زیاده‌خواهی کرسنت مانع از توافق شد
رستم قاسمی، وزیر پیشین نفت، در گفتگو یا خبرگزاری فارس توضیحاتی درباره مسایل سیاسی و عملکرد خود در دولت دهم ارائه کرد که در پی می‌آید:
به‌عنوان اولین سؤال بفرمایید چطور علی‌رغم اینکه در دولت دهم بودید با دولت یازدهم به‌عنوان مشاور جهانگیری معاون اول همکاری کردید؟قاسمی: بنده همیشه سرباز نظام و خدمتگزار مردم بوده‌ام، بعد از اتمام دولت دهم به‌عنوان مسئول ستاد توسعه اقتصادی ایران و عراق مشغول شدم بنا به حکم، مشاور معاون اول را برای بنده زدند و تا قبل از حکم اصلا با جناب دکتر جهانگیری آشنا نبودم. گرچه بعضی از دوستان دولت دهم گله داشتند، ولی منافع ملی کشور ایجاب می‌کرد که توسعه اقتصادی با عراق که عمده صادرات غیرنفتی ایران به این کشور است را افزایش دهیم. خوشبختانه کارهای بسیار بزرگی انجام شد و حجم صادرات افزایش پیدا کرد.
اختلاف با آقای جهانگیری چه بود؟ گفته شد به خاطر مسائل اقتصادی و قراردادهای نفتی IPC بوده است.قاسمی: بنده حدود سه سال با دولت کار کردم، واقعاً هرچه از دستم برآمد، انجام دادم، و در کارهای کشور به خصوص در بخش اقتصادی جناحی فکر نمی‌کنم، به هر حال بدون نگاه سیاسی انتقاداتی به IPC داشتم.
چگونه به دولت دهم پیوستید؟قاسمی: فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء بودم، به کارم علاقه داشتم. رئیس‌جمهور محترم وقت دعوت به همکاری کردند گفتند قرار است وزارت نفت و نیرو ادغام شود، وزارت انرژی تشکیل شود و به‌عنوان وزیر این وزارتخانه پیشنهاد کردند که مخالف بودم.
دلیل مخالفت چه بود؟قاسمی: عرض کردم به کار در قرارگاه علاقه داشتم پروژه‌های بسیار کلان و بزرگی در سطح کشور شروع کرده بودیم، پروژه‌های زیادی در مناطق محروم در حال اجرا داشتیم و فرمانده سپاه نیز با رفتن من به دولت به‌شدت مخالف بود.
پس چرا به دولت پیوستید.قاسمی: تقریباً از روز پیشنهاد تا قبول کردن من بیش از چهارماه طول کشید همواره و تقریباً به‌طور مرتب از سوی دولت پیگیری می‌شد و من مخالفت می‌کردم تا زمانی که تحریم‌ها داشت شکل می‌گرفت. باید می‌رفتیم و پذیرفتیم. معمولاً خیلی‌ها برای وزیر شدن لابی می‌کردند، بنده برای وزیر نشدن لابی می‌کردم.
نظر شما در مورد قراردادهای نفتی IPC چه بود، گرچه گفته شد اختلاف شما با دولت انتقادهای شما به این قراردادها بوده است.قاسمی: در مورد قراردادهای نفتی طبیعی بود که انتقاد داشته باشیم، علت آن‌هم اشکال عدیده‌ای بود که در این پیش‌قراردادها مشاهده شد، البته من تنها نبودم که انتقاد داشتم، هیأت دولت نیز منتقد بود و به گفته مقامات دولت 150 ایراد در مصوبه اولیه وجود داشته است، این نشانگر این بود که کار کارشناسی خوبی صورت گرفته بود.
به نظر شما اشکالات برطرف شده است؟قاسمی: اعتقاد دارم که این نوع قراردادها که ریسک زیادی دارد، در یک میدان به‌صورت آزمایشی آن‌هم در میادین فلات قاره اجرایی شود تا در حین اجرا اشکالات آن استخراج شود، نباید میادین غیرمشترک مورد این آزمایش قرار گیرند.
توانمندی داخلی کشور به‌خصوص در حوزه صنعت نفت چگونه ارزیابی می‌کنید.قاسمی: به‌عنوان کسی که سال‌ها در حوزه اجرایی کشور تقریباً در اکثر زمینه‌های زیرساختی ازجمله سدسازی، نیروگاه‌سازی، بندرسازی و… به‌ویژه صنعت نفت حضور میدانی داشته‌ام می‌توانم این ادعا را بکنم که گفتمان «ما می‌توانیم» تحقق پیدا کرده است. کشور امروز از یک توانمندی فوق‌العاده‌ای برخوردار است و نباید به نقطه سرخط برگردیم، در اکثر زمینه‌ها به خودکفایی کامل رسیدیم نمونه آن توانمندی‌هایی بود که در دوران تحریم پاسخ داد. ممکن است بعضی‌ها در این کشور این اعتقاد را نداشته باشند.
با توجه به اینکه بخش عمده عبور از تحریم به‌عهده وزارت نفت یعنی هم فروش نفت و هم آوردن پول نفت چگونه با این پدیده برخورد کردید.قاسمی: کشور در بعضی از زمینه‌ها سال‌ها در تحریم بود، اما تحریم‌های هسته‌ای در سال 90 اتفاق افتاد: اول نکته بسیار مهمی را باید عرض کنم، رئیس‌جمهور آمریکا وقتی تحریم‌ها امضا کرد چند جمله گفت: اولاً این تحریم‌ها فلج‌کننده و هوشمندانه در تاریخ بی‌سابقه است و ایران مجبور است تعامل کند. این حرف‌ها را رئیس‌جمهور آمریکا گفته که مدعی حکومت و مدیریت بر جهان است و ایران باید از نگاه آنها تسلیم شود و حتماً فلج خواهد شد. همین آقا در اوایل مذاکرات در کنگره گفت تحریم‌ها بر ایران اثر نکرد و کشورهای غربی هم تکرار کردند و واقعاً همین‌طور بود. مقام معظم رهبری بارها فرمودند که ملت عزیز ایران مقاومت و ایستادگی کردند. رئیس‌جمهور و تیم مذاکره‌کننده هم بارها گفتند که تحریم‌ها اثری نکرد و غربی‌ها مجبور به میز مذاکره شدند. واقعاً در این جنگ اقتصادی ما پیروز شدیم. دشمن با همه ابزارهای پیچیده اقتصادی و بسترهایی که در اختیار داشت به جنگ آمده بود و لشکرهایش را برای این کار بسیج کرده بود. اینکه گفته شده در تاریخ بی‌سابقه است تاکنون بانک مرکزی هیچ کشور تحریم نشده است، باید بگویم وزارت نفت نقش اول در عبور از تحریم داشت.اینکه می‌گفتند فقط تحریم نفتی و بانکی است یک دروغ بزرگی است، وقتی نمی‌شد صدهزار دلار جابه‌جا شود چگونه می‌شد دارو بخریم، چگونه مواد غذایی بخریم، تحریم همه‌جانبه علیه ملت ایران بود.خوب تحریم چیز خوبی نیست، پدیده شومی است و هیچ‌کس از آن استقبال نمی‌کند و روزهای اولیه تحریم بسیار سخت بود، راه‌های دور زدن آن را بلد نبودیم،ّ اما خیلی زود راه‌های آن پیدا شد: دنیا بزرگ است و راه‌ها فراوان. سال‌ها همین غربی‌ها برای اقتصاد آزاد تلاش کردند و طبیعی است اقتصاد آزادراه‌های زیادی دارد.
قبول دارید که با هزینه‌های زیادی برای تحریم داده شد چون برخی‌ها می‌گفتند نمی‌ارزد، ما برای این اقدام این‌همه هزینه بدهیم.قاسمی: اینکه چرا تحریم‌ها شکل گرفت و آیا این هزینه‌ها باید داده می‌شد یا نه و اصلاً ریشه این تحریم‌ها از کجا شروع شد بحث مفصلی است، اساسا هسته‌ای بهانه تحریم بود و حتما بزرگان نظام، تشخیص دادند که باید مقابله کنیم.نظراتی دارم که حالا وقت آن نیست ولی بنده به‌عنوان وزیر نفت در این بخش مسئولیتی نداشتم که بخواهم نظر دهم، اما به‌هرحال دشمن وارد جنگ شده و صلاح دیدند که باید با آن مقابله کرد و اگر نبود این مقابله باید طور دیگری پشت میز مذاکره می‌نشستیم.خوب همان‌طور که گفته شد تحریم در تاریخ بی‌سابقه است، طبیعتاً تصمیماتی هم که برای عبور از تحریم گرفته شده بی‌سابقه بود. قطعاً وقتی می‌گویند تحریم‌های فلج‌کننده و بعد می‌گویند تحریم‌ها اثر نکرد حتماً باید یک جنگ عظیم اقتصادی اتفاق افتاده باشد.واقعاً برای عبور تحریم ریسک‌های زیادی شد.کشور در هر سال حدود 100 میلیارد دلار واردات و صادرات دارد و اگر کشور بخواهد بچرخد برای مبادلات مالی باید تصمیماتی خارج از روال جاری گرفته شود. اقدامات زیادی در دوره عبور از تحریم انجام شد که منافع ملی اجازه نمی‌دهد گفته شود، ولی به‌هرحال هزینه‌هایی هم داشت. مگر دوران جنگ با عراق همه عملیات‌ها موفق بود؟ مگر هزینه جانی و مالی کمی داشتیم؟ به‌هرحال در این پیروزی اقتصادی هزینه‌هایی هم داشتیم.
تحریم هزینه‌هایی داشت و فرصت‌هایی هم به وجود آمد و آیا از این فرصت‌ها به‌خوبی استفاده شد.قاسمی: همان‌طور گفتیم تحریم چیز خوبی نیست، واقعاً در حوزه صنعت نفت، صنعت‌گران ایرانی به میدان آمدند، کالاهایی که هرگز تصور ساخت آن در ایران نمی‌شد ایرانی‌ها ساختند، پیمانکاران خارجی همه رفتند، پیمانکاران ایرانی جایگزین آن شدند و پیشرفت‌هایی به‌دست آوردند که در تاریخ 100 ساله صنعت نفت بی‌سابقه است. در بعضی از کالاها که از خارج می‌آمد حتی پولش را پرداخت کرده بودیم ولی آنها نمی‌دادند. در خصوص صنعت نفت در دوران تحریم بحث مفصلی داریم که در یک مصاحبه خواهیم گفت.
آقای مهندس نتیجه برجام را چگونه ارزیابی می‌کنید؟قاسمی: بدعهدی شدید آمریکا و غربی‌ها نمی‌گذارد برجام به نتیجه برسد.
در خصوص توان داخلی و پروژه‌های بزرگ ازجمله پارس جنوبی برخی ادعا می‌کنند شرکت‌های ایرانی گران‌تر و با تأخیر زیادتری نسبت به خارجی‌ها کار انجام می‌دهند. نظر شما چیست؟قاسمی: اول بگویم یادمان باشد که ما بیش از 100 سال است که نفت تولید می‌کنیم. تا کی باید خارجی‌ها بسازند، به‌هرحال باید این اتفاق می‌افتاد و ممکن است اشکالاتی هم برای بار اول آن‌هم در ابرپروژه‌ها وجود داشته باشد، ولی قطعاً قیمت ایرانی‌ها از خارجی‌ها بیشتر نبوده و تمام عدد و رقم آن موجود است. اگر مثال پروژه‌های سال‌های دهه 70 را می‌زنند باید قیمت‌ها را به‌روز و سپس مقایسه کنند، جالب است.اخیراً برای فاز 11 پارس جنوبی موافقت‌نامه شده این‌یک مقایسه بسیار خوبی است، شروع فاز 11 با 5 میلیارد دلار است، در حالی که حجم کار فاز 11 حدود 50درصد از فازهای دیگر کمتر است، چون شیرین سازی ندارد و حفاری آن بسیار کمتر است.
درباره حقوق‌های نجومی نظرتان چیست؟ گفته می‌شود در دوره شما در وزارت نفت حقوق‌های نجومی وجود داشته است، خود شما چقدر حقوق می‌گرفتید؟قاسمی: فکر نمی‌کنم در وزارت نفت کسی بیشتر بیست میلیون حقوق دریافت کرده باشد و من از ورات نفت هیچگونه حقوقی و هیچ نوع دریافتی نداشتم.
آخرین حقوق به‌عنوان وزیر نفت چقدر بوده است.قاسمی: آخرین حقوق من یعنی مرداد 92 به‌عنوان وزیر نفت 7 میلیون و دویست هزار تومان بوده که از وزارت نبوده است.
نظرتان در مورد کرسنت چیست؟قاسمی: قرارداد کرسنت قبل از دولت نهم بسته شده و در آن موقع مورد مشاجره مسئولان وقت بوده، ازجمله دیوان محاسبات، بازرسی کل کشور، دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی و این مجموعه‌ها مخالف اجرای این قرارداد بوده‌اند و در دولت نهم و دهم هم جز موضوعات پیگیری بوده است. در یک مقطع اواخر دولت دهم شورایعالی امنیت ملی مصوبه‌ای را داشت، بنده به‌عنوان وزیر نفت، این مذاکرات را شروع کردیم ولی طرف کرسنتی خیلی زیاده‌خواه بود و عملاً توافق نشد گرچه موضوع در حال پیگیری بود. دولت وقت اصرار داشت که موضوع خاتمه پیدا کند. در این دولت هم کمیته‌ای تعیین شد.
این کمیته چه کسانی بودند و نتیجه آنچه شد؟قاسمی: کمیته از طرف شورایعالی امنیت ملی تعیین شد و آقای مهندس زنگنه وزیر نفت آقای مهندس فروزنده و آقای میرولد و اینجانب بودند و جلساتی هم داشت که عملاً به نتیجه نرسید.
دلیل آنچه بود؟قاسمی: زیاده‌خواهی طرف کرسنتی.
خسارتی که گفته می‌شود از طرف ایرانی باید پرداخت کند، چه میزانی است؟قاسمی: ادعای کرسنت خیلی زیاد است و اجرای قرارداد یعنی نابودی.
آقای مهندس پیگیری پرونده فساد در کرسنت در دادگاه بین‌المللی به کجا رسید؟قاسمی: مدت‌ها پیش قبل از حضور بنده در وزارت نفت پیگیری حل مسئله کرسنت و لایحه دفاعیه ایران در حال پیگیری بود و پرونده عملاً از طریق حقوقی ریاست جمهوری در آن موقع دنبال می‌شد و آنها لایحه فساد را تقدیم دادگاه کرده و در حال پیگیری بودند.
در مورد دکل‌های حفاری و موضوع دکل‌های گمشده توضیح دهید.قاسمی: خوب است توضیح دهم تا اذهان عمومی روشن گردد. یکی از نیازهای وزارت نفت در حوزه‌های دریایی، دکل حفاری است. درواقع تا چاه حفاری نشود نفت و یا گازی بیرون نمی‌آید. ایران دارای ده‌ها میدان نفتی و گازی در دریاست که مهم‌ترین آن میدان گازی پارس جنوبی است.سال‌هاست که میادین ایران توسط شرکت‌های خارجی حفاری می‌شوند و اصولاً پیمانکاران داخلی در این حوزه‌ها حضور نداشته‌اند و با گذشت صد سال به‌جز یک دکل مخروبه دکل حفاری دیگری در ایران نداشتیم.در اوایل شکل‌گیری تحریم‌ها اوایل سال 90 مقام معظم رهبری به عسلویه تشریف آوردند. در جلسه‌ای که در خدمت ایشان بودیم مسئولان شرکت نفت اعلام کردند که مشکل اصلی نداشتن دکل حفاری است و دکل‌های اجاره‌ای هم که تعدادشان خیلی کم است در تحریم می‌روند قرار شد اقداماتی انجام شود.پارس جنوبی برای رسیدن به برنامه زمان‌بندی 25 دستگاه دکل حفاری لازم داشت که حدود 5 دکل اجاره‌ای در آن تاریخ کار می‌کردند. در شرایط تحریم فروش دکل به شرکت‌های ایرانی به‌کلی ممنوع بود و کسی جرأت نمی‌کرد دکل به ایران بفروشد. وزارت نفت نیز به دلیل اجرای اصل 44 خودش دکل خریداری نمی‌کرد و ضرورتی هم نداشت. شرکت‌های پیمانکاران ایرانی ازجمله خاتم، اوپک و… جمع کردیم و از آنها خواستیم دکل خریداری و به ایران بیاورند قطعاً باید با واسطه‌های مختلفی خریداری می‌شد تا مرداد 92، 20 دکل حفاری در پارس جنوبی وارد شد و انصافاً کار بزرگ و تاریخی شد، بخش عمده آنها را شرکت‌های ایرانی خریدند. درباره دکلی که گفته شد گمشده شده است، مربوط به شرکت تاسیسات دریایی بوده و به وزارت نفت ارتباطی نداشت، بعد از دوران وزارتخانه بنده متوجه شدم که در خرید مشکلاتی داشته‌اند و گویا واسطه خرید که معلوم است چه کسانی بوده‌اند، تخلف و خیانت کرده و بخشی از پول را به حساب خودشان واریز کرده‌اند که خوشبختانه قوه قضائیه به‌موقع وارد شد و ضمانت‌هایی نیز از اموال و امکانات آنها در اختیار گرفته است.
اینکه عده‌ای معتقدند فروش بالای نفت مرهون برجام است نظر شما چیست؟قاسمی: به‌هرحال برجام در فروش نفت تأثیر داشته است.
برخی مدعی هستند که اگر برجام نبود نفت ایران به صفر می‌رسید.قاسمی: فروش نفت با مشکلاتی مواجه بود و در مقطعی صادرات ما کم شد، اما با مسافرت به کشورهای خریدار و نیز با ملاقات با روسای جمهوری آن کشورها، فروش نفت خیلی زود افزایش یافت، اینکه فروش نفت ایران به صفر می‌رسد را قبول ندارم، افزایش بعد از مقطع کاهش، نشانگر این موضوع است، در مورد فروش در زمان تحریم، خواهم گفت.
در مورد توانمندی داخلی که گفتید بعضی معتقدند که آتش‌سوزی‌های اخیر ناشی از فرسودگی صنعت است آیا شما این را قبول دارید.قاسمی: اصلاً ربطی به فرسودگی صنعت ندارد اتفاقاً جاهایی که آتش‌سوزی شده صنعتی است که طول عمر زیادی ندارد و اساساً آتش‌سوزی‌های اخیر به این موضوع ارتباطی ندارد و باید علل آن را پیگیری کرد.
بعضی‌ها معتقدند که دیپلماسی صنعت نفت ایران باعث کاهش قیمت نفت شده است، نظر شما چیست؟قاسمی: قضاوت در این مورد سخت است، چون او یک سازمان تأثیرگذار زیادی در مورد قیمت نفت نیست. گرچه دیپلماسی هم می‌تواند با اجماع تولیدکنندگان تأثیر داشته باشد.
