حفظ منابع آبی با توسعه انرژی‌های تجدید‌پذیر

سمانه آقائی، عضو هیئت مؤسس جمعیت آینده آب ایران

بحران آب و انرژی یکی از اصلی‌ترین چالش‌های دنیای امروز است. در ‌سال‌های اخیر توجه پژوهشگران به پیوند آب و انرژی معطوف شده است، زیرا آب نقش عمده‌ای در تولید و تبدیل انرژی دارد. در حال حاضر تولید انرژی سالانه حدود 15% مصرف آب شیرین دنیا را به خود اختصاص داده است. از جمله نیروگاه‌هایی که از منابع آبی استفاده می‌کند نیروگاه‌های زغال سوز است که آب مورد نیاز (جهت تولید بخار به منظور گردش توربین‌ها و تولید انرژی برق) را از منابع آبی نزدیک خود تأمین می‌کند. از دیگر نیروگاه‌ها که از آب جهت تولید انرژی بهره می‌گیرد نیروگاه برق آبی (هیدروالکتریسیته ها) است که 19% از سهم انرژی الکتریکی دنیا را پوشش می‌دهد، اما نکته‌ای که در اینجا مطرح است حدود 11% از این آب مصرفی به منابع باز نمی‌گردد.

از دیگر راه‌های تولید انرژی، استفاده از نیروگاه‌های سوخت فسیلی (نفت و گازو…) است که در ایران جایگاه ویژه‌ای دارد. وجود گوگرد که غلظت آن در نفت‌های ایران به 5 2 تا 5 3 درصد می‌رسد و حدود 26% ازت به انضمام ازت موجود در هوا و شرایط احتراق، اکسیدهای گوگرد و ازت را تولید و منتشر می‌کند. افزون بر این شاید یکی از مشکلاتی که امروزه به نیروگاه‌های سوخت فسیلی مربوط می‌شود تولید دی اکسید کربن است که از جمله اثرات آن می‌توان به تغییر اقلیم اشاره کرد.

طبق اعلام آژانس بین المللی انرژی، ایران همواره با کشورهایی نظیر چین، هند، آمریکا، کانادا، روسیه و انگلیس در بین ده کشوری است که بالاترین میزان انتشار دی اکسید کربن را داشته است. ایران دارای رتبه نخست مجموع ذخایر نفت و گاز به طور مستقیم و غیر مستقیم است. از آنجایی که سوخت‌های فسیلی پایان پذیر هستند لذا حفظ و بهبود این جایگاه از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از راه‌های حفظ منابع سوخت فسیلی و به کارگیری آن در مصارفی به جز سوزاندن و تولید برق، استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر است.

توسعه نیروگاه‌های تجدید‌پذیر در کشور می‌تواند یک اقدام استراتژیک محسوب شود که از نظر زیست محیطی و توسعه پایدار، در دراز مدت از نظر اقتصادی نیز مقرون به صرفه خواهد بود.

از جمله انرژی‌های تجدید‌پذیر می‌توان به انرژی‌های برق آبی، بادی، خورشیدی، زمین گرمایی، زیست توده و انرژی امواج و جزرو مد اشاره کرد. استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر به دلیل نداشتن آلودگی‌های زیست محیطی و هم چنین صرفه اقتصادی در دراز مدت در اروپا جایگاه ویژه‌ای دارد، در این میان می‌توان به کشور آلمان اشاره کرد که حدود 40% از برق کشورش را از انرژی‌های تجدید پذیر تأمین می‌کند.

تولید انرژی‌های تجدید پذیر نیازمند پتانسیل‌های بسیار بالایی است که با در نظر گرفتن پتانسیل‌های هرمنطقه از هریک از این انرژی‌ها استفاده می‌شود. کشور عزیزمان ایران از بسیاری از این پتانسیل‌ها به صورت طبیعی برخوردار است. ایران از جمله کشورهایی است که روی کمربند خورشیدی جهان واقع شده است و یکی از کشورهایی است که از تابش نور خورشید با قدرت و توان مطلوب برخوردار است و از جمله مناطق بسیار مستعد جهت بهره گیری از انرژی خورشیدی می‌باشد. همچنین وجود منابع اولیه سیلیس با غنای بالا در 90% خاک این کشور به عنوان ماده اولیه ساخت سلول‌های فتوولتاییک، امکان جایگزینی تدریجی سیستم‌های خورشیدی به جای بهره برداری از نیروگاه‌های سوخت فسیلی را فراهم کرده است.

 از دیگر مواهب طبیعی این مرزو بوم وجود پستی‌ها و بلندی‌ها در مسیر نهرهای آب که منجر به تولید باد می‌شود، زمینه را برای استفاده از انرژی بادی نیز فراهم می‌کند. در میان انرژی‌های تجدید پذیر تنها انرژی خورشیدی و انرژی بادی است که برای تولیدشان نیاز به هیچ آبی ندارند و این موضوع با توجه به شرایط کنونی کمبود منابع آبی راهی مناسب در راستای حفظ منابع آبی می‌باشد. انرژی بادی و خورشیدی منابعی با پتانسیل بالا برای تولید برق به شمار می‌رود. برای سیستم‌های مستقل و دور افتاده مثل روستاها در مناطق کویری که از سیستم برق رسانی دور هستند سیستم انرژی هیبریدی باد و خورشیدی فتوولتاییک توصیه می‌شود. در بین استان‌های کشور استان سیستان و بلوچستان به دلیل داشتن پتانسیل بالای خورشیدی و هم به جهت قرار گرفتن در مسیر بادهای موسمی از جمله استان‌هایی است که توان تولید انرژی هیبریدی باد-فتوولتاییک را دارد. با توجه به اینکه این استان از جمله استان‌هایی است که با مشکل کمبود آب روبرو است، استفاده از انرژی هیبریدی باد-فتوولتاییک می‌تواند راهکاری مناسب جهت حفظ منابع آبی و هم چنین بهره‌گیری از امکانات طبیعی این استان باشد.

از دیگر مزیت‌های انرژی‌های تجدید‌پذیر می‌توان به اشتغالزایی، معرفی مناطق دور افتاده و روستاها به جهت تولید انرژی، استفاده از زمین‌های بلاستفاده و وسیع در سطح کشور و جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها اشاره کرد. امید است که با حمایت‌های دولتی، تبلیغات گسترده در زمینه انرژی‌های تجدید‌پذیر، فرهنگ‌سازی و جذب سرمایه‌گذاران خارجی بتوان از این نعمت‌های الهی لایزال به صورت هدفمند و برنامه‌ریزی شده حداکثر بهره‌برداری بشود.