کابوس توسعه گاز شیل الجزایر

ذخایر نفت شیل کشور الجزایر بالغ بر 5.7 میلیارد بشکه برآورد شده و بعد از چین و آرژانتین، دارای عظیم ترین ذخایر گاز شیل در جهان می باشد.

 به گزارش خبرنگار بین‌الملل انرژی امروز به نقل از اداره اطلاعات انرژی آمریکا، طرح توسعه گاز شیل که از حدود چهار سال پیش در برنامه وزارت انرژی این کشور قرار گرفته، نه تنها میلیاردها دلار از صادرات گاز نصیب این کشور خواهد ساخت، بلکه می تواند بخش قابل‌توجهی از نیازهای داخلی کشوررا برطرف نماید. علاوه بر آن، دولت نیز آمادگی خود برای اختصاص 70 میلیارد دلار به توسعه این پروژه را اعلام کرده است.

به گفته عبدالعزیر بوتفلیقه رئیس جمهور الجزایر، «تمامی منابع انرژی هدایایی از جانب خداوند هستند و وظیفه ماست که از آنها برای توسعه و آبادانی کشور استفاده کنیم».

اما بعد از جاروجنجال‌های بسیار بر سر چگونگی توسعه این پروژه، هنوز هم گام‌های اساسی برای پیشبرد این موضوع صورت نگرفته است، زیرا به نظر نمی‌رسد دولت کنونی بتواند در مقابل موانع زیست‌محیطی، سیاسی و امنیتی که پیش‌روی توسعه پروژه عظیم گاز شیل وجود دارد، مقاومت کند.

افزایش اکتشاف

شهر بیابانی In Salah با جمعیتی بالغ بر 30000 نفر در 1000 کیلومتری جنوب شرقی الجزایر و در اعماق بیابان واقع شده که سکنه آن با کشاورزی روزگار خود را سپری می‌کنند. در سال 2014 شرکت نفت و گاز دولتی Sonatrach، نخستین چاه‌های اکتشافی گاز شیل را در نزدیکی این شهر حفاری کرد. طبق اظهارات وزیر وقت انرژی کشور، یوسف یوسفی، نتایج اولیه بسیار مثبت گزارش شده و حاکی از دارابودن ذخایر قابل توجه برای آغاز عملیات اکتشاف و بهره‌برداری بود.

اما این موهبت خدادادی چندان به مذاق بومیان محلی خوش نیامده و در اوایل 2015 هزاران نفر به‌عنوان اعتراض به این پروژه تظاهرات گسترده‌ای را آغاز کردند.

حفاری ذخایر شیل که از آن تحت عنوان شکافت هیدرولیکی یاد می‌شود، شامل پمپاژ میلیون‌ها لیتر آب و مواد شیمیایی با فشار بالا به اعماق زمین است که طی آن سنگ‌های حاوی ذخایر شیل از هم گسسته و نفت و گاز احتباس یافته استحصال می‌شود.

از سوی دیگر، الجزایر یکی از خشکسال‌ترین کشورهای کره زمین است که سرانه دستیابی به آب شرب آن سالیانه 300 مترمکعب است، درحالیکه این رقم در آمریکا 8000 مترمکعب و در انگلیس بالغ بر 2000 مترمکعب گزارش شده است. علاوه بر آن، افرادی که در جنوب این کشور زندگی می‌کنند، وابستگی بسیار زیادی به آب‌های زیرزمینی دارند. به اعتقاد تظاهرکنندگان، حفاری شیل بومیان منطقه را از آب شرب محروم ساخته و مواد شیمیایی باعث آلودگی منابع آبی، محصولات کشاوری شده و مردم را بیش از پیش فقیر خواهد ساخت.

موانع پیش‌رو

 به وضوح مشخص است که دولت نگرانی بسیاری در مورد موانع پیش‌روی توسعه پروژه احساس می‌کند. در اواسط 2015، یوسف یوسفی به دلیل ناکارآمدی در مدیریت اوضاع کشور از کار برکنار شد. صلاح خبری نیز نتوانست بیش از یک سال در این پست دوام بیاورد و اکنون وزارت انرژی در اختیار نورالدین بوطرفه قرار گرفته است.

اما این طرح عظیم با موانع دیگری نیز مواجه است؛ با اینکه الجزایر صنعت نفت و گاز بسیار توسعه‌یافته‌ای دارد، اما توسعه شیل و بهره‌برداری از آن نیاز به دانش و مهارت خارجی و سرمایه‌گذاری کافی برای رونق گرفتن دارد. علاوه برآن، دلایل امنیتی و اعتراضات مردمی نیز باعث تردید شرکت‌های خارجی در سرمایه‌گذاری این بخش شده است.

در اوایل 2013، 40 کارگر در یک نیروگاه گاز واقع در جنوب کشور که توسط شرکت های Statoil، BP و Sonatrach احداث شده بود، در حمله شورشیان داعش که از مرزهای لیبی وارد منطقه شده بودند، به قتل رسیدند. سال گذشته نیز نیروگاه دیگری در همین منطقه هدف حملات موشکی القاعده قرار گرفته و آسیب فراوانی به تاسیسات آن وارد شد. در عین حال، نگرانی‌های موجود در ارتباط با تغییرات اقلیمی و اقدام کشورهای اروپایی در گذار از سوخت‌های فسیلی و روی آوردن به منابع تجدیدپذیر، خود عاملی بازدارنده در ترغیب سرمایه‌گذاری شرکت های خارجی به شمار می‌رود.

عدم اطمینان سرمایه‌گذاران

عوامل اقتصادی نیز نقش مهمی در رویگردانی شرکت های خارجی در انتفاع از منابع انرژی فراوان الجزایر دارند. بیش از 40 درصد درآمدهای دولت و 95 درصد عواید صادرات از بخش نفت و گاز به دست آمده و تمامی این عوامل، Sonatrach را به یکی از قوی ترین بازوهای اقتصادی کشور تبدیل کرده است.

طی سال های اخیر، مسوولان شرکت با هوشیاری کامل حوزه انرژی کشور را تحت کنترل خود گرفته و علیرغم اصلاحات فراوان، همچنان سهم عمده‌ای از پروژه‌های نفت و گاز را در اختیار دارند، و در تلاش هستند تا نفوذ خود را در سرمایه‌گذاری‌های خارجی نیز افزایش دهند.

البته باید درنظر داشت که در شرایط کنونی، کشور الجزایر با مشکلات عدیده‌ای مواجه است: رییس‌جمهور کنونی الجزایر عبدالعزیر بوتفلیقه که از 17 سال پیش تاکنون بر مسند قدرت است، با وجود 79 سال سن و حملات متعدد قلبی، به‌ندرت در انظار عمومی ظاهر می شود.

از سوی دیگر، شایعاتی مبنی بر شکل‌گیری نبرد قدرت در داخل بدنه دولت به گوش می رسد که احتمال بروز یک جنگ داخلی، شبیه آنچه که در دهه 1990 رخ داد و باعث کشته شدن بیش از 200000 نفر شد، را تشدید می‌کند. علاوه بر آن، به دلیل کاهش قیمت نفت از اوایل 2014 دولت با کمبود نقدینگی مواجه است، ذخایر موجود سوخت‌های فسیلی به‌شدت کاهش یافته و یا استحصال از آنها با رکود مواجه شده است. درعین‌حال، به نظر نمی‌رسد کاهش سوبسیدهای تعلق‌یافته به برق، آب و محصولات غذایی که خود می تواند محرکی برای تشدید اعتراضات مردمی شود، راه‌حلی اساسی برای رفع بحران نقدینگی کشور به حساب آید.

بهره‌برداری از انرژی خورشیدی

 برخی از کارشناسان انرژی الجزایر بر این باورند که به جای صرف میلیاردها دلار در توسعه پروژه شیل، الجزایر بهتر است روش مراکش در سرمایه‌گذاری بر منابع انرژی تجدیدپذیر، به‌ویژه انرژی خورشید را درپیش گیرد. اگرچه با وجود سوبسیدهای تعلق‌یافته به بخش تولید برق، قیمت این حامل انرژی در منطقه MENA از پایین‌ترین نرخ برخوردار است، که مانعی جدی بر سر راه توسعه سرمایه‌گذاری در این بخش و صادرات آن به اروپا به شمار می‌رود.

با این حال و با وجود سرپوش گذاشتن بر پروژه توسعه گاز شیل و کاهش اعتراضات مردمی، معترضان همچنان گوش به زنگ اقدامات دولت در این زمینه هستند تا مانع توسعه این پروژه عظیم شوند.