در روند بازسازی راکتور اراک جلوتر از حد انتظار بوده‌ایم

صنعت هسته ای ایران در سال های اخیر با چالش های سخت و مهمی روبرو بوده است. اما پس از توافق هسته ای  شرایطی بوجود امد تا ضمن در هم شکستن توطئه های بدخواهان ایران و رفع تحریم‌های ظالمانه کشورمان تمهیدات لازم جهت قرار گرفتن صنعت هسته ای کشور در مسیر تجاری‌سازی و ادامه فعالیـت‌ها بر اساس الگوی هزینه‌ فایده فراهم اید. اتفاقی که تا قبل از محقق شدن ان و تدوینِ سندِ برنامه جامع اقدام مشترک، تامین مواد اولیه صنعت هسته ای به عنوان یکی از چالش‌های پیش رویِ تصمیم سازان و مدیرانِ سازمان انرژی اتمی تلقی می شد.

به گزارش «انرژی امروز» از پاد، اکنون بواسطه گشایش ایجاد شده و از رهگذرِ تعاملات صورت گرفته در این زمینه، تمهیدات و مقدمات لازم به منظورِ تامین مواد اولیه فراهم شده است. دولت یازدهم نیز در طول این مدت همواره سعی داشته با بهره گیری از ظرفیت های موجود در جهت پیشبرد منافع ملی گام بردارد.

علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی به تشریح دستاوردهای این سازمان در دولت یازدهم و برنامه‌های جدید در دولت دوازدهم پرداخت.

دستاوردهای سازمان انرژی اتمی در دولت یازدهم چه بود و برنامه ها در دولت دوازدهم چگونه پیش خواهد رفت؟

 با تشکر از شما و همچنین تبریک به مناسبت اغاز دولت دوازدهم، در مورد موضوع هسته ای عرض کنم که برنامه ریزی های انجام شده در این سازمان به صورت یکساله است و ما در ۲۶ فروردین تعداد زیادی از پروژه ها رونمایی شد که عملیاتی شدن ان در دو یا سه سال اخیر انجام گرفته و از ابتدا تا پآیان ان نیز در دولت یازدهم اقدام و به ثمر رسیده است. برای مثال پروژه کرج دو ساله ساخته شد و یا پروژه عیارسازی سنگ ها نیز در یک بازه دو یا سه ساله انجام شده است. در این بین سامانه پرتودهی در قزوین نیز در یکساله اخیر انجام شده است. با شروع دولت دوازدهم نیز سازمان انرژی اتمی در نظر دارد تا پروژه های متعددی را با حوزه های مختلف از جمله سلامت، کشاورزی و صنعت داشته باشد. در زمینه نفتی ما سانتریفیوژ سنگ را به وزارت صنعت تحویل دادیم. موارد دیگری چون سطح سنج یا چگالی سنج را نیز به این وزارتخانه تحویل دادیم. این صحبت ها را برای این عنوان کردم تا بگویم که سازمان انرژی اتمی به جایگاهی دست یافته است که مطابق با سفارش درخواستی قادر است تا با قوت، اقتدار و اعتماد به نفس از عهده تامین نیازها براید. بر این اساس بسیاری از شرکت ها وابسته ما در حال خوداتکایی در زمینه های مختلف هستند و با توجه به خدمات دهی، بودجه ای از سازمان دریافت نمی کنند.

 دکتر سال گذشته سرمایه گذاری هایی در بخش ساخت راکتور انجام شد، در حال حاضر وضعیت ساخت این راکتورها در چه مرحله ای قرار دارد؟

در حال حاضر روسیه در حال انجام کار روی دو راکتور جدید است که بنابر رایزنی های ما با انان قرار است روسیه بخش تامین مالی این پروژه را نیز بر عهده بگیرد. اخیرا نیز ما نامه ای امیدوار کننده ای از روس ها دریافت کردیم که امادگی های اولیه برای همکاری اغاز شده است. در همین راستا ما با چینی ها هم مذاکراتی داشتیم که در ان بحث تامین مالی از سوی چین نیز مورد تاکید قرار گرفت. تاکید رئیس جمهور نیز بر نواوری وزارتخانه ها و سازمان هاست تا حتی المقدور از بودجه دولتی کمتر استفاده شود. دولت دارای بودجه ای محدود اما با تقاضاهای زیاد است و لذا با چین، روسیه، کره جنوبی و اتحادیه اروپا مذاکراتی صورت گرفته که چین در این راستا اعلام امادگی کرده و همکاران ما نیز در حال بررسی برنامه های لازم در این زمینه هستند و هر وقت نتیجه ای حاصل شد متعاقبا اعلام می گردد.

 در مورد بازسازی و طراحی راکتور اراک، سازمان انرژی اتمی چه برنامه هایی دارد؟

روند بازسازی این راکتور نیز در دست اجرا است و از نظر زمانی در اجرای این طرح جلو هستیم و خوشبختانه قرارداد با چین نیز منعقد شد که انها شرایط ایران را پذیرفتند و ما با حوصله و صبر توانستیم این قرارداد را به امضا برسانیم.  طراحی مفهمومی این راکتور به پآیان رسیده است و چینی ها ان را بازبینی کرده اند و مهر استاندار و تایید ان را نیز زده شد. همچنین طراحی پایه نیز پس از طراح مفهومی توسط سازمان انرژی اتمی صورت گرفت که انشاله طی مدت کوتاهی مهر تایید را نیز دریافت خواهد کرد. پس از دو مرحله ای که عنوان کردم ما وارد مرحله سوم یعنی طراحی جزئی خواهیم شد که برنامه ریزی های لازم نیز در این زمینه انجام شده است.

 دکتر صالحی در مورد راکتور اراک صحبت های زیادی مطرح می شود و مخالفان دولت همواره بحث هایی را در مورد عدم کارکرد ان مطرح می کنند نظر شما چیست؟

خب ما بارها در این زمینه جزئیاتی را اعلام کرده ایم و ما به مخالفان اختیار می دهیم که انها این راکتور را راه اندازی کنند و یا در انجا استغفار کنند و از مردم به خاطر تشویش در اذهان عمومی عذرخواهی کنند. مردم عزیز کشورمان صنعت هسته ای را متعلق به خود می دانند و هنگامی که خبرهایی مبنی بر توقف این صنعت به گوش انها می رسد و یا می شنوند که در ان سیمان ریخته شده است و یا حتی با فتوشاپ می بینند که در چاله راکتور اراک سیمان ریخته شده است، ازرده خاطر خواهند شد. ما حتی حاضر بودیم فیلم ها و عکس هایی را در این جهت تهیه کنیم که به خاطر مباحث امنیتی امکان ان فراهم نشد. ما در لوله هایی بیرون از راکتور سیمان ریختیم که مشابه انها هم موجود است. اقداماتی در دست اقدام داریم تا عکس ها فیلم هایی در این رابطه منتشر شود تا به این بحث ها پآیان داده شود.

  دکتر در سال قبل اعلام کردید که ظرفیت تولید اب سنگین ما بیشتر از حد نیاز بوده است. ممکن است در این زمنیه توضیحاتی را ارائه بفرمایید؟

ببینید طبق برجام ما می توانیم ۱۳۰ تن اب سنگین برای مصارف راکتوری خود تولید کنیم. به عنوان مثال در صنعت داروسازی و در حفاری های نفتی برای بررسی میران نفت موجود در `خلل و فرج` سنگ های چاه های حفاری شده به کار می رود. تفاوت اب سنگین با اب عادی در این است که اگر بخواهیم اب عادی را تزریق کنیم اب ها با هم یکی شده و از دقت بالایی هم برخوردار نخواهد بود. اب سنگین با اب عادی دو ماده کاملا مجزا از یکدیگر هستند و مزیت ان این است که می تواند نشان دهد که چه میزان نفت در این نوع از سنگ ها وجود دارد. سازمان انرژی اتمی مازاد بر ۱۳۰ تن اب سنگین را برای فروش در اختیار خریداران بالقوه خارجی قرار می دهد. حال در این بین اگر هم خریداری وجود نداشت ما به وظایف خود عمل کرده ایم. تا به این لحظه ما مشکلی در فروش اب سنگین نداشته ایم و تمام اب سنگین مازاد خود را فروخته ایم.

وضعیت ما در تعامل با آژانس انرژی اتمی به چه شکل است؟

تعامل ما با آژانس نیز در وضعیت خوبی قرار دارد. خب همانطور که می دانیم آژانس شرایط خاص خود را دارد و باید مجموعه ای باشد که عاری از جهت گیری و سمت پذیری باشد. اما باید توجه داشت که کدام مجموعه بین اللملی وجود دارد که برخوردار از این ویژگی ها باشد؟ آیا سازمان ملل بدین گونه است؟ برای مثال در وضعیت یمن را در نظر بگیریم. کشور دیگری با دخالت در ان چه فجایعی را به بار اورده است، اما می بینیم که سازمان ملل با وجود منابع مالی و نفوذ کشور متهاجم در ان نمی تواند طرف خاطی را محکوم کند! خب بنابراین طبیعی است که آژانس انرژی اتمی نیز از این گونه موارد در امان نیست.

آیا با گذشت دو سال از برجام می توان این تفاوت ها را قیاس کرد؟

همانطور که عرض کردم روابط ایران با آژانس در مرحله خوبی قرار دارد و ما به انها موضع خود را در قبال مواضع نسنجیده و غیر منطقی اعلام کرده ایم. برای مثال انها اعلام کرده اند که اب سنگینی که ما به عمان فرستاده ایم را صادر شده تلقی کنید. اما در عمان ما سوله ای را تهیه کرده ایم که زمانی مشتری پیدا شد، بتواند محموله خود را تحویل بگیرد.

اوضاع کنونی توافق هسته ای را چگونه ارزیابی می کنید؟

خب بدیهی است که جمهوری اسلامی ایران از ان راضی است، مشکلی که در این بین وجود دارد عدم رضایت امریکا است. سازمان انرژی اتمی هم در صورت کارشکنی، پیشنهاد داده است تا واکنش ها به صورت حقوقی و سیاسی باشد و گزینه فنی در مرحله اخر باشد.

آیا ممکن است با روی کار امدن رئیس جمهور جدید در امریکا چالش های ما بیشتر و غیرقابل پیش بینی تر باشد؟

ترامپ دچار یک اشفتگی و سردرگمی سیاسی است. انها در سیاست خارجی هنوز برنامه مشخصی ندارند. مواردی چون خروج از توافق نامه پاریس و معاهده نفتا را شاهد بودیم. لذا بر اساس این اشفتگی ها نمی توانیم دقیق پیش بینی کنیم که در اینده چه اتفاقی خواهد افتاد. نکته مهم برای ایران این است که باید هوشمندانه عمل کنیم و خود را برای بدترین سناریوها اماده کنیم.

در صورت نقض احتمالی برجام وضعیت چگونه خواهدبود؟ اگر امریکا به طور یک طرفه از این توافق خارج شود، باید منتظر چه رویدادهایی باشیم؟

خب این مساله باید توسط متولی ان یعنی ستاد نظارت بر برجام تشخیص داده شود، اما نظر شخصی بنده این است که اگر امریکا به صورت یک طرفه ناقض توافق هسته ای باشد و اتحادیه اروپا، چین و روسیه با قدرت همکاری خود را با ایران ادامه دهند و امریکا در این بین منزوی شود، می تواند اختلالی را در همکاری دیگر کشورها با ما وارد کند. اینکه دیگر کشورها با امریکا همکاری بکنند یا نکنند دو موضوع متفاوت است.

مقام معظم رهبری نیز درباره نقض احتمالی فرمودند که جمهوری اسلامی ایران قادر است ظرف مدت یکسال و نیم به صدهزار سو می رسد. هر چند که امریکا سعی دارد در توافق هسته ای اختلال ایجاد اما برجام برای کشورمان یک نقطه قدرت محسوب می شود. حتی رئیس جمهور امریکا که دوبار اعلام کرده بود که این توافق را بر هم می زند، جرات این کار را پیدا نکرد. اما در صورت همراهی اروپا با امریکا در موضوع نقض برجام، ایران نیز برنامه هایی دارد و ساکت نخواهد نشست.

 دکتر چند ماه پیش بود که ایران گزارشی را در مورد پیشرانه های هسته ای خود اعلام کرد. در این زمینه نیز توضیحاتی را عنوان می کنید؟

ما در این زمینه و ظرف مدت سه ماه گزارش و امکان سنجی اولیه ای را ارائه کردیم که هم تسلیم مقام معظم رهبری و هم رئیس جمهور شد. در بحث امکان سنجی اولیه عنوان کردیم که این پروژه باید در مقیاس سال مورد بررسی قرار گیرد و برای ان افقی ده یا پانزده ساله در نظر گرفته شود. کشورهای انگلیس، چین، روسیه، امریکا و فرانسه نیز جز این پیشرانه ها هستند. تنها کشور در حال توسعه ای که با بیش از ۲۰ سال و صرف چند میلیارد دلار با کمک روس ها توانست به جز کشورهای دارای پیشران های هسته ای بپیوندد. بنابراین این یک پروژه بلند مدت و سختی است. ما در حال حاضر در حال بررسی ارسال گزارش دوم هستیم که جامع است و در این بین گروه محققین هم در زمینه اماده به کار هستند و محلی را نیز برای انان درنظر گرفته ایم که پروژه را به طور مستقیم به جلو می برند. باید توجه داشت که این صنعت دارای پیچیدگی های خاص خودش است. قرار است راکتور فشرده شده در کشتی قرار گیرد و باید مخاطرات ان را نیز در نظر داشت. زیرا در صورت اسیب دیدن کشتی و یا غرق شدن ان، دریا در معرض خطر بزرگی قرار خواهد گرفت.

 دکتر آیا این تهدیدات واکنش غربی ها و یا آژانس را در پی داشته است؟

خیر. ما بارها اعلام کرده ایم که ایران فعالیت در این زمینه ها را حق مسلم خود می داند و این موضوع برای ما یک توانمندی ایجاد می کند. من این موضوع را با  امانو نیز در میان گذاشتم و نکته مهم این است که تمام فعالیت های ما زیر نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی صورت می پذیرد. انها بیشتر از توانمندی ایران هراس دارند و گرنه مطمئن هستند که ایران به دنبال سلاح هسته ای نیست. طبق فرمایشات مقام معظم رهبری نیز ساخت و نگهداری بمب اتم حرام محسوب می شود.