راه توسعه صنعت LNG در ایران هموار میشود؟
بررسی بازارهای گاز طبیعی جهان نشان می‌دهد در شرایط کنونی، حجم تجارت گاز طبیعی با خط لوله به مراتب بیش از LNG است و پیش‌بینی میشود با ارتقای فناوری و توسعه صنعت تولید LNG در جهان، رشد سهم این بخش در تجارت گاز طبیعی در سال‌های آینده، به مراتب بیش از خط لوله باشد.
به گزارش انرژی امروز به نقل از شرکت ملی نفت، گرایش مصرف گاز در جهان به گونه‌ای است که کم کم ندای جایگزینی نفت سر می‌دهد، بر اساس پیش بینی‌های مراکز معتبر انرژی دنیا، گاز طبیعی تا سال ۲۰۴۰ پس از انرژی‌های تجدیدپذیر به عنوان سوختی پاک و ارزان بیشترین رشد تقاضا را در بین سایر منابع اولیه انرژی خواهد داشت.
با توجه به رقابت گاز طبیعی با نفت در اقتصاد جهان، توجه ویژه به چشم‌انداز، سیاست‌ها، مقررات و پژوهش‌های مرتبط با تجارت گاز جز اولویت‌های اصلی صنعت نفت کشور است.بر اساس برنامه راهبردی شرکت ملی نفت ایران در طول برنامه پنج ساله ششم، با توسعه فازهای باقیمانده پارس جنوبی و برخی دیگر از میدان‌های گازی، ظرفیت تولید روزانه گاز به ۱.۳ میلیارد متر مکعب می‌رسد از این رو ضروری است که ضمن ایجاد توازن و برنامه‌ریزی بر مبنای مصارف داخلی مورد نیاز، برای صادرات این محصول نیز تصمیمات مناسب اتخاذ شود.
ضرورت صادرات گاز
جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از کشورهای دارنده ذخایرعظیم گاز طبیعی به میزان ۳۴ تریلیون مترمکعب که ۱۸ درصد ذخایر گاز جهان را تشکیل می‌دهد می‌تواند نقش موثری در بازار جهانی گاز با تاکید بر حفظ و توسعه ظرفیت‌های تولید گاز به ویژه در میدان‌های مشترک داشته باشد؛ چرا که توسعه صادرات گاز طبیعی افزون بر توسعه پایدار، به لحاظ سیاسی و بین‌المللی موجب در هم تنیدگی و وابستگی متقابل کشورهای نیازمند گاز به کشورمان خواهد شد و باعث میشود میزان اثرپذیری از شیطنت‌های اقتصادی بین‌المللی علیه کشورمان کاهش پیدا کند.
از طرفی ایران هم اکنون بیش از ۱۳ میدان گازی مستقل در خشکی و میدان‌های دریایی پارس‌جنوبی، پارس‌شمالی، سلمان، لاوان و کیش را در اختیار دارد که با توسعه آنها میزان تولید بر مصرف داخل پیشی می‌گیرد و به طور قطع باید بخش قابل توجهی از این تولید فزاینده را به کشورهای متقاضی صادر کرد.
روش‌های صدور گاز
بررسی بازارهای گاز طبیعی جهان نشان می‌دهد در شرایط کنونی، حجم تجارت گاز طبیعی با خط لوله به مراتب بیش از LNG است و پیش بینی میشود با ارتقای فناوری و توسعه صنعت تولید LNG در جهان، رشد سهم این بخش در تجارت گاز طبیعی در سال‌های آینده، به مراتب بیش از خط لوله باشد.
برخی تحلیلگران معتقدند که بازار گاز طبیعی در سال‌های آینده با تکیه بر محموله‌های LNG، تعریف جدیدی خواهد یافت و می‌تواند به عنوان بازاری قابل‌اعتماد همانند بازار جهانی نفت خام، در عرصه جهانی ایفای نقش کند.
همچنین گفتنی است، اهمیت رشد تجارت LNG در مقایسه با خط لوله این است که به راحتی می‌توان محموله‌های آن را در پاسخگویی به نوسانات عرضه و تقاضای منطقه‌ای هدایت کرد.بر این اساس بازارهای گاز به احتمال زیاد به صورت فزاینده‌ای در سراسر جهان یکپارچه خواهند شد.
LNG به معنای گاز طبیعی مایع شده است، برای تولید LNG، گاز طبیعی را در فشار اتمسفر تا دمای منفی ۱۶۱ درجه سانتی گراد سرد می‌کنند، در این حالت گاز به مایعی بی بو، شفاف و غیرسمی با چگالی حدود ۴۵۰ کیلوگرم بر مترمکعب تبدیل میشود.با میعان گاز، حجم آن به یک شصتم واحد کاهش می‌یابد که حمل و نقل گاز طبیعی را اقتصادی می‌کند، در صورت نشت، LNG به سرعت تبخیر و پخش میشود و به شکل ابر بخار نمایان میشود، به همین دلیل اشتعال پذیری آن نسبت به سایر مواد هیدروکربوری مانند ال پی جی و گاز طبیعی کمتر است.احتمال انفجار LNG به علت سرد بودن آن و پایین بودن سرعت سوزش بسیار ضعیف است.
بازارهای دوردست؛ هدف LNG
پراکندگی منابع گاز طبیعی جهان و دور بودن ذخایر عمده از بازارهای مصرف، صادرات از طریق LNG را به عنوان یکی از روش‌های حمل گاز به بازارهای دوردست اقتصادی می‌کند به طوری که تا سال ۲۰۳۵ میلادی تجارت LNG از صادرات گاز با استفاده از خطوط لوله پیشی می‌گیرد.در میان کشورهای دارنده گاز، ایران دومین منابع گازی بزرگ جهان را در اختیار دارد، منابعی که البته خریداران جهانی چندانی ندارد و اگرچه انتقال باخط لوله به کشورهای همسایه اولویت فعلی ایران است اما برای ورود جدی‌تر به دنیای تجارت گاز، داشتن فناوری LNG هم الزامی است.گفتنی است، در حالی ایران سهمی از بازار LNG ندارد که رقیب منطقه‌ای ما قطر به بزرگترین صادرکننده LNG در دنیا بدل شده و سرمایه‌گذاری‌های عظیم در این بخش، بازار عرضه را تا چند سال آینده کاملا اشباع کرده است.
عرضه و تقاضای جهانی LNG
بر اساس این گزارش، از مجموع ۲۶۴ میلیون تن تولید جهانی LNG در سال ۲۰۱۶، ۷۷ میلیون تن سهم قطر بوده و استرالیا، مالزی، نیجریه و اندونزی دیگر تولیدکنندگان اصلی بوده اند.در طرف تقاضا نیز در همین سال، ژاپن، کره جنوبی، چین و هند بیشترین سهم را در واردات LNG داشته اند.روند رشد ظرفیت فروش نیز بسیار چشمگیر بوده به گونه‌ای که قطر با ظرفیت فروش سالانه ۵ میلیون تن LNG در سال ۲۰۰۰ به ظرفیت قراردادی فروش ۸۴ میلیون تن در سال ۲۰۱۶ رسیده است و استرالیا در مدت زمان مشابه از ۷ میلیون به ۳۶ میلیون تن و ایالات متحده از یک میلیون تن در سال ۲۰۰۰ به ۶۳ میلیون تن در سال ۲۰۲۰ خواهد رسید.
با در نظر گرفتن پیشرفت‌های فنی، افزایش تقاضا و تعریف قراردادهای جدید نفتی در پسا برجام، سودآوری فعالیت در بازار LNG برای ایران نیز انکارناپذیر خواهد بود.البته باید در نظر داشت که حرکت در مسیر توسعه صنعت LNG، مستلزم بهینه سازی مصرف انرژی و نظارت دقیق تر برای روند مصرف این انرژی در بخش خانگی و صنعتی است زیرا تا زمانی که روند مصرف داخل بهینه نشود گازی نمی ماند که بتوان برای صادرات آن هم به صورت LNG برنامه ریزی کرد.
پروژه‌های ایرانی LNG
سه پروژه پرشین، پارس و ایران LNG از مهمترین طرح‌های تولید LNG کشور در عسلویه به شمار می‌روند که هم اکنون بنا به دلایلی احداث دو پروژه پارس و پرشین LNG متوقف شده است و پروژه ایران ال.ان.جی با پیشرفت حدود ۵٠ درصدی در جریان است که برای تکمیل این طرح نیاز به حضور شرکت‌های خارجی است.
در پروژه ایران LNG شرکت ملی نفت ایران در نظر دارد یک کارخانه تولید LNG مشتمل بر دو ردیف فرآیندی موازی به ظرفیت سالیانه هر کدام حدود ۵.۴ میلیون تن LNG، ۰.۲۶۳ میلیون تن پروپان، ۰.۱۹۴ میلیون تن بوتان، ۰.۲۱۳ میلیون تن میعانات گازی و ۰.۱۳۳ میلیون تن گوگرد در سواحل جنوب غربی ایران واقع در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس احداث کند.همچنین میزان گاز خوراک کارخانه تولید LNG مربوط به این پروژه، ۱۹۱۰ میلیون استاندارد فوت مکعب در روز برای هر دو ردیف فرآیندی است که از فازهای میدان گازی پارس جنوبی تامین میشود.
روش‌های ورود ایران به بازار LNG
یکی از برنامه‌های نزدیک ایران برای تولید LNG، صادرات گاز به عمان است تا از این طریق بتواند از بخشی از ظرفیت خالی عمان برای تولید LNG بهره ببرد و صادرات گاز به نقاط دوردست‌تر را آغاز کند.اما به هر حال تنها راه ایران برای ورود به بازارهای اروپایی و آسیایی دورتر، داشتن تکنولوژی تبدیل گاز طبیعی به مایع است.
البته تاکنون شرکت‌های خارجی زیادی به بحث تبدیل گازطبیعی به گاز مایع به خصوص طرح‌های مینی LNG با ایران وارد مذاکره شده‌اند.زمانی قرار بود آلمانی‌ها مجری این طرح در ایران شوند و زمانی هم رقیب گازی ایران یعنی روسیه اما هیچ یک از این کشورهای خارجی برای ساخت واحدهای ال ن جی به طور جدی وارد ایران نشده و کارشان را شروع نکردند.
دستور رییس‌جمهور و آینده صادرات گاز ایران
سهم LNG از کل تجارت گاز دنیا ٣١ درصد است که از این میزان ٧٠ درصد آن در آسیا و خاورمیانه صورت می‌گیرد از این رو بازار این کشورها به نحو قابل ملاحظه‌ای به LNG متکی است و پتانسیل خوبی در این خصوص وجود دارد.موقعیت استراتژیک ایران، در صورت توسعه این واحدها، فرصت خوبی را برای عرضه گاز به بازارهای آسیا و صدور LNG فراهم خواهد کرد.
به نظر می‌رسد با اجرایی شدن قراردادهای جدید نفتی و حضور شرکت‌های خارجی، توسعه صنعت LNG در ایران هموار شود. سیاست‌های گازی ایران می‌بایست به گونه‌ای تدوین شود که گازسوزی در بخش خانگی و فرصت‌سوزی در بخش صادرات گاز جای خود را به ارزش افزوده دهد.
یعنی از طریق تبدیل گاز به محصول صادراتی همچون LNG کشور به دنبال در دست گرفتن سهمی از بازار منطقه باشد.
رییس‌جمهوری چندی پیش در ضمیمه حکم ابلاغی به وزارت بیژن زنگنه، اولویت‌های عمومی و تخصصی وزارت نفت در دولت دوازدهم را برشمرد.وی در بخش اولویت‌های تخصصی بر ضرورت تلاش برای ایفای نقش ایران در بازار جهانی LNG تاکید کرد که این امر نشان از اهمیت توجه به ایجاد ساز و کارهای لازم برای ورود ایران به این بازار است.
به نظر می‌رسد با توجه به چشم‌انداز ایران از لحاظ ذخایر عظیم گازی، موقعیت استراتژیک جغرافیایی در منطقه خاورمیانه، جذابیت‌های صنعت نفت ایران برای دیگر کشورها، امنیت سرمایه‌گذاری و همچنین دیپلماسی جدید دولت در تعامل سازنده با دیگر کشورها، می‌توان امید داشت در دولت دوازدهم، آینده‌ای روشن در انتظار صادرات گاز ایران باشد.
در مجموع فارغ از بحث جهانی شدن بازار گاز، با توجه به موقعیت استراتژیک ایران در منطقه، تجارت گاز هم به صورت صادرات و هم واردات با کشورهای منطقه می‌تواند موجب شکل گیری یک بازار موثر منطقه‌ای با محوریت ایران شود که این امر افزون بر ایجاد وابستگی متقابل انرژی با کشورهای منطقه و تقویت امنیت ملی کشور، موجب اثرگذاری ایران بر قیمت گذاری این بازار و در نتیجه حداکثر کردن منافع اقتصادی کشور میشود.
