چرا GECF اوپک نیست؟
ابوذر منصوری، تحلیلگر و کارشناس حوزه انرژیبا شروع هزاره سوم و پیشرفت چشمگیر فن آوری و نیز اهمیت حفظ محیط زیست و فشارهای بین المللی در این خصوص ، گاز طبیعی به یکباره در معادلات اقتصادی نقش مهمی یافت.سازگاری این سوخت استراتژیک با محیط زیست و کشف ذخایر مهم آن باعث شد تا کشورهای مصرف‌کننده به‌عنوان جایگزین مناسب نفت به آن توجه کنند. بازار بین منطقه ای گاز همواره تحت تاثیر تغییراتی بی شمار است . پیش از این،کمتر کسی تصور می کرد که بازارهای عمده جهانی گاز به مانند امروز در هم پیچیده شوند.
توسعه گاز طبیعی و مایع (LNG) نقش مهمی در این تغییرات داشته است. این بازار بین منطقه ای گاز به طور اجتناب‌ناپذیری تحت تاثیر عوامل ژئوپلتیک به ویژه در سیستمی با تغییر روابط بین المللی سیاسی و اقتصادی است. 3 کشور ایران،روسیه و قطر به همراه چندین کشور صادر کننده گاز در 3 دیماه 1387 گردهم آمدند و نهادی به نام مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) تشکیل دادند. هفته گذشته نیز بیست و نهمین نشست هیات اجرایی به همراه نوزدهمین نشست وزیران نفت و انرژی عضو این مجمع در مسکو برگزار شد.همواره این سوال درباره فرق بین مجمع کشورهای صادر کننده گاز با سازمان کشورهای صادر کننده نفت مطرح می شود.برخی نیز به اشتباه از GECF با عنوان «اوپک گازی» نام می‌برند. باید نوشت که عملکرد GECF با اوپک متفاوت است و بنابراین از همان ابتدا این تشکل، نام مجمع را برای خود انتخاب کرد تا جایگاه آن با سازمان اوپک که یک کارتل اقتصادی است، اشتباه گرفته نشود.سازمان کشورهای صادرکننده نفت با نام اختصاری اوپک (OPEC)، یک کارتل بین‌المللی نفتی است که در شهریور 1339 توسط برخی از کشورهای صادر کنندهٔ نفت با هدف محافظت از منافع خود اقدام به تاسیس سازمان واحدی کردند. این سازمان با هدف تنظیم بازار تشکیل شده و در پی تاثیرگذاری بر میزان عرضه و قیمت نفت خام است، اما GECF در حال حاضر چنین هدفی را دنبال نمی کند.از مهم ترین اقدامات GECF، فرآوری و پردازش اطلاعات بازار است. اعضا براساس این اطلاعات، تصمیم‌گیری خواهند کرد که گاز تولیدی خود را در چه بازاری و با چه قیمتی به فروش برسانند.در حال حاضر، مهم‌ترین کار این مجمع، ایجاد یک پایگاه برای مبادله اطلاعات، داده‌های مربوط به بازار گاز و تجربه‌های مربوط به کشورها است. برنامه دیگر مجمع کشورهای صادرکننده گاز، رصد کردن تحولات بازارهای جهانی گاز است به طوری که همه تحولات بازار در سراسر دنیا از نظر تجارت و قراردادهای گازی، فناوری، عرضه و تقاضا و قیمت گاز مورد بررسی قرار می‌گیرد.کمیته‌های کاری که در مجمع تشکیل شده‌اند، تحولات بازار جهانی گاز را به صورت روزانه، هفتگی و ماهانه رصد می‌کنند. این گروه کاری پس از رصد بازار گاز، گزارش‌های تهیه شده را در اختیار کشورهای عضو قرار می‌دهد. از طریق رصد کوتاه، میان و بلندمدت بازار جهانی گاز، فرصت برنامه‌ریزی و سیاستگذاری را برای کشورهای عضو فراهم می‌کنند.آیا مجمع به اهداف اولیه تشکیل خود رسیده است؟در حال حاضر این مجمع در مقایسه با بسیاری از مجامع و سازمان های بین المللی که در حوزه نفت و انرژی به فعالیت می پردازند سازمانی نوپاست و با اوپک که بیش از ۵۰ سال سابقه کار دارد قابل مقایسه نیست. ولو اینکه کارکرد GECF بر اساس اساسنامه و ماموریت آن اصولاً با کارکرد اوپک که با هدف تشکیل کارتل و مداخله در بازار نفت و اثرگذاری بر قیمت آن تشکیل شده است نیز کاملاً متفاوت است.
در طی 4 سال ابتدایی در دبیرخانه این مجمع آنها «مدل جهانی گاز» در دبیرخانه توسعه داده و پس از سال ها در ژانویه ۲۰۱۷ اولین گزارش پیش بینی یا دورنمای آینده گاز تا سال ۲۰۴۰ را برای عموم منتشر کرده اند. اهمیت این گزارش در این بود که این گزارش تنها آتلوک منتشره از دیدگاه تولید کنندگان گاز بوده درحالیکه سایر آتلوک ها در خصوص گاز از دیدگاه کشورهای خریدار یا شرکت های بین المللی وابسته به آنها منتشر شده است.اگرچه همواره امکان بهبود بیشتر و عملکرد بهتر وجود دارد اما اگر ساختار این مجمع را در نظر بگیرید متوجه خواهید شد همانند همه سازمان های دیگر در کشورهای در حال توسعه، این ساختار که متکی به بودجه کشورهای عضو و در نتیجه انطباق با انتظارات آنهاست به شما اجازه فعالیت بازتر را نخواهد داد.
در حال حاضر نیز دست اندرکاران این مجمع هنوز به بخشی از اهداف اولیه تشکیل این مجمع چون ایجاد هماهنگی در کشورهای عضو و اتخاذ سیاست های موثر در افزایش سهم گاز در سبد انرژی جهانی و انتقال تکنولوژی بین کشورها هنوز نرسیده است. می توان این را جز این اهداف بلندمدت محسوب کرد که انتظار نمی رود در یک سازمان نوپا در کوتاه مدت محقق شوند.
