تنها ۳درصد زمین‌های ایران توان کشاورزی مطلوب را دارند
امروز در دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی نتایج ارزیابی جامع توان ایران برای کشاورزی پایدار که توسط پژوهشگران پروژه ایران ۲۰۴۰ دانشگاه استنفورد انجام شده است، رونمایی می‌شود.
به گزارش خبرنگار حوزه توسعه پایدار انرژی امروز؛ باوجود موفقیت نسبی سیاست‌های کنترل جمعیت در سه دهه گذشته، تداوم رشد جمعیت با میانگین ۹۰۰ هزار نفر در سال و افزایش متعاقب مصرف محصولات کشاورزی نه تنها منجر به اغماض در بهره برداری غیر اصولی از منابع آبی و خاکی شده است بلکه بیلان خالص واردات و صادرات بخش کشاورزی را نیز از لحاظ ارزش دلاری دچار روند افولی کرده است.
پژوهشگران پروژه «استنفورد – ایران ۲۰۴۰» در مطالعه‌ای جامع به ارزیابی توانایی اراضی ایران به منظور بهره‌وری پایدار کشاورزی پرداختند. این تحقیق که به تازگی بر روی تارنمای دانشگاه استنفورد انتشار یافته است توسط دکتر محسن مسگران، دکتر کاوه مدنی، دکتر حسین هاشمی و دکتر پویا آزادی انجام شده است.
در این گزارش نقشه درجه بندی شده زمین‌های ایران از لحاظ مطلوبیت کشاورزی بر پایه پردازش داده‌های جغرافیایی خاک (شوری، اسیدیته)، توپوگرافی (شیب و ارتفاع) و اقلیم (میزان و پراکنش زمانی بارندگی و تبخیر سطحی) ارایه شده است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که کمتر از سه درصد مساحت ایران از مطلوبیت بالا و هشت درصد از مطلوبیت متوسط برای کشاورزی برخوردار است.
90 درصد زمین ایران نامطلوب برای کشاورزی هستند
این در حالی است که زمین‌های ضعیف یا نامطلوب حدود ۹۰ درصد باقی مانده از سطح کشور را فرا گرفته است. طبق نقشه ارایه شده بخش عمده زمین‌های مطلوب کشور در شمال، شمال غرب، و غرب کشور واقع شده‌اند و استان‌های کرمانشاه، گیلان و کردستان بیشترین درصد زمین‌های مطلوب نسبت به کل سطح استان را دارا هستند.
همچنین این پژوهشگران با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، درجه مطلوبیت زمین‌های کنونی مورد بهره‌برداری در بخش کشاورزی را مورد بررسی قرار دادند. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که بیش از۵۰ درصد زمین‌های فعلی کشاورزی ایران در مناطقی واقع شده‌اند که به علت محدودیت‌های خاکی و یا اقلیمی از مطلوبیت لازم برای کشاورزی بی‌بهره‌اند.
از آنجا که تولید محصول در این زمین‌ها تنها با بهره‌کشی نامتوازن از منابع طبیعی میسر شده است، تداوم کشاورزی در آن‌ها منجر به تخریب فزاینده منابع آبی و خاکی شده که در آینده‌ای نه چندان دور پیامدهای فاجعه باری را برای کشور به همراه خواهد داشت. این مطالعه نشان می‌دهد که تمامی زمین‌های با مطلوبیت بالا پیش‌تر برای کشاورزی و دیگر کاربری‌ها مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند و بدین سبب توسعه اراضی در این زمین‌ها در آینده امکانپذیر نخواهد بود. با این حال، بخشی از زمین‌های با مطلوبیت متوسط بدون استفاده باقی مانده‌اند که به‌کارگیری آن‌ها به جای کشاورزی آبی در مناطق نامطلوب می‌تواند بطور بالقوه به کاهش فشار بر منابع آبی کشور کمک کند.
کاوه مدنی، استاد مدیریت منابع آب و محیط زیست اموریال کالج لندن و یکی ازاعضای تیم پژوهشی پروژه ایران ۲۰۴۰ دانشگاه استنفورد، امروز در نشستی خبری در دانشگاه صنعتی خواجه نصیر نتایج بدست آمده توسط این تیم تحقیقاتی در مورد توان کشاورزی ایران را ارایه می کند.
گفتنی است پروژه «استنفورد – ایران ۲۰۴۰» با مدیریت دکتر پویا آزادی به منظور استفاده از ظرفیتهای علمی پژوهشگران برجسته خارج از کشور با هدف مطالعه وضعیت کنونی و دورنمای بخش‌های مختلف اقتصاد ایران تشکیل شده است. این طرح با رویکردی کمی و واقعیت محور و به دور از روزمره گی‌های سیاسی به پژوهش در حوزه‌های مختلف اقتصادی مانند انرژی، کشاورزی، خدمات، منابع طبیعی و انسانی، و محیط زیست در مقیاس کشوری می‌پردازد. گزارش ارزیابی توان زراعی زمین‌های کشاورزی ایران دومین گزارش تیم تحقیقاتی ایران ۲۰۴۰ است که پس از گزارش «پیش‌بینی وضعیت منابع نفتی ایران و پیامدهای اقتصادی آن» منتشر می‌شود.
