قطع مراودات گازی برنده ای ندارد
سمیه متقی، خبرنگار سیاسی و پارلمانی انرژی امروزاین روزها از یک سو دولت ترکمنستان تهدید به قطع انتقال گاز کرده و از سوی دیگر ایران در برابر چنین ادعایی، خواستار ارجاع به داوری بینالمللی است.
طی سال های اخیر عشق آباد ثابت کرده معاملهگر و همسایه قابل اعتمادی برای کشورمان حداقل در حوزه مراودات گازی نبوده و نیست. چنانچه طی یک دهه اخیر تقریبا هر سال در فصل سرما به دلایل گوناگون موضوع قطع انتقال گاز به ایران را مطرح میکند و به بهانههای مختلف نگرانی را به دل مردم و مسئولان کشور میاندازد.
همزمان با سرمای ناگهانی زمستان سال 86 بود که شاید برای بار دهم شایعه امکان قطع گاز از سوی این کشور در جامعه موجی از نگرانی و ترس ایجاد کرد. طی این دوره تعداد بسیاری از شهرهای شمالی و غربی کشور(20 استان) با موج سرمای بیسابقه و طولانیمدت روبرو شدند. فشار گاز افت بسیاری پیدا کرد و در نهایت شرایط به گونهای بود که در صورت قطع گاز مشکلات و خسارات بسیاری به مردم و کشور تحمیل میشد.(چنانچه در سال 90 در همین بازه زمانی با کاهش و حتی قطع انتقال گاز مواجه شدیم؛ اما به دلیل سرمای کمتر مشکلات برای همه محسوس نبود.)
طرح مسئله این اختلاف
ایران در سال 86 در شرایط سختی قرار گرفته بود. اما برخلاف انتظار، عشقآباد به جای اینکه (حق همسایگی که نه) بهعنوان یک فروشنده منصف در راستای حفظ روابط حسنه میان دو کشور گام بردارد؛ با سوءاستفاده از فرصت به ایران اعلام کرد که قیمت گاز صادراتی خود به ایران را 9 برابر بالا برده و از 40 دلار به ازای هر هزار مترمکعب به 360 دلار افزایش داده است.
در آن زمان متاسفانه دولت نهم در برابر این تصمیم دولت ترکمنستان کوتاه آمد و در نتیجه چنین قراردادی میان دو کشور منعقد شد(البته با افت قیمت گاز در بازارهای جهانی، در سالهای پس از آن، قیمت گاز صادراتی این کشور به ایران کاهش یافت.)
حال پس از 9 سال که به ازای هر یک سال آن ترکمنستان با طرح موضوع قطع انتقال گاز به ایران عرض اندام کرده است؛ امسال نیز با طرح شکایتی مبنی بر بدهی 8 1 میلیارد دلاری باردیگر این تصمیم را مطرح میکند. البته باید به این نکته اشاره کنیم که پرداخت این پول اگر چه در زمان تحریمها به دلیل محدود شدن مراودات بانکی برای مدتی با مشکل روبرو شد؛ اما با استقرار دولت یازدهم، ایران به صورت ماهانه اقدام به تسویه بدهی گازی خود به ترکمنستان کرده و بدهی خود را پرداخت کرد. پس بنابر شرایط پیش آمده و پرداخت بدهی در اولین فرصت موجود در فضای بینالمللی نباید مبلغ دیگری به این طلب افزوده شود.
این روزها همین موضوع محل اختلاف تهران و عشقآباد شده است؛ از یک سو، دولت ترکمنستان تهدید به قطع گاز میکند و از سوی دیگر، ایران در برابر چنین ادعایی، خواستار ارجاع موضوع به داوری بینالمللی است.
واکنش های داخلی
در حال حاضر ایران با خریداری روزانه 35 تا 40 میلیون مترمکعب گاز، بهعنوان بزرگترین مشتری گاز ترکمنستان شناخته شده که از 20 سال گذشته تاکنون اقدام به واردات گاز از این کشور کرده است. طبیعتا به دلیل مسیر کوتاه خط لوله صادرات گاز ترکمنستان به ایران، صادرات گاز این کشور به ایران با کمترین هزینه انجام میشود و حفظ این روابط در ابتدا به نفع ترکمنستان است. چنانچه سایر خریداران گاز این کشور چه در اروپا و چه در آسیا به دلیل فاصله مکانی چند هزار کیلومتری، هزینه به مراتب بیشتری را به دولت ترکمنستان تحمیل می کند.
طی روزهای اخیر درباره این اتفاق اظهارنظرات بسیاری صورت گرفته تا جایی که حتی مجلس خواستار قطع روابط گازی با این کشور شده است. چنانچه فریدون حسنوند، رئیس کمیسیون انرژی مجلس، در سخنان اخیر خود در مجلس اعلام کرد که مجلس، دولت را به قطع واردات گاز از ترکمنستان ملزم میکند و اگر ترکمنستان بخواهد به باجگیری خود ادامه دهد، قطعا وزیر نفت به مجلس فراخوانده میشود.
البته بیژن زنگنه وزیر نفت، نیز پیشتر اعلام کرده است که در صورت پافشاری ترکمنستان به قطع گاز ایران، مراودات گازی با این کشور متوقف خواهد شد.
دنبال قطع مراودات گازی نیستیمبا تمام این تاکیدات که در نهایت به نوعی حمایت از قطع مراودات گازی با ترکمنستان است؛ باید به اظهارات جلال میرزایی، عضو کمیسیون انرژی مجلس، در گفتگو با خبرنگار پارلمانی انرژی امروز نیز توجه داشته باشیم. وی دراینباره تاکید می کند: ما خصومتی با دولت عشقآباد نداریم و منطقی و صحیحترین راه را پیشپای آنها گذاشتهایم. ارجاع این ادعا و اختلاف به دیوان داوری بینالمللی قطعا راه صحیحی است؛ کمااینکه این اختلاف اگر در مذاکرات روزهای آتی حل شود، قطعا تاثیر بهتری در روابط میان دو کشور دارد.
میرزایی با بیان اینکه «ما علاقهای به برهم زدن روابط گازی با این کشور نداریم»، تصریح کرد: ادامه این معاملات و واردات گاز به کشور برای هر دو کشور مطلوبتر است؛ اما در صورت اصرار ترکمنستان به قطع گاز ایران و یا نپذیرفتن داوری بینالمللی طبیعتا نتیجهای در بر خواهد داشت که ممکن شاهد پایان این نوع روابط باشیم.
این اظهارات در حالی است که سعید مومنی، مدیر گازرسانی شرکت ملی گاز ایران، امروز پس از بازدید از پروژه انتقال گاز دامغان – ساری در جمع خبرنگاران گفت: کمتر از سه درصد گاز مصرفی کشور از ترکمنستان وارد میشود و با توجه به اینکه قرارداد تجاری گاز با این کشور رو به اتمام است، احتمال تمدید نشدن قرارداد وجود دارد؛ اما ما نگران نیستیم.
امروز مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران به ترکمنستان سفر کرده است تا شاید نتیجه تمدید و یا پایان قرارداد تجاری گاز ایران با این کشور مشخص شود.
باتوجه به شرایط تولید و انتقال گاز در کشور طبیعتا حفظ مراودات گازی با ترکمنستان برای کشورما نیز بهترین گزینه است؛ اما طبیعتا هزینهها و نحوه حفظ آن کماهمیتتر از بعد اول نیست. بنابراین، با توجه به اینکه نفع هر دو کشور بر حفظ و بقای چنین مراوداتی است؛ باید امیدوار باشیم در سفر اخیر مدیرعامل شرکت ملی گاز به ترکمنستان این قضیه پای میز مذاکره حل شود. قطعا در غیر این صورت حتی اگر بازنده اصلی قطع مراودات گازی عشقآباد باشد، تنشی میان روابط دو کشور ایجاد میشود که به نفع هیچ یک از طرفین نیست.
