جنگ آب، توهم یا واقعیت

مهسا جمشیدی فعال محیط زیست

پیش‌بینی می‌شود در سال 2050 تعداد 65 کشور جهان با جمعیتی بالغ بر 7 میلیارد نفر با کمبود آب مواجه شوند.

«جنگ آب» واژه ای است که در سال های اخیر کارشناسان مسائل بین الملل و استراتژیست ها آن را زیاد تکرار می کنند. نیازهای رو به رشد، محدودیت منابع، تبعات توسعه ناپایدار و دخالت های گاه و بیگاه انسان در چرخه آب همگی از جمله عواملی است که موجبات بروز نگرانی و دغدغه خاطر مجامع بین المللی را در زمینه تأمین نیازهای آبی جامعه انسانی فراهم کرده است. بحث آب حتی به اجلاس مختلف سازمان ملل متحد نیز رسیده است و این بیانگر آن است که بحران آب هر روز ابعاد تازه تر و گسترده تری به خود می گیرد. مطالعات فائو نشان می دهد ۹۳ کشور جهان امروز با بحران آب مواجه هستند، ضمن آن که وضعیت ۱۰ کشور برای تأمین آب بحرانی است و در عین حال این کشورها بیش از نیمی از منابع آبی خود را به بخش کشاورزی اختصاص داده اند.

طبق گزارش موسسه بین المللی مدیریت منابع آب (IWMI) پیش بینی می شود در سال 2050 تعداد 65 کشور جهان با جمعیتی بالغ بر 7 میلیارد نفر با کمبود آب مواجه شوند.

بخش کشاورزی نقشی بسیار حیاتی در تمام اقتصادها به‌خصوص اقتصاد ملی ایران دارد به طوری که بیش از ۲۷ درصد تولید ناخالص ملی، ۲۶ درصد اشتغال و تأمین بیش از ۸۵ درصد از نیاز غذایی کشور وابسته به بخش کشاورزی است.

شرایط خاص اقلیمی ایران که خشکی و پراکنش نامناسب زمانی و مکانی بارندگی و تبخیر بالای آب واقعیت های گریزناپذیر آن است هرگونه تولید مواد غذایی و کشاورزی پایدار را منوط به استفاده صحیح و منطقی از منابع محدود آب کرده است. در واقع امروز آب و آبیاری مهم‌ترین نهاده تولید محصولات کشاورزی و محدودکننده ترین عامل توسعه کشاورزی محسوب می شود، ضمن آن که وجود فاضلاب ها، روان آب ها و زباله های شهری، سیلاب ها و فاضلاب های صنعتی بروز بحران آب را در سطح بین المللی، منطقه ای، ملی و محلی شدیدتر کرده است. در چنین شرایطی یک مدیریت مطلوب (به ویژه مدیریت اقتصادی و مالی) جهت مقابله با بحران، می تواند بسیار راهگشا باشد.

البته بحران آب تنها در بحث کمیت آب خلاصه نمی شود، بلکه کاهش کیفیت آب به دلیل آلودگی های گسترده و نیز دخالت انسان در چرخه آب به عامل بازدارنده ای در ایجاد تعادل میان عرضه و تقاضای آب در مقیاس های منطقه ای ، ملی و محلی تبدیل شده است.

براساس بررسی های صورت گرفته در ده سال گذشته و همزمان با گسترش چالش های منطقه ای بر سر «آب» سمینارهای ملی و گردهمایی های علمی، فنی و مدیریتی زیادی در سطوح مختلف ملی و بین المللی برگزار شده است. طرح مسائل آب امروزه از سطوح کارشناسی فراتر رفته و به عالی ترین سطوح تصمیم‌گیری رسیده است.

در چند سال اخیر، کمیسیون بین المللی توسعه پایدار سازمان ملل که پس از کنفرانس «ریو» برای پیگیری مفاد دستور کار ۲۱ سازماندهی شده، توجه به مدیریت آب را در راس فعالیت های خود قرار داده است.

فعالیت های سازماندهی شده در سال های اخیر نشان از توجه و پی بردن جامعه جهانی به غفلت های پیشین و حکایت از عزم بشر برای اصلاح انحرافات و ناتوانی های گذشته دارد. هم اکنون به خوبی این نکته درک شده که تداوم وضع موجود برای آینده بشر بسیار خطرناک است و می تواند پیام های نامطلوب و غیرقابل جبرانی را به همراه داشته باشد. در چنین شرایطی همراه و همزمان با تلاش های جهانی، در سطح ملی نیز اقدامات لازم و همه جانبه ای باید سازماندهی شود، چرا که تأمین امنیت غذایی جامعه بدون آب غیرممکن است.

به نظر می رسد با توجه به شرایط موجود باید هر چه سریع تر اقدامات اساسی تری در سطح ملی و فرا ملی در زمینه آب این عنصری اصلی محیط زیست صورت بگیرد چرا که کمبود آب به حدی است که با نگاه و تدابیر محیط زیستی و منابع آب قابل مدیریت نبوده و به نقطه امنیت و ثبات جامعه رسوخ نموده است و نیاز به اقدامات ملی در این زمینه وجود دارد

شاید بهتر باشد در اولین قدم به این باور برسیم که واقعا دچار کمبود آب هستیم و در فردایی نزدیک به نبود آن خواهیم رسید…