوهشگاه صنعت نفت می داند که طبیعتاً طراحی سیستم برآمده از این فنّاوری در زمینۀ صادرات نفت خام حاصل تلاش و همکاری مشترک و مستمر بخش های مختلف شرکت پایانه های نفتی ایران شامل اداره های تحقیق و توسعه، عملیات و مهندسی ساختمان با پژوهشگاه صنعت نفت بوده است.اختلاط نفت خام و فراورده، امروزه نقش به سزایی در توسعۀ فعالیت بخش های مختلف صنعت نفت دارد. استفاده از این فنّاوری باعث می شود مشخصات مختلف مادۀ نفتی به مقداری مطلوب تغییر یابد تا امکان انتقال بهتر آن فراهم شده یا فرایند نفتی مشخصی تسهیل شود. علاوه بر این، باعث خواهد شد تا نفت خام و فراورده با مشخصات مطلوب مشتری وارد بازار فروش شود. برهمین اساس توسعۀ فنّاوری اختلاط پیوستۀ نفت خام و فراورده در پژوهشگاه صنعت نفت از سال ها پیش در دستور کار قرار گرفت. ازجمله اهداف مورد نظر پژوهشگاه صنعت نفت در این راستا می توان به تأمین خوراک با کیفیت ثابت برای پالایشگاه های نفتی، تأمین و تضمین کیفیت فراورده های نفتی تولیدی پالایشگاه های مختلف و همچنین تنوع بخشی به سبد نفت صادراتی کشور با تولید نفت های خام با مشخصات مختلف اشاره کرد.
دکتر سرود زاهدی عبقری، مدیر پروژه و استادیار پژوهشی پژوهشکدۀ توسعۀ فرایند و فنّاوری تجهیزات پژوهشگاه صنعت نفت، در گفتگو با «تازه های انرژی» با بیان اینکه در ایران نیز با توجه به تغییرات کیفیت نفت خام و لزوم تنوع بخشی به سبد صادراتی و مدیریت مناسب تولید در پالایشگاه های نفتی، توسعۀ فنّاوری اختلاط از سال ها پیش در دستور کار قرار گرفته است، می گوید: «از 1387 با هدف توسعۀ سیستم مزبور در پژوهشکدۀ توسعۀ فرایند و فنّاوری تجهیزات، فعالیت های گسترده ای با همکاری سایر بخش های پژوهشگاه صنعت نفت ازجمله پژوهشکدۀ توسعۀ فنّاوری های پالایش و فراورش نفت آغاز شده است.»
مدرن سازی روش اختلاط
او با بیان اینکه اختلاط نفت خام و فراورده با 2 شیوۀ اختلاط در مخزن (سیستم ناپیوسته) و اختلاط در خط انجام می شود، ادامه می هد: «روش اختلاط در مخزن (ناپیوسته)، شامل انتقال هم زمان حجم معینی از هر یک از جریان های مخلوط شونده از مخازن ذخیره به مخزن محصول است که عملیات اختلاط جریان ها و همچنین یکنواخت شدن محصول، در مخزن و با استفاده از همزن های مکانیکی یا پمپ هایی با جریان برگشتی انجام می‌شود. این روش، روش سنتی اختلاط است که با صرف انرژی و زمان زیاد، سودآوری پایینی دارد. در مقابل آن، روش اختلاط در خط (پیوسته) به عنوان روشی مدرن مطرح است که در آن اختلاط با استفاده از تجهیزات اختلاط گر در خط انجام می شود.»
زاهدی با اشاره به اینکه استفاده از این شیوه ضمن تسریع در فرایند اختلاط، باعث کاهش مصرف انرژی نیز خواهد شد، می افزاید: «فرایندهای پیوسته به گونه‌ای طراحی می شوند که اغلب در هنگام انتقال نفت خام و فراورده، اختلاط صورت می گیرد و همین امر، باعث می شود که از این شیوه در مراحل مختلف تولید، انتقال و فراورش نفت خام به راحتی بتوان استفاده کرد.»
مدیر این پروژه با تأکید بر اینکه از 1387 مطالعات گسترده ای در زمینۀ توسعۀ سیستم اختلاط پیوستۀ نفت خام و فراورده آغاز شده است، ادامه می دهد: «در اولین گام نرم افزار RIPI Blend با حمایت پژوهش و توسعۀ شرکت پالایش و پخش توسعه داده شد و بعد از گذراندن مراحل و آزمون های مختلف، سرانجام در شواری عالی انفورماتیک کشور به ثبت رسید. در این میان تجربه های مختلفی در زمینۀ اختلاط بهینۀ نفت خام در پالایشگاه های مختلف کشور، با استفاده از این نرم افزار حاصل شد.»
عضو هیئت علمی پژوهشگاه صنعت نفت، ضمن اشاره به هدف اصلی این نرم افزار. تصریح کرد: «در حقیقت با استفاده از نرم افزار توسعه داده شده، می توان با در اختیار داشتن چند خوراک نفتی یا فراوردۀ نفتی به نسبت اختلاط بهینۀ این مواد برای رسیدن به محصولی با کیفیت مشخص، دست یافت.»
این محقق پژوهشگاه صنعت نفت، توسعۀ فنّاوری اختلاط را حاصل تلاش جمع کثیری از کارشناسان و محققان در بخش های مختلف پژوهشگاه صنعت نفت می داند که طبیعتاً طراحی سیستم برآمده از این فنّاوری در زمینۀ صادرات نفت خام حاصل تلاش و همکاری مشترک و مستمر بخش های مختلف شرکت پایانه های نفتی ایران شامل اداره های تحقیق و توسعه، عملیات و مهندسی ساختمان با پژوهشگاه صنعت نفت بوده است.
بهینه سازی اختلاط نفت و فراورده
او با بیان اینکه این نرم افزار بومی، توانایی شناسایی خواص نفت خام و برش های نفتی با استفاده از چند خاصیت پایه را نیز دارد، محاسبۀ خواص مخلوط حاصل از چند نفت خام یا برش نفتی، بهینه سازی اختلاط نفت خام و برش های نفتی برای صادرات، تولید و توزیع در کشور را از مهم‌ترین مزایای این نرم افزار برمی شمرد و ادامه می دهد: «تولید نفت خام های مختلف از مجموعۀ محدودی از نفت خام ها، ازجمله مزایای استفاده از این سیستم محسوب می شود. استفاده از این سیستم در بخش صادرات نفت خام می تواند باعث گسترش سبد صادراتی کشور نیز شود. بدین صورت که با اختلاط نفت خام با نسبت های مشخص و محاسبه شده می توان نفت خام مورد نیاز مشتریان مختلف در بازار بین المللی را تأمین و علاوه بر آن، نوسانات قیمت نفت خام های مختلف را نیز مدیریت کرد.»
استقبال پایانه های نفتی
بنا بر اعلام زاهدی، وجود این مزیت باعث شد همکاری تنگاتنگی میان پژوهشگاه صنعت نفت و شرکت پایانه های نفتی ایران برای طراحی سیستم پیوستۀ اختلاط نفت خام در پایانۀ صادراتی خارگ از مدت ها پیش آغاز شو د. در این سیستم با استفاده از نفت خام های در دسترس در محدودۀ نفت خام های فوق سبک با API 56 و نفت خام فوق سنگین با API 18، امکان تولید طیف گسترده ای از نفت خام ها وجود خواهد داشت که ازجمله می توان به تولید نفت خام هایی با مشخصات نزدیک به مشخصات نفت خام های تولیدشده در خاور میانه اشاره کرد.
سودآوری بالا
او با بیان اینکه در دنیا، کشورهای امریکا، مکزیک، هلند، ونزوئلا و هند سیستم هایی بر اساس این فنّاوری توسعه داده و برای تولید نفت خام و برش های نفتی مختلف استفاده کرده اند، می افزاید: «سودآوری استفاده از این سیستم به قدری است که در صورت بازاریابی مناسب نفت تولیدی می توان در کمتر از 2 ماه استفاده از آن، سرمایه گذاری ثابت مورد نیاز را مستهلک کرد.»
زاهدی با بیان اینکه تاکنون پژوهشگاه صنعت نفت مطالعات امکان سنجی، طراحی مفهومی و طراحی پایۀ سیستم اختلاط پیوستۀ نفت خام را انجام داده است، می گوید: «با جمع بندی و اعمال تغییرات مورد نیاز این 2 فعالیت، طراحی تفصیلی این سیستم با همکاری جهاد دانشگاهی دانشگاه تربیت مدرس آغاز خواهد شد.»
