بازگشت به عصر زغال سنگ؟!
فاطمه لطفی، خبرنگار حوزه توسعه پایدار انرژی امروز
سال‌ها نیروگاه‌های زغال سنگ، اتمسفر را به‌عنوان فاضلاب‌روی خود استفاده می‌کردند و هرچه دود بود تخلیه می‌کردند در این هوای زبان بسته اطراف کره خاکی. نتیجه این تخلیه، غیر از مضررات آن بر محیط زیست؛ مه دود، باران اسیدی، ترکیبات سمی جیوه و ذرات ریزی بود که از هوا وارد عمیق‌ترین بخش‌های ریه‌ها می‌شد.
به گزارش خبرنگار حوزه توسعه پایدار انرژی امروز، زغال سنگ و نیروگاه زغال سنگ سوز، منبع بزرگ انتشارات دی‌اکسیدکربن است. اما این تنها بخشی از بلایایی است که این نیروگاه‌ها بر سر محیط زیست خالی می‌کنند. انتشار SO2، NOx، PM و فلزات کمیابی چون جیوه از دیگر مضررات این نوع سوخت است.
NOx یعنی مرگ زودرس
نیتروژن، یک گاز گلخانه‌ای است. ترکیب این گاز با مواد عالی موجود در اتمسفر، مه‌دود را به وجود می‌آورد، عامل افزایش تنگی تنفس و مرگ زودرس. از سویی نباید تاثیرات منفی آن را بر روی گیاهان از نظر دور داشت، بخصوص گیاهانی که برای تغذیه انسان‌ها استفاده می‌شوند.
دی‌اکسیدهای نیتروژن و سولفور هم عامل ایجاد باران اسیدی هستند. باران اسیدی این نیروگاه‌ها بر سر 30 درصد زمین‌های چین و صدها شهر این کشور می‌بارد.
جیوه و کودکانی که از آن تغذیه می‌کنند
اما به جرات می‌توان گفت، نیروگاه زغال سنگ به تنهایی بزرگترین منبع انتشارات ترکیبات سمی جیوه است و نیمی از جیوه حاصل از فعالیت‌های بشری، منبعی غیر از نیروگاه‌های زغال سنگ سوز ندارند. جیوه بر سیستم اعصاب و مغز اثر می‌گذارد. از سویی این ماده وارد آب‌های زیرزمینی هم می‌شود و از این طریق در زنجیره غذایی شرکت می‌کند.
در ایالات متحده، 49 ایالت نسبت به مصرف ماهی آیین‌نامه‌های هشدار دهنده دارند، فقط به علت میزان جیوه بالا در این ماهی‌ها. هر سال 410 هزار کودک متولد می‌شوند که در رحم مادر در معرض تماس با متیل‌مرکوری از مشتقات جیوه بودند و سطح جیوه خون هشت درصد زنان باردار بیش از مقدار مجاز است. طبق نظر EPA، این مواد سرطان‌زا هستند.
PMها، هوایی خطرناک
مواد ذره‌ای یا PMها، شامل سولفات‌ها، نیترات‌ها، آمونیاک، کلرید سدیم، کربن و غبار مواد معدنی، احتمالا خطرناک‌ترین انتشارات نیروگاه‌های زغال‌سنگ‌سوز هستند. ذرات بسیار ریز نسوخته که مستقیما از دودکش نیروگاه‌ها خارج می‌شوند و سالانه باعث مرگ دست‌کم 800 هزار نفر در دنیا، 38 هزار حمله قلبی، 12 هزار مراجعه اورژانسی و 550 هزار حمله آسم در ایالات متحده می‌شوند. در 2001، سکنه 14 شهر از 20 شهر بزرگ هندوستان، هوایی را تنفس کرده‌اند که دولت «خطرناک» اعلام کرده بود، آن هم به دلیل وجود نیروگاه‌های برق زغال‌سنگ‌سوز.
CO2 و گرمایش جهانی
به طور کلی، سوخت زغال سنگ در نیروگاه‌ها گرمایش جهانی را تشدید می‌کند و عامل تشدید آن هم دی‌اکسید کربن تولیدی این نیروگاه‌هاست.
به‌طور متوسط یک نیروگاه 500 مگاواتی زغال‌سنگ‌سوز، تقریبا 3 میلیون تن در سال CO2 تولید می‌کند. نیروگاه زغال سنگ ایالت تگزاس، در سال 2006، حدود 21 میلیون تن CO2 تولید کرد که این میزان CO2 بیش از CO2 تولیدی کشورهای اسلوونی، استونی، بولیوی یا افغانستان در سال 2004 بود. بر طبق آمار پایگاه داده‌های CARMA (Carbon Monitoring for Action) در دنیا 25 نیروگاه به شدت آلاینده زغال سنگ‌سوز وجود دارد که مسوول انتشار 570 میلیون تن متریک CO2 هستند، معادل با کل CO2 تولیدی سلانه سوخت‌های فسیلی بریتانیا.
در سال 2004، حدود 95 درصد از 10.3 میلیون تن SO2 و 90 درصد از 3.9 میلیون تن NOx منتشره توسط ایالات متحده، حاصل از نیروگاه‌های زغال‌سنگ سوز بود.
زغال یا زغال‌سنگ؟
به گزارش انرژی امروز، در این مقاله فقط به بررسی مضررات نیروگاه‌های زغال سنگ سوز اشاره می‌شود و مضررات استخراج زغال سنگ مباحثی است که بعدها به آن پرداخته خواهد شد. اگر بخواهیم از این دست آمارها ارایه دهیم، مثنوی صد من کاغذ خواهد شد. این‌ها تنها بخشی از آماری است که با کوچکترین جستجو در اینترنت و مجلات و کتاب‌های علمی مستند و معتبر و پایگاه‌های اطلاع رسانی آژانس‌هایی چون سازمان حفاظت از محیط زیست ایالات متحده EPA و سازمان بهداشت جهانی WHO و… به آن‌ها دست خواهید یافت.
منظور از ارایه چنین آماری در این مقاله، پاسخ به یکی از گزارش‌های خبرگزاری تسنیم در وب‌سایت این خبرگزاری است.
خبرگزاری تسنیم در صفحه اقتصادی خود، در «پرونده منهای نفت» در تاریخ چهارم دی‌ماه 95، مطلبی منتشر کرده است با عنوان «چگونه برق ارزان‌تری در کشور تولید کنیم؟». در این مطلب این خبرگزاری نوشته است: «محاسبات انجام گرفته نشان می‌دهد نیروگاه‌های زغال[سنگ]سوز، برق ارزان‌تری نسبت به نیروگاه‌های حرارتی موجود تولید می‌کنند. اما با این وجود جایگاهی در سبد برق تولیدی کشور ندارند». و پس از آن با ارایه جداول محاسباتی، به این نتیجه رسیده است که «نرخ تنزیل 10 درصد هزینه هم‌تراز شده برق تولیدی از نیروگاه‌زغال[سنگ]سوز با استفاده از زغال[سنگ] داخلی و وارداتی به ترتیب 3.1 و 3.5 سنت بر هر کیلووات ساعت است و با درنظر گرفتن قیمت گاز 20 سنت بر متر مکعب، قیمت برق تولیدی نیروگاه‌های گازی، سیکل ترکیبی و بخار به ترتیب 7.2 و 4.7 و 7.1 سنت بر هر کیلووات ساعت است». و در نهایت مقاله‌نویس این خبرگزاری متعجب از این است که چرا وزارت نیرو «تمایل دارد همچنان به‌جای استفاده از نیروگاه‌های زغال[سنگ] سوز، نیروگاه‌های گازی جدید بسازد».
پس‌رفت یا پیشرفت؟
به نظر می‌رسد با توجه به آماری که در ابتدای این مقاله آمد و با توجه به اینکه نویسنده تسنیم به جای عبارت نیروگاه زغال سنگ‌سوز، فقط از عبارت «نیروگاه زغال‌سوز» استفاده کرده است، این نویسنده و خبرگزاری هیچ آشنایی با مضرات زغال سنگ نداشته و اگر منظور از «زغال»، زغال چوب است که هیچ نیروگاهی با زغال چوب کار نمی‌کند.
ایران جزو ده کشور بزرگ تولید کننده گازهای گلخانه‌ای است و طبق معاهده پاریس، متعهد به کاهش 12 درصدی این گازهاست. هرچند خبرگزاری تسنیم، طی مطالب و مقالات مختلف بر این تاکید داشته است که توافقنامه پاریس، مخل رشد اقتصادی کشور است و تصویب آن را به ضرر ایران دانسته است.
اما باید به این خبرگزاری یادآور شد که تغییرات اقلیم از هم‌اکنون دامن کشوری چون ایران را گرفته است و نمونه پیشروی همگان، خشکسالی‌هایی است که خود این خبرگزاری هم بارها بر آن‌ها تاکید کرده است. از سویی، روند رو به رشد انرژی‌های تجدیدپذیر در دنیا، گواهی است کاملا مستند بر اینکه، کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، کاملا به عواقب استفاده از سوخت‌های فسیلی آگاهند. گزارش‌هایی که این روزها از چین می‌رسد به عنوان مدرک برای اثبات این موضوع کافی‌ست. حال در وضعیتی که دنیا در حال پیشروی به سوی فن‌آوری‌های جدید است، این خبرگزاری وزارت نیرو را دعوت به پس‌رفت و استفاده از «نیروگاه‌های زغال‌سوز» می‌نماید!
