سد تنگ سرخ طوفان‌های سمی به شیراز می‌آورد
پارسا بهمنی در شماره امروز روزنامه همشهری گزارشی درباره آثار سد تنگ سرخ نوشته است که در ادامه می‌آید:
شاید هیچ موضوعی در کلانشهر شیراز، مناقشه‌برانگیزتر از سد تنگ سرخ نباشد. دوستداران و کارشناسان محیط‌زیست، برای توصیف این پروژه از اصطلاح «بمب‌تنگ سرخ» استفاده می‌کنند و می‌گویند هواداران ساخت سد می‌خواهند با شکل گرفتن آن، ارزش زمین را پیرامون بزرگراه حسینی الهاشمی چند برابر کنند.
هواداران سد تنگ سرخ اما این اتهام را رد کرده و 2 علت عمده را برای ساخت سد پیش می‌کشند. آنها سیل‌های ویرانگر سال‌های 65 و 81 را یادآوری می‌کنند که جان شماری از شهروندان شیرازی را گرفت. دلیل دیگر آنها این است که با ساخت این سد نه‌تنها یک منطقه گردشگری به شهر گردشگرپذیر شیراز افزوده خواهد شد بلکه منبع آبی برای باغ‌های قصردشت فراهم می‌شود.
سلامت2میلیون شیرازی در معرض خطر
کارشناسان محیط‌زیست اما می‌گویند که زیان‌های ساخت این سد، از سودش بیشتر است. بلندترین صدا را دکتر آهنگ کوثر دارد که از او با عنوان پدر علم آبخوان‌داری ایران یاد می‌کنند. دکتر کوثر هشدار می‌دهد که با ساخت این سد، تنها منبع آب دریاچه مهارلو در جنوب شیراز از دست می‌رود؛ آن هم دریاچه‌ای که به‌خاطر قرار‌گیری در پایین دست رودخانه خشک و ورود فاضلاب‌های صنعتی، بیمارستانی و خانگی به آن طی سال‌های دراز، نمک‌هایش به سموم «جیوه، آرسنیک و کادمیوم» آغشته است.
اما خشکیدن این دریاچه چه خطری دارد؟ وصف باد صبا را در اشعار حافظ شنیده‌اید؟ دریاچه مهارلو دومین گلوگاه ورود توده هوای تازه به شیراز است. بادی که از فراز این دریاچه می‌گذشته و رطوبت پیدا می‌کرده در شعر شاعران به باد صبا معروف شده است. اکنون خشکیدن کامل دریاچه و وزش باد می‌تواند طوفان‌های نمکی به راه انداخته و نزدیک به 2میلیون ساکن کلانشهر شیراز را به انواع بیماری‌ها دچار کند. البته مسئله فقط این نیست. دکتر حمید مصباح، رئیس مرکز تحقیقات منابع طبیعی فارس، پژوهشی انجام داده که نشان می‌دهد نمک‌های این دریاچه به «مواد رادیواکتیو» هم آغشته است. او می‌گوید: «احتمالا این مواد از چرنوبیل وارد جو شده و طی بارندگی به مهارلو وارد شده است».
به‌نظر کارشناسان، ساخت سد تنگ‌سرخ در کنار بزرگراه حسینی‌الهاشمی می‌تواند پیامدهایی داشته باشد؛ ازجمله اینکه جنس خاک آن منطقه یا آهکی است یا مارن. دکتر کوثر هشدار می‌دهد که مبادا با آبگیری سد، درست مانند سد لتیان تهران، فرار آب رخ داده و شهرک‌های مسکونی اطراف همچون شهرک شهیدبهشتی دچار فرونشست شوند.
سدسازی روی گسل
گسل سبزپوشان، یکی از فعال‌ترین گسل‌های ایران است و سالانه 2 1میلی‌متر حرکت می‌کند. درحالی‌که آیین‌نامه 2هزارو800 ساخت و ساز، هر نوع ساختمان‌سازی روی گسل را منع می‌کند، سد تنگ سرخ درست روی همین گسل ساخته می‌شود. این را نه‌تنها دکتر عبدالمجید اسدی، استاد زلزله‌شناسی دانشگاه آزاد، بلکه تهمورث یوسفی، رئیس مرکز مطالعات زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور می‌گویند. به این ترتیب نگرانی دیگری به مجموع چالش‌های زیست‌محیطی سد تنگ سرخ افزوده می‌شود. ساخت‌وساز البته تنها به همین سد و گسل آن محدود نمی‌شود. یکی دیگر از گسل‌های شیراز، رودخانه خشک است که از دل شهر می‌گذرد؛ رودخانه‌ای فصلی که تابستان‌ها می‌خشکد و زمستان از بارانی که در منطقه تنگ سرخ می‌بارد، آبی از آن به مهارلو می‌رسد و اتفاقا 2بیمارستان بزرگ نمازی و سعدی در حاشیه آن قرار گرفته‌اند؛ همان بیمارستان‌هایی که در سال‌های دور فاضلاب آنها از این رودخانه به دریاچه مهارلو رسیده است. در سال‌های اخیر، به‌قدری به حریم رودخانه تعدی شده که مسئولان محیط‌زیست فارس می‌گویند اگر سیل بیاید، به‌خاطر این تعدی است که آب از بستر رودخانه بیرون خواهد زد، نه نبود یک سد در بالادست آن.
فارس البته از سدسازی خاطره خوشی ندارد. در این استان، 11تالاب خشکیده است و ازجمله دریاچه بختگان و طشک که سدهای ملاصدرا، سیوند و درود‌زن در بالادست آن ساخته شده‌اند و سال‌های سال است که حقابه‌ای از آنها برای این دریاچه رها نشده‌است درواقع این سدها آبی هم ندارند و اگر هم داشته باشند و رهاسازی شود، کشاورزان نمی‌گذارند به دریاچه برسد؛ شاید برای همین است که دوستداران محیط‌زیست با قول مدافعان سد تنگ سرخ که می‌گویند؛ «حقابه مهارلو را تامین و رودخانه خشک را در همه فصل‌های سال آبدار می‌کنیم.» قانع نمی‌شوند. اکنون البته توپ در میدان سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور است و پیوست زیست‌محیطی این طرح سال‌ها در این سازمان مانده است. خانم معصومه ابتکار 4سال پیش و در نخستین روزهایی که در دولت یازدهم به ریاست محیط‌زیست فارس منصوب شده بود به شیراز سفر کرد و گفت که تا پیوست زیست‌محیطی ساخت سد تایید نشده، ساخت آن غیرقانونی است. برای شهروندان شیرازی البته اکنون پرسش این است که سازمان محیط‌زیست سرانجام چه زمانی می‌خواهد تکلیف سدی را روشن کند که با نگرانی باید به تاثیرات آن بر این کلانشهر همیشه سبز نگاه کرد.
ساخت وساز بر فراز غارهای نمکی
توربین‌های کوچک حاشیه بزرگراه حسینی الهاشمی شیراز، همیشه به سرعت می‌چرخند؛ نشانه‌ای از اینکه این بزرگراه، گلوگاه ورود توده هوای تازه به پنجمین شهر پرجمعیت ایران است. در سال‌های اخیر که ساختمان‌های بلندمرتبه به سرعت باد در این بخش از شهر قد کشیده‌اند، برخی نگران شده‌اند که مبادا یکی از مهم‌ترین گلوگاه‌های ورود هوای تازه به کلانشهر شیراز مسدود شود. اینگونه، آلودگی ناشی از سوخت 600هزار دستگاه خودرو که هر روز در خیابان‌های شیراز تردد می‌کنند، در شهر می‌ماند و شیراز دیگر نمی‌تواند عنوان «پاک‌ترین کلانشهر ایران» را برای خود داشته باشد. نتیجه‌ای که به‌تازگی دکتر عبدالمجید اسدی، استاد زلزله‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی گرفته است، چه بسا این نگرانی را از میان ببرد؛ هرچند نگرانی‌های بیشتری به بار می‌آورد. آقای اسدی در پژوهشی که به‌صورت گروهی انجام داده و خود مدیریت آن را به‌عهده داشته به این نتیجه رسیده که زیر ساختمان‌های بلند مرتبه بزرگراه حسینی الهاشمی، پر است از غارهای بزرگ آهکی؛ غارهایی که می‌توانند در چشم بر هم زدنی، این هزاران واحد مسکونی را در خود بکشند. چه اینکه طرح جامع شهرشیراز که پیش از انقلاب تهیه شده بود، چنین نتیجه می‌گرفت که در بهترین حالت، از این منطقه می‌توان به‌عنوان فضای سبز استفاده کرد. اکنون نگرانی دیگری هم وجود دارد؛ آنجا یک سد در دست ساخت است؛ سد تنگ سرخ. با آبدار‌شدن این غارهای آهکی، چه‌بسا روند فرونشست زمین و فروبلعیدن ساختمان‌های در دست ساخت مسکونی شدیدتر هم شود. اما به‌نظر کارشناسان، این مورد، تنها یکی از پیامدهای ساخت سدتنگ سرخ خواهد بود.
