حفاظت محیط زیست با وزارتخانه، آژانس یا سازمان؟

حفاظت از محیط زیست مقوله‌ای است که هر کشوری به نحوی با آن در ارتباط است. در بعضی برایش وزارتخانه تعیین می‌کنند و وزیری را مسوول پیگیری آن قرار می‌دهند، در بعضی سازمانی عهده‌دار این مسوولیت است و در گروهی هم اداراتی را برایش در نظر گرفته‌اند.

به گزارش «انرژی امروز» بررسی استراتژی‌های تمام کشورهای دنیا در حوزه محیط زیست در این مقال نمی‌گنجد. بنابراین سعی کرده‌ایم سه کشور از سه گوشه دنیا را به عنوان نمونه بررسی و استراتژی‌های آن‌ها را نسبت به مقوله محیط زیست مرور کنیم. واضح است که نوع نگرش سیاسی هر کشور به مقوله محیط زیست و اهمیت این بخش در سیاستگذاری کشورها، بر نوع رفتار سازمان یا وزارتخانه متبوع هم تاثیر گذار خواهد بود.

ایالات متحده آمریکا

سازمان حفاظت از محیط زیست EPA

EPA در وب سایت خود، ماموریت این سازمان را حفاظت از سلامتی انسان‌ها و محیط زیست اعلام می‌کند. پس از آن در تشریح چگونگی انجام این ماموریت خود، خبر از قوانین فدرالی برای ایفای این نقش حفاظتی خود می‌دهد که اجرای آن‌ها بی‌طرفانه و موثر است.

وقتی کنگره قانونی را تصویب کند، EPA با نوشتن آیین‌نامه‌هایی این قانون را اجرا می‌کند. از طرفی EPA کمک‌های بلاعوضی هم برای برنامه‌های محیط زیستی ایالت‌ها در نظر می‌گیرد. این پول صرف مطالعاتی می‌شود که به EPA کمک می‌کند که تصمیم‌گیری‌های درستی در خصوص محیط زیست کشور داشته باشد.

EPA یک سازمان تنظیم مقررات است و کنگره این اجازه را به این سازمان می‌دهد تا جزییات فنی، عملی و قانونی لازم برای اجرای قوانین کنگره را تنظیم کند. این آیین نامه‌ها لازم‌الاجراست.

از طرفی EPA مسوول اجرای تمام قوانین و اساسنامه‌های ایالات متحده است.

با شدت گرفتن نگرانی‌ها نسبت به آلودگی‌های محیط زیست، در دسامبر 1970 سازمان EPA با هدف یکپارچه‌سازی انواع تحقیقات، ارزیابی، استاندارد سازی و اجرای فعالیت‌های زیست محیطی تشکیل شد.

در واقع EPA یک سازمان فدرال است با هدف حفاظت از محیط زیست و سلامتی افراد جامعه از طریق نوشتن و اجرای مقرراتی بر پایه قوانینی که کنگره تصویب کرده است.

خشت اول EPA را ریچارد نیکسون، رییس جمهور وقت ایالات متحده در 1970 گذاشت. رییس EPA  را رییس جمهور تعیین می‌کند و کنگره باید به او رای بدهد. در حال حاضر اسکات پرویت رییس EPA ایالات متحده است. هر چند EPA جزو کابینه رییس جمهور نیست اما رییس آن مقامی در حد دیگر اعضا کابینه دارد.

مقرر EPA در واشینگتن دی. سی است، اما ده دفتر منطقه‌ای و 27 آزمایشگاه نیز زیر نظر این سازمان هستند.

EPA براساس قوانین محیط زیستی استانداردهای ملی را تدوین و اجرایی می‌کند اما در کنار آن بخشی از مسوولیت‌های خود را به ایالت‌ها می‌سپارد. جرایم، تحریم‌ها و دیگر اقدمات بر قدرت اجرایی EPA می‌افزایند. از سویی دیگر EPA اقدامات داوطلبانه‌ای هم با صنایع و دیگر بخش‌های دولت برای حفاظت از محیط زیست و انرژی در دستور کار خود دارد.

در سال 2016 این سازمان 15376 کارمند تمام وقت داشت. بیش از نیمی از کارمندان EPA مهندس، دانشمند و متخصص حفاظت از محیط زیست هستند و بقیه متخصص در امور قوانین، روابط عمومی، مالی و تکنولوژی‌های اطلاعاتی هستند.

بریتانیا

اگر بخواهیم از منظر محیط زیستی و از تمام جنبه‌های آن، استراتژی‌ها و سیاستگذاری‌های بریتانیا را در حوزه محیط زیست بررسی کنیم، باید گفت بریتانیا دو وزارتخانه دارد که بخشی از وظایف هر کدام از آن‌ها به نحوی مربوط به محیط زیست می‌شود:

وزارت محیط زیست، غذا و امور روستایی Defra

این وزارتخانه مسوول حفاظت از محیط زیست، تولید غذا، استانداردها، کشاورزی، ماهی‌گیری و امور مربوط به نواحی روستایی بریتانیا و ایرلند شمالی است.

این وزارتخانه در سال 2001 با ادغام وزارت کشاورزی، ماهیگیری و غذا MAFF با بخشی از وزارت محیط زیست،‌ حمل و نقل و مناطق DETR و بخش کوچکی از وزارت کشور به وجود آمد.

در سال 2008 هم تیم آب و هوای این وزارتخانه با تیم انرژی وزارت تجارت و اصلاح قوانین ادغام شد و وزارت انرژی و تغییرات اقلیم به وجود آمد.

خلاصه وظایف وزارت محیط زیست، غذا و امور روستایی، انطباق با تغییرات اقلیم، کشاورزی، کیفیت هوا، موضوعات مربوط به حیات وحش، تنوع جانوری، حفاظت از منابع طبیعی، مواد شیمیایی و حشره‌کش‌ها، ماهی‌گیری، تغذیه، سیلاب، جنگل‌کاری، آب‌راهه‌های داخلی، مدیریت زمین، سیاست‌گذاری در زمینه دریا، پارک‌های ملی، صوت، بهداشت کشت و کار، توسعه پایدار، مدیریت پسماند و مدیریت آب است. بخشی از این وظایف خاص انگلستان است اما بقیه به تمام سرزمین بریتانیا مربوط می‌شود.

سیاست‌گذاری‌ها‌ی مربوط به محیط زیست، غذا و مناطق روستایی را هیات اجرایی Defra برعهده دارد.

عمده هدف Defra توسعه پایدار است که بنا بر تعریف همین وزارتخانه، «توسعه‌ای است که تمام مردم را دنیا را قادر می‌سازد از اساسی‌ترین نیازمندی‌های زندگی خود بهره‌مند شوند و بدون آن که کیفیت زندگی نسل بعد را دچار مخاطره کنند، خود از یک زندگی با کیفیت عالی سود ببرند».

با درنظر گرفتن این هدف همه‌جانبه Defra، اصول استراتژیک Defra در پنج بخش خلاصه می‌شود: تغییرات اقلیم و انرژی؛ تولید و مصرف پایدار به همراه مسوولیت‌پذیری در مقابل استراتژی ملی پسماند؛ حفاظت از مناطق حومه و منابع طبیعی؛ اجتماعات پایدار روستایی؛ و بخش غذا و کشاورزی پایدار به همراه رفاه و سلامتی حیات وحش.

وزارت انرژی و تغییرات اقلیم

وزارت انرژی و تغییرات اقلیم DECC در دولت بریتانیا در سال 2008 در زمان گوردون بروان ایجاد شد تا بخشی از موضوعات مربوط به انرژی وزارت «تجارت، سرمایه‌گذاری و اصلاح قوانین» و موضوعات مربوط به تغییرات اقلیم وزارت «محیط زیست، غذا و امور روستایی» در یک وزارتخانه به نام «وزارت انرژی و تغییرات اقلیم» یکجا جمع شود.

وقتی ترزا می، در جولای 2016 نخست وزیر شد، این وزارتخانه منحل و با وزارت «تجارت، نوع‌آوری و مهارت» ادغام شد تا وزارت «تجارت، انرژی و استراتژی صنعتی» به وجود آید.

بخش اعظمی از بودجه DECC صرف مدیریت نیروگاه‌های سنتی هسته‌ای بریتانیا می‌شد و در سال 2012 این بودجه 69 درصد بودجه صرف شده بود. با خاموشی راکتور Magnox بریتانیا، پیش‌بینی می‌شود هزینه از رده خارج سازی نیروگاه‌های هسته‌ای بریتانیا باز هم افزایش یابد.

جمهوری خلق چین

وزارت حفاظت از محیط زیست جمهوری خلق چین MEP

وزارت حفاظت از محیط زیست جمهوری خلق چین که پیش از این اداره کل حفاظت محیط زیست SEPA بود، یک وزارت در کابینه چین است که در کنگره ملی خلق چین در سال 2008 پایه‌ریزی شد.

هدف از این وزارتخانه، حفاظت از هوا، آب و زمین چین از آلودگی و آلاینده‌ها اعلام شده است.

ابزار تقویت این وزارتخانه، قوانینی هستند که سیاست‌های محیط زیستی را پایه‌ریزی کرده و قوانین و مقررات محیط زیستی را اجرا می‌نمایند.

برای تکمیل نقش قانون‌گذاری خود، این وزارتخانه سازمان‌دهی و سرمایه‌گذاری بر تحقیق و توسعه را نیز در دستور کار خود دارد. از سویی این وزارتخانه به عنوان سازمان ایمنی هسته‌ای چین نیز عمل می‌کند.

تشکیل این وزارتخانه یک پروسه زمانی طولانی داشت. در سال 1972، نمایندگان چین‌ در اولین کنفرانس سازمان ملل در حوزه محیط زیست انسانی شرکت کردند. در سال بعد از آن، گروه رهبری حفاظت محیط زیست تشکیل شد. در 1983، یعنی ده سال بعد، دولت چین اعلام کرد که حفاظت از محیط زیست باید یک سیاست ملی باشد. در 1998، چین با یک سری بلایای طبیعی چون سیل مواجه بود و دولت چین گروه رهبری حفاظت از محیط زیست را به یک سازمان در سطح وزارت ارتقا داد که پس از آن تبدیل به وزارت حفاظت از محیط زیست ملی شد.

MEP دوازده اداره کل دارد و آن‌ها وظیفه قانون‌گذاری در مناطق مختلف را دارند. MEP قوانین کیفیت آب، کیفیت هوا، پسماندهای جامد، صوت، و رادیواکتیویته را تنظیم می‌کند. در زمینه تحقیق و توسعه هم، آزمایشگاه‌های کلیدی در بخش‌های مختلف کشور راه‌اندازی کرده است که آزمایشگاه‌های حفاظت از آلودگی ذرات معلق ریز و کنترل حفاظتی آن برای محیط زیست؛ آزمایشگاه محیط زیست و سلامتی؛ و آزمایشگاه اکولوژی صنعتی از آن جمله هستند.

از سویی این وزارتخانه، مراکز تحقیقاتی و تکنولوژی مهندسی بسیاری مربوط به حفاظت از محیط زیست دارد که مرکز کنترل آلودگی‌های صنایع فلزی غیر آهنی از آن جمله است.