2024؛ گرم‌ترین سال تاریخ در انتظار ماست

خبر خوب اینکه گرم‌ترین سال جهان را پشت سر گذاشتیم. خبر بد اینکه باید منتظر سالی حتی گرم‌تر از 2023 باشیم. یعنی قرار است در سال جدید میلادی، باز هم رکورد گرم‌ترین سال زمین، پس از شروع دوران صنعتی شدن دنیا، شکسته شود.

هر کسی که از ژوئن (اردیبهشت/خرداد) پیگیر رکوردهای میانگین دمای جهانی زمین در هر ماه بوده، احتمالاً نیازی به اطلاع از این مسئله ندارد که سال 2023 گرم‌ترین سال تاریخ بوده است. سازمان‌ها و نهادهای علمی بزرگ نظارت بر آب و هوا در جهان، طی گزارشی، داده‌های لازم برای کارشناسان را هفته گذشته ارائه کردند. بر اساس این گزارش سرویس تغییرات آب و هوایی کوپرنیک اتحادیه اروپا (CCCS)، سازمان جهانی هواشناسی سازمان ملل متحد (WMO) و انجمن ملی اقیانوسی و جوّی ایالات متحده (NOAA)، سال گذشته رکورد گرمای سال 2016 را با اختلاف زیادی پشت سر گذاشت.

بر اساس محاسبات CCCS و WMO، سال 2023 در مقیاس سانتیگراد 1.48 درجه گرم‌تر از دوره ماقبل صنعتی بود. کمتر از دو دهم درجه به 1.5درجه‌ای که اکثر کشورهای صنعتی و بزرگ جهان در توافقتنامه اقلیمی 2015 پاریس با آن موافقت کردند یا دو درجه‌ای که براساس همان توافق به هیچ‌وجه نباید از آن عبور کرد. دانشمندان تاکید دارند شکستن چنین رکوردی خطر طوفان، خشکسالی، گرمای شدید و سیل را بیشتر از آنچه بشریت بتواند آن را همچون سایر حوادث معمول، تحمل کند به همراه دارد.

تصور دانشمندان در سال 2015 این بود که دهه‌ها طول می‌کشد تا به دمای 1.5 درجه سانتیگراد برسیم. با این حال، طبق داده‌های CCCS، هر روز از سال 2023 میانگین دمای جهانی حداقل یک درجه گرم‌تر از میانگین قبل از صنعتی شدن بود. نیمی از روزها بالای 1.5 درجه سانتیگراد گرم‌تر بودند و دمای دو روز در نوامبر از 2 درجه سانتیگراد هم فراتررفت . داده‌های NOAA که محافظه‌کارانه‌تر است، میانگین سال 2023 را 1.35 درجه سانتیگراد بالاتر از سطح قبل از صنعتی شدن اعلام کرد، اما هشدار داد که سال 2024 شانسی درحدود 30درصد برای رسیدن به دماهای بالاتر دارد. ضمن اینکه 99 درصد احتمال دارد که دماهای بالاتر را نیز تجربه کند.

میانگین دمای بالا در سال گذشته باعث راه افتادن موج گرما، سیل و آتش‌سوزی در سراسر جهان شد و بیشتر از 28 میلیارد دلار خسارت بابت حوادث آب و هوایی تنها به ایالات متحده وارد کرد. تجزیه و تحلیل‌های آب و هوایی توسط دانشمندان نشان داد که اگر گرمایش جهانی ناشی از افزایش انتشار کربن نبود، رخ دادن بسیاری از این حوادث شدید عملاً غیرممکن بود.

دانشمندان هم‌اکنون در تلاش هستند تا دریابند که آیا دمای غیرمعمول سال 2023 موجب سرعت گرفتن تغییرات آب و هوایی خواهد شد یا فقط یک ناهنجاری موقت است که با بازگشت پدیده آب و هوای گرم‌کننده ال نینو ایجاد شده است (سال 2016، سال رکورددار قبلی نیز یک سال ال نینو بود). CCCS و اداره هواشناسی بریتانیا در حال حاضر میانگین دمای 1.5 درجه سانتیگراد یا بیشتر از آن را در سال آینده پیش‌بینی کرده اند، عمدتاً به این دلیل که انتظار می‌رود ال نینو تا بهار یا حتی تابستان در نیمکره شمالی گسترش یابد. جیمز هنسن، دانشمند سابق ناسا که برای اولین بار در دهه 80 به جهان درمورد خطرات تغییر آب و هوا هشدار داد، هفته گذشته در خبرنامه خود هشدار داد که دما تا ماه می آینده 1.7 درجه سانتیگراد افزایش می‌یابد. او به گاردین گفت: «ما اکنون در حال حرکت به سمت جهان 1.5 درجه سانتیگراد هستیم.»

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، در بیانیه‌ای که همراه با انتشار داده‌های WMO بود، گفت: «2023 صرفاً پیش‌نمایش آینده فاجعه‌باری بود که اگر اکنون برای بهتر کردن شرایس آن اقدام نکنیم، در انتظارمان خواهد بود. اعمال بشریت در حال سوزاندن زمین است. ما باید به این افزایش دما با اقدامی راهگشا پاسخ داد.»

تغییر آب و هوا بزرگ‌ترین چالشی است که بشریت با آن مواجه است. نمی‌توان بیشتر از این صبر کرد. در حال حاضر اقداماتی در حال انجام هستند، اما باید کارهای بیشتری انجام داد و به سرعت هم انجام داد. باید انتشار گازهای گلخانه‌ای را به شدت کاهش داد و گذار به منابع انرژی تجدیدپذیر را تسریع کرد.

اما با چه سرعتی و به چه اندازه؟

دانشمندان علوم اقلیمی و جوّی، کریس اسمیت در دانشگاه لیدز و رابین لامبول در کالج امپریال لندن، در مقاله جدیدی که در نوامبر 2023 در Nature Climate Change منتشر شد، این میزان را محاسبه کردند. آنها دریافتند که اگر بشریت بخواهد به‌صورت 50-50 شانسی برای محدود کردن گرمایش زمین به 1.5 درجه سانتیگراد داشته باشد، بدان‌معناست که حداکثر انتشار باید محدود به 250 میلیارد تن CO2 شود که عملاً به جهان کمی بیش از 6 سال دیگر شانس تجارت به روش فعلی را خواهد داد. پس از آن انتشار دوران کربن صفر آغاز خواهد شد و انتشار کربن باید به صفر برسد.