محلی برای قدرت‌نمایی شرق و غرب
مونا مشهدی رجبی، خبرنگار بین‌الملل انرژی امروز
خط لوله باکو- تفلیس جیحان را می‌توان یکی از مناقشه‌برانگیزترین خطوط لوله‌های نفتی در دنیا دانست. خط لوله برای انتقال نفت دریای خزر ساخته شد ولی افزایش نفوذ آمریکا در سه کشور واقع در مسیر خط لوله و قرارگرفتن این کشورمقابل روسیه که همیشه نقش مهمی درمنطقه داشته است، بسترساز مناقشات سیاسی شد.
به گزارش خبرنگار بین‌الملل انرژی امروز، خط لوله باکو- تفلیس – جیحون خط لوله‌ای با طول ۱۷۶۸ کیلومتر است که نفت خام دریای خزر را از باکو و بعد از گذشتن از تفلیس پایتخت گرجستان به جیحان یکی از بنادر مهم ترکیه می‌رساند و زمینه عرضه این نفت به کشورهای اطراف دریای مدیترانه را فراهم می‌کند. این خط لوله دومین خط لوله طولانی در کشورهای شوروی سابق است که هزینه ساخت آن برابر با ۳.۹ میلیارد دلار بود و ۷۰ درصد هزینه توسط بانک جهانی و موسسه مالیه بین‌الملل و بانک اروپایی بازسازی و توسعه به همراه ۱۵ بانک تجاری در کشورهای مختلف تامین مالی شد.
کاهش نفوذ روسیه و افزایش حضور امریکا
اما ساخت این خط لوله و بهره‌برداری از آن باعث ایجاد مناقشات سیاسی زیادی شد. افزایش نفوذ امریکا در این منطقه باعث شد تا قدرت روسیه کمتر شود و این برای ابرقدرت شرق اصلا مطلوب نبود. یکی از کارشناسان اموربین‌الملل در مرکز مطالعات سیاست خارجی امریکا براین باور است که ساخت خط لوله باکو-تفلیس –جیحون تاثیر روسیه در منطقه قفقاز را کمتر کرد و همین مساله باعث نگرانی مقامات روس و افزایش تنش در منطقه قفقاز شد.
از طرف دیگر این پروژه یک بخش مهم «کوریدورانرژی شرق به غرب» است که باعث شد تا اهمیت ژیوپولتیکی ترکیه در تامین انرژی غرب بیشتر شود. این خط لوله به گرجستان کمک کرد تا استقلال بیشتری پیدا کند و تاثیر روسیه در عملکرد سیاسی و اقتصادی آن کم شود. البته رییس‌جمهوری قدیمی گرجستان هم در زمان ساخت این خط لوله تاکید کرده بود: «خط لوله باکو-تفلیس – جیحون تضمینی برای ثبات و امنیت اقتصادی و سیاسی گرجستان در سال‌های آینده است». وی در بیانیه‌ای درسال ۲۰۰۳ میلادی گفت: تمامی قراردادهای استراتژیک گرجستان به خصوص قرارداد ساخت خط لوله انتقال نفت دریای خزر عامل بقای گرجستان خواهد بود و ما باید از آن حمایت کنیم.
اختلاف سیاسی ارمنستان و آذربایجان
اما عدم‌گذر این خط لوله از ارمنستان به دلیل اختلاف سیاسی ارمنستان و آذربایجان یکی ازمعضلات اصلی این خط لوله است. خط لوله از منطقه کردنشین وارد کشور ترکیه می‌شود که به دلیل اختلافات همیشگی دولت ترکیه و کردهای این منطقه باعث شده تا امنیت خط لوله تهدید شود. به همین دلیل بود که بارها در مورد حضور نیروهای امریکایی در مسیر خط لوله و به منظور تامین امنیت آن صحبت شد که از نظر روس‌ها اصلا مطلوب نبود و باعث مناقشات زیادی بین شرق و غرب شد.
بسیاری از تحلیلگران خط لوله انتقال نفت آذربایجان به کشورهای اطراف دریای مدیترانه را محلی برای قدرت‌نمایی آمریکا و روسیه در مقابل هم می‌دانند وحل شدن مناقشات حاشیه‌ای خط لوله را به برطرف شدن مناقشات روسیه و امریکا منوط می‌دانند. امیدی که با روی کار آمدن ترامپ ممکن است به واقعیت تبدیل شود.
