از دریاچه ارومیه چه خبر؟

مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: طرح تاثیر خشک شدن دریاچه ارومیه روی بروز بیماری‌ها توسط دانشگاه‌های ارومیه و تبریز در حال انجام است و نتایج آن تا پایان اسفندماه اعلام می‌شود.

به گزارش «انرژی امروز»، مسعود تجریشی افزود: در این طرح ۴٠ هزار نفر از اهالی اطراف دریاچه ارومیه از لحاظ تاثیر احتمالی خشک شدن دریاچه روی ژنتیک آن‌ها، بررسی می شوند. وی با بیان این که تصاویر ماهواره‌ای نشانگر افزایش سطح ازون در دریاچه است، ادامه داد: در بسیاری از مناطق دنیا که تجربه خشک شدن دریاچه‌ها را دارند، سرطان افزایش یافته است که یک علت آن افزایش برگشت ازون است. تجریشی افزود: برگشت ازون در سطح دریاچه ارومیه در ۵ سال گذشته ٢.۵ برابر افزایش یافته است؛ اکنون با همکاری دانشگاه های شریف و مراغه تعدادی دستگاه برای شناسایی میزان نمک در خاک دریاچه و اطراف آن نصب شده است. تجریشی گفت: همچنین پروژه ای تعریف کردیم که در آن عوارض خشک شدن دریاچه ارومیه آسیب شناسی می شود که قرار است در قالب رقم و عدد نشان داده شود.

ورود بخش خصوصی به تامین منابع مالی احیای دریاچه ارومیه وی اظهار کرد: بر اساس برنامه پیش بینی شده شهریور  مهر امسال دریاچه به شرایط تثبیت رسید بنابراین از لحاظ فنی آن چیزی که پیش‌بینی شده بود انجام شد . تجریشی افزود: از سال 1373 تا 1393 تقریبا هشت متر از تراز آبی دریاچه را از دست دادیم یعنی در مدت 20 سال سالانه 40 سانتی متر آب از دست رفت بنابراین قرار شد ابتدا دریاچه به حالت تثبیت برسد بعد از آن دیگر اقدامات انجام شود. وی تاکید کرد: با توجه به مشکلات مالی که دولت به آن مواجه است در سه ماه اخیر در فرایند تامین اعتبارات مورد نیاز بودیم که تاکنون مبلغی اختصاص نیافته است؛ با قول های داده شده انتظار داریم در مدت دو تا سه روز آینده 270 میلیارد تومان به صورت اوراق ، تا پایان سال 300 میلیارد تومان و 30 میلیارد تومان نقد برای برخی طرح ها مانند قرق پرداخت شود. وی تاکید کرد: ستاد احیای دریاچه ارومیه و سایر نهادهای ذیربط به وظایف خود عمل کردند اما دولت نتوانست به قول خود در تامین منابع مالی عمل کند از این رو برخی از پروژه ها مانند کنترل گرد و غبار ، بازرسی کانون ها و صرفه جویی در مصرف آب متوقف شد. تجریشی با بیان اینکه فاز نخست احیای دریاچه ارومیه با موفقیت انجام شد گفت: با اقدامات صورت گرفته 1.5 میلیارد متر مکعب آب وارد دریاچه شده است هر چند امسال بارندگی خوب بود و پیش بینی می شود در بهار نیز بارش های خوبی داشته باشیم اما نباید به بارش چشم بدوزیم ، باید همچنان در مصرف آب صرفه جویی کنیم و به اجرای طرح ها ادامه دهیم. مدیر دفتر تلفیق و برنامه ریزی ستاد احیای دریاچه ارومیه تاکید کرد: حتما باید دریاچه احیا شود و در مقابل برای مردم منطقه معیشت پایدار تعریف کنیم. وی گفت: بودجه ای که قرار بود ابتدای سالجاری دریافت کنیم برای ساخت سردهنه ها و تاسیسات کنترل میزان برداشت آب در بخش های مختلف استفاده می شد، همچنین برای اجرای طرحی مبنی بر کاهش مصرف آب و در مقابل افزایش درامد هزینه می شد که عملی نشد. وی اظهار کرد: امسال در این زمینه فرصت را از دست دادیم و تقریبا 50 درصد پروژه هایی که از قبل شروع شده بودند متوقف شدند، همچنین پروژه هشت درصد کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی هم آغاز نشد. تجریشی گفت: با توجه به متوقف شدن برخی طرح ها ، از هیات دولت مجوز گرفتیم تا در مدت سه ماه یک بازنگری انجام دهیم با فرض اینکه سال مالی آینده نیز نتوانیم اعتباری دریافت کنیم چه پیش خواهد آمد و در صورت کمبود منابع چگونه پروژه ها را سرپا نگه داریم. وی افزود: به عنوان مثال در این طرح آمدیم فرصت های ایجاد صندوق های محلی و اینکه مردم اعتبار آن را تامین کنند مورد بررسی قرار دادیم، در صدد دریافت مجوز هستیم تا مردم تامین کننده منابع مالی برخی پروژه ها باشند. وی ادامه داد: درست است که در بخش تامین منابع مالی مشکل داریم اما توانستیم در برخی موارد این تهدید را به فرصت تبدیل کنیم، در این راستا وزارت امور خارجه نیز وارد عمل شد و عراقچی یکی از سفرای قدیمی را به عنوان دستیار انتخاب کرد تا بتوانیم روابط دیپلماسی برای حل مساله کمبود منابع را با برخی کشورها اقدام کنیم.

کاهش 18 درصدی مصرف آب در بخش کشاورزی تجریشی گفت: در بخش صرفه جویی در کشاورزی توانستیم تا 18 درصد مصرف آب در کشاورزی صرفه جویی کنیم و نکته اقتصادی آن این است که این میزان صرفه جویی موجب کاهش در محصول و درامد نشده است بلکه بنا بر اعلام وزارت جهاد کشاورزی تا 17 درصد نیز افزایش درآمد داشته اند. وی افزود: در گذشته حدود 70 میلیون متر مکعب آب در جنوب دریاچه رها و تبخیر می شد و نمک از خود به جای می گذاشت که در دو سال گذشته توانستیم با صرفه جویی تا حدودی این آب را به دریاچه برسانیم حتی در 80 درصد دشت ها نیز آبهای زیر زمینی بالا امدند. مدیر دفتر تلفیق و برنامه ریزی ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: تا دو دهه گذشته آب تجدیدپذیر در حوضه آبریز دریاچه ارومیه 8.7 میلیارد متر مکعب در سال بود، در چند سال اخیر میزان بارندگی ها کاهش یافت و موجب کاهش 20 درصدی روان آبها شد و بر این اساس آب تجدید پذیر به 7 میلیارد متر مکعب کاهش یافت.

50 میلیارد تومان برای تصفیه خانه‌ها تجریشی گفت: بر اساس برنامه زمان بندی شده قرار بود سال آینده 40 میلیون مترمکعب آب از پساب های تصفیه شده به دریاچه ارومیه وارد شود که به علت عدم تامین منایع مالی پروژه تصفیه خانه ها یا شروع نشده اند و اگر هم جایی شروع شده باشد ناتمام مانده است. وی اظهار کرد: طبق همین برنامه ریزی قرار بود درسال 1398 حدود 300 میلیون متر مکعب آب تصفیه شده ناشی از پساب ها وارد دریاچه شود. تجریشی گفت: به علت کمبود منابع مالی به سمت بخش خصوصی رفتیم از این رو برای یکی از تصفیه خانه ها مبلغ 50 میلیارد تومان تامین اعتبار شد، همچنین در حال مذاکره هستیم تا شاید بخشی از پساب را به صنعت بدهیم و در مقابل آنها بودجه مورد نیاز ساخت تصفیه خانه ها را تامین کنند البته در صورت موفقیت در این زمینه قطعا آب کمتری از این راه وارد دریاچه می شود.

عدم دریافت منابع مالی برای انجام مطالعات وی اظهار کرد: چون احیای دریاچه ارومیه مصداق بین المللی یافته است از این رو بسیاری از کشورها تمایل به همکاری با ما هستند اما ما برای انجام کارهای مطالعاتی هیچ مبلغی از کشورهای دیگر دریافت نخواهیم کرد .

احیای اکولوژیک جنوب دریاچه ارومیه تجریشی گفت: به علت انباشت رسوبات کف دریاچه در بخش جنوبی بالا آمده و این نگرانی را ایجاد کرده بود که اراضی ان منطقه مورد دخل و تصرف قرار گیرد از این رو طرح احیای اکولوژیک جنوب دریاچه را تعریف کردیم. وی افزود: دراین طرح بررسی کردیم که چه اقداماتی در این بخش از دریاچه قابل اجرا است، به عنوان مثال گردشگری و یا قرق می تواند مناسب باشد که برای قرق 10 میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته بودیم اما به علت عدم تامین اعتبار این کار انجام نشد. تجریشی تاکید کرد: شنیده بودیم که ذر این بخش از دریاچه تصرف صورت گرفته و افرادی اقدام به کشاورزی کرده اند بنابراین انجام گشت و قرق منطقه الزامی است .

توقف سد سازی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه تجریشی گفت: مصوبه دولت بر این است تا احیای کامل دریاچه ارومیه سد سازی در این حوضه ابریز متوقف شود، آب دریاچه سالانه یک متر تبخیر می شود بنابراین باید به هر شکل ممکن دریاچه را تا 10 سال آینده به شرایط احیا برسانیم. بنابراین بعید به نظر می رسد دیگر در این حوضه سدسازی به شکل گذشته انجام شود.

حرکت غبار تا کیلومترها دورتر از دریاچه وی در پاسخ به اینکه سازمان جنگل ها معتقد است گردو غبار ناشی از خشک شدن دریاچه تا زنجان نیز نمی رسد گفت: در منطقه جبل در غرب دریاچه تپه های شنی روزانه چند متر حرکت می کنند . وی افزود: غباری که اندازه آنها 10 میکرون و بیشتر باشد مسیر زیادی نمی توانند به هوا بلند شوند اما غبار کمتر از 2.5 میکرون قادرند تا کیلومترها در هوا معلق شوند، غباری که در فلوریدای آمریکا شناسایی شد منشا آن از چین بود. تجریشی ادامه داد: هر دریاچه ای که خشک شود بالقوه حاوی عنصر سلیکا است ، این عنصر به حدی ریز است که به راحتی تا کیلومترها جابجا می شود ، با بررسی های جهانی صورت گرفته 75 درصد عامل بروز سرطان ریه در این گونه مناطق عنصر سلیکا است. وی گفت: 12 ایستگاه را تجهیز و در منطقه نصب کردیم تا اندازه و کیفتی ذرات را بررسی کنیم، بسیار نگران غبار ناشی ار خشک شدن دریاچه هستیم. تجریشی افزود: البته این نگرانی در 12 ماه سال نیست ، شهریورماه سال 94 دستگاه هایی را همراه فیلترهایی در جزیره اسلامی دریاچه ارومیه نصب کردیم بعد از بررسی فیلترها در ماه های مهر، آبان و اذر مشکل غبار وجود نداشت اما در تیر و مرداد جای نگرانی دارد. وی گفت: با توجه به اینکه دریاچه خشک است و دیگر آبی برای تبخیر ندارد تا انرژی را که از اتمسفر به زمین می رسد جذب کند از این رو این انرژی به خاک می رسد و بادهایی ایجاد می کند که حالت طبیعی ندارد، در برخی موارد سرعت باد سه برابر شده است و این غبار را به هوا بلند می کند و تا فاصله زیادی می برد.