چالش‌های ملی حفاری و راهبرد آینده
رامین فروزنده، استراتژیست ارشد در شرکت انرژی دانا، دانش‌آموخته مهندسی نفت، اقتصاد و MBA
در مراسم تودیع و معارفه مدیران عامل شرکت ملی حفاری ایران صحبت‌های کم‌سابقه‌ای درباره این شرکت گفته شد:
1- مدیرعامل جدید ملی حفاری: شرکت‌های خارجی برای بهرهمندی از خدمات شرکت‌های حفاری ایرانی، امتیاز شرکت ملی نفت را برای ملی حفاری قائل نمیشوند و این شرکت باید برای حضور رقابتی در بازار حفاری ایران بیش از پیش توانمند شود.
2- مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران: شرکت ملی نفت با چالش منابع مالی روبه‌روست؛ چالشی که به طور طبیعی شرکت‌های تولیدکننده تابعه را نیز به عنوان کارفرمایان شرکت‌های حفاری درگیر میکند و در چنین شرایطی، لازم است شرکت ملی حفاری راهبردهای خود را تغییر دهد و برای حضور در بازارهای خارجی برنامهریزی کند.
3- معاون امور تولید شرکت ملی نفت ایران: سنجش شاخص بهره‌وری در حوزههای مختلف در شرکت ملی حفاری حاکی از آن است که باید برای بهبود این شاخصها تلاش بیشتری شود و این شرکت به سمت اعمال روشهای نوین مدیریتی پیش رود.
***
این نخستین بار است که مسوولان به صراحت از مشکلات ملی حفاری می‌گویند؛ از تاثیر دولتی بودن این بنگاه بر جایگاه فعلی آن تا نامناسب بودن راهبرد فعلی ملی حفاری برای شرایط فعلی بازار. البته مسوولان مذکور، بخش‌هایی از واقعیت را، که نشان‌دهنده وضعیت به مراتب نامساعد‌تر ملی حفاری ایران است، مطرح نکردند. اما این صحبت‌ها چه درس‌های استراتژیکی برای بنگاه‌های دولتی و شبه‌دولتی دارد؟
واقعیت بازار نفت به لحاظ وجود سقف برای قیمت نفت، و بدهی چندده‌میلیارد دلاری شرکت ملی نفت ایران، در کنار نیاز عظیم تاسیسات و مخازن به سرمایه‌گذاری، عقب‌ماندگی کشور در فناوری و تنگنای مالی موجود، هر روز عیان‌تر می‌شود. اگر روزگاری مسوولان با لکنت از مشکلات می‌گفتند، اکنون صراحت بیشتری دارند.
تاثیر وضعیت فوق‌الذکر در افت حداقل 30 درصدی آمار چاه‌های تکمیل شده ایران، بیکاری بیش از یک‌ششم دستگاه‌های حفاری خشکی، توقف تعریف پروژه‌های EPD، وضعیت نامساعد پرداخت بدهی پیمانکاران و نهایتاً افت بازار حفاری ایران نمایان شده است. شرکت‌های حفاری در انتظار برای دوران رونقی که لااقل تا پایان سال 1396 نخواهد رسید، باید به صورت جدی کاهش هزینه را در دستور کار قرار دهند.
بنگاه‌هایی مثل شرکت ملی حفاری ایران، طی دوران وفور درآمدهای نفتی و هزینه‌کرد غیربهره‌ور شرکت ملی نفت ایران، رشد قابل‌توجهی را تجربه کردند. اما همان‌طور که می‌دانیم، «در اقتصاد ناهار مجانی نداریم». هزینه‌های غیربهره‌ور خود را در وضعیت فعلی نفت نشان داده و اکنون زمان محاسبه است. نکته اینجاست که نه تنها نفت، که پیمانکاران نیز دچار مشکل شده‌اند و دیر یا زود باید با این واقعیت مواجه شوند.
افت بازار حفاری ایران، موقت و موسمی نیست؛ لذا شرکت‌های دولتی و شبه‌دولتی باید تغییر راهبری، تغییر ذهنیت و تحول در پارادایم را بپذیرند، چراکه سهامداران آنها در نهایت «کل مردم ایران» هستند و در نتیجه باید به تک‌تک آنها پاسخگو باشند؛ برخلاف بنگاه‌های خصوصی که باید به سهامداران خود پاسخ دهند.
ملی حفاری همچون اغلب شرکت‌های حفاری ایران، بهره‌وری پایینی دارد. این واقعیت پس از پذیرفته شدن، قابل اصلاح است. اما اگر همچون چند دهه گذشته آن را تکذیب کنیم، یا به جای پرداختن به آن حاشیه‌ها را برجسته سازیم و شعار دهیم، اصلاح صورت نخواهد گرفت.
حضور شرکت‌های نفتی خارجی در IPC، که امتیاز خاص رسمی یا غیررسمی برای پیمانکاران دولتی قائل نیستند، و به موضوع کیفیت و ایمنی اهمیت می‌دهند، موجب ارتقاء سطح صنعت نفت و به طور خاص صنعت حفاری خواهد شد. از جمله دلایل عقب‌ماندگی صنعت نفت ما، قطع ارتباط با صاحبان فناوری و سرمایه در سطح جهانی، و به طور خاص همین شرکت‌های نفتی خارجی، است. لذا باید از فرصت IPC برای ارتقاء صنعت حفاری بهره گرفت و قبلاً برای آن آماده بود.
