درخواست تخفیف خوراک سرپوشی بر بهرهوری پایین
در دهه گذشته، تا سال ٢٠١۴ افزایش قیمت نفت از یکسو و انقلاب تولید گاز از منابع نامتعارف (شیل گاز) موجب اختلاف فاحش میان قیمت خوراک مایع و گاز در صنعت پتروشیمی جهان شد و این امر بازدهی پتروشیمیهای با خوراک مایع (عمدتا نفتا) را متاثر کرد.
قادر شادیوند، کارشناس انرژی در شماره امروز روزنامه اعتماد درباره قیمت گذاری خوراک پتروشیمی یادداشتی نوشته است که در ادامه میآید:
مدتی است زمزمههایی مبنی بر لزوم اعمال تخفیف در نرخ خوراک مایع پتروشیمیها و کاهش حاشیه سود و ورشکستگی این واحدها در صورت تداوم روند فعلی شنیده میشود. نخستین موضوعی که به ذهن خطور میکند آن است که در شرایط کاهش قیمتهای جهانی نفت و گاز (و به دنبال آن، کاهش قیمت محصولات پتروشیمی در سطح جهان) چرا مجتمعهای پتروشیمی به دنبال تثبیت حاشیه سود مطمئن و بالا به مانند سالهای افزایش قیمت، آن هم نه از محل کاهش هزینهها و افزایش بهرهوری خود بلکه از طریق کاهش بیشتر در قیمت خوراک دریافتی هستند؟
براساس بند الف ماده ١ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت در سال ١٣٩٣، قیمت نفت خام و میعانات گازی تحویلی به واحدهای پالایشگاهی و پتروشیمی معادل ٩۵ درصد متوسط بهای محمولههای صادراتی در ماه شمسی مشخص شده است. همچنین در همین ماده وزارت نفت مکلف شده است قیمت خوراک گاز و مایع واحدهای صنعتی، پالایشی و پتروشیمی را با توجه به شاخصهایی نظیر متوسط وزنی درآمد حاصل از فروش خوراک مورد نظر در بازارهای داخلی، صادراتی و وارداتی، قیمت محصول با حفظ قابلیت رقابتپذیری محصولات تولیدی، بهبود شاخصهای کلان و افزایش جذب سرمایههای داخلی و بینالمللی تعیین کند. در آییننامه اجرایی بند (ب) ماده ١ قانون مزبور، تخفیف در نرخ خوراک گاز تا ٢٠ درصد و خوراک مایع شامل نفتا، مایعات گازی (NGL) و گاز مایع تا ۵ درصد برای واحدهای پتروشیمی با توجه به مشارکت در تکمیل زنجیره ارزش یا احداث در مناطق کمتر توسعه یافته در نظر گرفته شده است. آنچه مسلم است اینکه قانونگذار و دستگاههای ذیربط ساختارهای قانونی را برای حفظ رقابتپذیری محصول تولیدی و جذب سرمایههای داخلی و خارجی در صنعت پتروشیمی مهیا کرده است. با این وجود صاحبان صنایع پتروشیمی خواستار دریافت تخفیفهای بیشتر با ابزارهایی مانند تهدید به ورشکستگی و بیکاری ٢٠ هزار نفری هستند. در حال حاضر حدود ١٠ مجتمع پتروشیمی به ظرفیت تولید بیش از ۵ ١٧ میلیون تن، بطور عمده از خوراک مایع شامل میعانات و مایعات گازی، نفتا، گاز مایع و برخی فرآوردههای نفتی دیگر برای تولید محصول استفاده میکنند. در این میان پتروشیمیهایی که میعانات گازی را به عنوان خوراک دریافت میکنند از ۵ درصد تخفیف خوراک نسبت به متوسط بهای صادراتی (که در بازارهای جهانی تعیین میشود) بهره میبرند. بطور مثال یک واحد پتروشیمی که در روز ١٠٠ هزار بشکه میعانات گازی با قیمت متوسط ۴٠ دلار دریافت میکند، با اعمال ۵ درصد تخفیف، سالانه تخفیفی معادل ۶۵ میلیون دلار از سوی دولت دریافت میکند. بنابراین دلیل حاشیه سود پایین (به قول مجتمعهای پتروشیمی با خوراک مایع را باید در ترکیب سبد محصول قابل فروش جستوجو کرد. پتروشیمیهای مزبور بیش از ٧۵ درصد سبد محصولات خود را به تولید گروه محصولات، مواد پایه، کود و سموم و سوخت و محصولات جانبی اختصاص دادهاند که از نظر متوسط قیمت پایینترین قیمتهای صادرات محصولات پتروشیمی به شمار میرود. به عبارتی دیگر مجتمعهای مزبور به دلیل ضعف طراحی فرآیند، تکنولوژی قدیمی و عدم تکمیل زنجیره تولید محصولی تولید میکنند که از لحاظ نوع، قیمت و ارزش افزوده تفاوت اندکی با خوراک دریافتی دارد. به این چرخه اتلاف در فرآیند تولید و تبدیل را هم اضافه کنید تا دلایل اتکای به تامین حاشیه سود از محل تخفیف خوراک هویدا شود.
در دهه گذشته، تا سال ٢٠١۴ افزایش قیمت نفت از یکسو و انقلاب تولید گاز از منابع نامتعارف (شیل گاز) موجب اختلاف فاحش میان قیمت خوراک مایع و گاز در صنعت پتروشیمی جهان شد و این امر بازدهی پتروشیمیهای با خوراک مایع (عمدتا نفتا) را متاثر کرد. با این وجود از این سال به بعد با کاهش قیمت نفت خام و متعاقب آن نفتا و دیگر خوراکهای مایع، قیمت و اختلاف میان قیمت خوراک مایع و خوراک گاز کاهش یافته است. اما تداوم کاهش در قیمت نفت خام در نهایت به کاهش سوددهی مجتمعهای پتروشیمی و کماثر شدن مزیت خوراک ارزان در کشورهایی نظیر کشورهای منطقه خاورمیانه منجر شد. در همین راستا و با توجه به شرایط موجود اهتمام به تکمیل زنجیره تولید و اجتناب از خامفروشی و صادرات محصولات بالادستی و میانی در این منطقه به مانند دیگر مناطق جهان اهمیت مییابد. در ایران خوراک گازی و مایع برای مجتمعهای پتروشیمی با قیمتهای رقابتی در دسترس است و نهادهای ذیربط با اتخاذ سیاستها و تدوین قوانین و مقررات به دنبال تسهیل شرایط توسعه این صنعت هستند. با این وجود، در شرایط موجود که قیمت نفت با کاهش شدید مواجه شده (و مزیت دسترسی به خوراک گاز و مایع ارزان در سطح منطقه خاورمیانه در مقابل سایر مناطق در حال کم رنگ شدن است)، انتظار میرود شرکتهای پتروشیمی بدون چشمداشت برخورداری از رانت بیشتر خوراک، به دنبال افزایش بهرهوری و سودآوری خود از طریق کاهش هزینههای تولید، بهبود روشهای بازاریابی و از همه مهمتر تکمیل زنجیره تولید باشند.
