نیاز به برنامه ملی برای جلوگیری از برداشت غیرمجاز آب
بسیاری از تالاب‌های ایران در معرض خشک شدن قرار دارند و بستر آنها به کانون ریزگردهای کشور تبدیل شده است. نرسیدن حق‌آبه طبیعی تالاب به آن، مشکلات زیادی برای کشور به وجود آورده است اما در برابر اعتراضات فعالان محیط زیست به وزارت نیرو درباره عدم توجه به مسئله تامین نیازهای آبی تالاب‌ها، همواره مسئولان این وزارتخانه اعلام کرده‌اند که برای تالاب‌ها حق‌آبه در نظر گرفته شده و این حق‌آبه از پشت سدها رها شده است.
مسعود باقرزاده کریمی معاون دفتر زیستگاه و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست در گفتگو با ایانا در پاسخ به اینکه آیا محیط زیست کنترلی بر حق‌آبه‌های رهاسازی شده دارد یا خیر، بیان کرد: مسئولیت کنترل آب دزدی در مسیر تالاب‌ها با وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی است. در حال حاضر پمپ‌های کنار رودخانه با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است. وی افزود: سازمان حفاظت محیط زیست اطلاعات کافی در اختیار ندارد و نمی‌داند کدام زمین غیر مجاز است و آیا کشاورزان برای زمین غیر مجاز آب برداشت می‌کنند یا اینکه زمین مجاز است اما حق‌آبه‌ای برای آن در نظر گرفته نشده است. هر یک از این شرایط نحوه برخورد و قوانین خاص خود را دارد. باقرزاده کریمی گفت: سازمان محیط زیست هم نباید خود را کنار بکشد و در مقابله با برداشت غیر مجاز آب، باید نقش خود را ایفا کند. وی ادامه داد: پیشنهاد کارشناسی من این است که دولت برای موضوع برداشت‌های غیر مجاز منابع آب زیرزمینی و سطحی، برنامه اجرایی طراحی کند. در این برنامه عمل، وظایف دستگاه‌ها، مردم، نیروی انتظامی و قوه قضائیه به صورت شبکه دیده شود. به این ترتیب در قالب این برنامه عمل، همه دستگاه‌ها به صورت حلقه‌وار با هم کار می‌کنند. معاون دفتر زیستگاه و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست بیان کرد: در این برنامه زمان‌بندی شده با در نظر گرفتن اولویت مناطق، وضعیت دستگاه‌های مختلف اعم از نیروی انتظامی قوه قضائیه، وزارتخانه‌های نیرو، جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست و غیره مشخص می‌شود. در حال حاضر نوعی سردرگمی در زمینه برخورد با برداشت غیر مجاز آب وجود دارد و هیچ کس نمی‌داند که چه باید بکند. وی اضافه کرد: شاید هم نوعی تعارف در بین دستگاه‌های مختلف وجود دارد و فکر می‌کنند در جریان جلوگیری از برداشت غیر مجاز، مردم ممکن است با چوب و چماق به ماموران برخورد کنند. بنابراین کسی جرات نمی‌کند که به متخلفان بگوید پمپ خود را از رودخانه بردارند. باقرزاده کریمی تاکید کرد: این مسئله عزم ملی و اراده حاکمیتی را می‌طلبد. مردم عادت کرده‌اند در جریان برخورد با تخلفات، زود شلوغ می‌کنند. دو نماینده مجلس هم پیدا می‌شود که بگوید مردم را از گرسنگی کشتید. در حالی که برای ساماندهی شرایط باید شفاف‌سازی کنیم و وزارت نیرو و جهاد کشاورزی تکلیف برداشت‌های غیر مجاز آب و زمین‌های غیر مجاز کشاورزی را مشخص کنند. وی افزود: باید بانک اطلاعاتی هم داشته باشیم که همه دستگاه‌ها بدانند کدام زمین غیر مجاز و کدام برداشت آب غیر قانونی است. به گفته معاون دفتر زیستگاه و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست از دهه 80، بین وزارت نیرو و محیط زیست بحث‌هایی بر سر تعیین حق‌آبه تالاب‌ها وجود داشته و سرانجام در اواخر سال 92، حق‌آبه محیط زیست به رسمیت شناخته شده و مانند سایر مصارف برای محیط زیست هم سهمی در نظر گرفته می‌شود. وی اضافه کرد: وزارت نیرو سهم 10.9 میلیارد متر مکعبی برای حق‌آبه محیط زیست در نظر گرفت اما تعیین این حق‌آبه دارای اشکال است زیرا برای حوضه‌های درجه دو اعداد را در نظر گرفته‌اند. مثلا سهمی را برای حوضه مهارلو- بختگان در نظر گرفته‌اند اما اینکه آنجا چه تعداد تالاب وجود دارد و وضعیت حق‌آبه چگونه باید باشد، نیاز به مطالعات بعدی دارد. باقرزاده کریمی تعیین حق‌آبه محیط زیستی را هم گامی مثبت رو به جلو دانست و افزود: حق‌آبه تالاب‌ها به صورت رسمی به سراسر کشور ابلاغ شده است. وی یادآور شد: دو واژه فنی حق‌آبه تالاب و نیاز زیست محیطی تالاب داریم که این دو با هم متفاوت هستند. حق‌آبه با نیاز زیست محیطی تالاب متفاوت است. زیرا در رودخانه ای که ماهی زندگی می‌کند و این رودخانه به تالاب منتهی می‌شود، زیستمندان نمی‌دانند که در بالادست توسعه اتفاق افتاده است. ما باید نیازهای اکولوژیکی آنها را در حدی که زیستمندان تالاب زنده بمانند، محاسبه کنیم.
