استراتژی گازی در مقابله با زلزله تهران

فاطمه سادات نجفیان: بحث زلزله در تهران و شدت و قدرت و میزان آسیب‌های آن در چند سال اخیر، از جمله نکاتی است که مورد توجه نه تنها مسئولین، بلکه مردم قرار دارد. تا جایی که شرکت گاز استان تهران قطب مقاوم‌سازی شده است و حالا نور امیدی در دل مردم ایجاد شده است. رییس اجرای طرح مقاوم‌سازی تاسیسات گاز تهران به «انرژی امروز» می‌گوید: «شبکه گاز به خودی خود شبکه مقاومی است. استانداردش، استاندارد بسیار قوی است. نقاط ضعف‌ هم تا حد ممکن برطرف شده است. اتصالات فلنجی و شیرهای خمره ای را عوض کردند. شیرهای پیاده رو را جمع کردند». اینها بخشی از اقدامات شرکت است و  در تلاش است تا هر چه زودتر خود را برای زمان حادثه و بحران آماده کند. با «کاوه زنگنه» به گفتگو نشستیم، تا از کارهای انجام شده در این شرکت برایمان بگوید.

ایران از جمله کشورهای لرزه‌خیز به حساب می آید، این امر گرچه به نوبه خود خطرات و صدمات زیادی را وارد می کند، اما اگر مقاوم‌سازی‌هایی در سطح کشور در خصوص گاز نشود، ممکن است خسارات جبران ناپذیری را به بار آورد، در این خصوص شرکت گاز استان تهران، به عنوان قطب مقاوم سازی، چه اقداماتی انجام داده است؟

 ایران در پهنه لرزه‌خیزی بسیار بالایی قرار دارد و تقریباً می توان گفت که غالب مناطق کشور به جز بعضی از مناطقی که یا خالی از سکنه هستند مثل کویرها و یا جمعیت نسبتاً کمتری دارند نسبت به کل کشور در معرض آسیب مواجهه با خطر شدید زلزله هستند.

به همین منظور و با توجه به اینکه ژاپن یکی از لرزه‌خیزترین کشورهای دنیا است و آن‌ها با زلزله زندگی می‌کنند، گروهی از مدیران برای بازدید و آموزش برخی دوره های مقاوم سازی، به شرکت گاز اوکازا ژاپن رفتند تا از تجربیات آنها برای مقاوم سازی در ایران استفاده کنند.

اما به دلیل تحریم‌ها امکان حضور شرکت گاز اوزاکا ژاپن برای فاز اجرایی میسر نشد. با این وجود، همکاران شرکت گاز دست از تلاش برنداشته و پروژه‌های متعدد پژوهشی در این زمینه مطرح شد که بخشی از آن جنبه اجرایی پیدا کرد. به دلیل همین سابقه موضوعی شرکت ملی گاز، شرکت گاز استان تهران را به عنوان قطب مقاوم‌سازی کشور انتخاب شد.

با توجه به این نامگذاری، تاکنون اقدامی در خصوص مقاوم سازی شهر تهران در برابر وقوع زلزله انجام شده است؟

بله. اولین سرمایه و مهم‌ترین سرمایه یک شرکت بخصوص در وقوع حوادث داشتن نیروی انسانی سالم و سلامت است. از آنجایی که ساختمان های شرکت گاز استان تهران در برابر زلزله مقاومت لازم را نخواهند داشت، امکان آسیب رسیدن به نیروی انسانی در زمان وقوع حادثه وجود دارد.

بنابراین می‌توان گفت اگر شرکت گاز استان تهران ساختمان هایش را مقاوم سازی نکند، بیشترین آسیب را در زمان وقوع حادثه می‌بیند و از آنجایی که نقش و عملکرد شرکت گاز در زمان وقوع حادثه حیاتی است، در اولین اقدام برای مقاوم سازی، ساختمان‌های مقاوم در برابر زلزله را برای شرکت گاز استان تهران طراحی شده تا زمانی که زلزله رخ می‌دهد، در عین آرامش، بتوانند فعالیتشان را انجام دهند. از طرفی کمترین آسیب احتمالی را ببینند. به همین دلیل تأسیسات و امکانات آن‌ها طوری طراحی شده است که در صورت نیاز به مرمت، نیازی به کنده‌کاری‌ و تخریب‌ها نداشته باشیم. انبار آذوقه، انبار سوخت اضطراری و مخازن و آب اضطراری برای زمانی که شریان‌های حیاتی در زمان بحران قطع می شود، تا یک هفته بتوانند کارشان را انجام دهند نیز در نظر گرفته شده است.

آیا تاکنون این طرح، عملیاتی شده است؟

بله. ما ۸ منطقه از ۱۱ منطقه عملیاتی در تهران مقاوم سازی کرده ایم.

این ساختمان ها برای کارمندان در مناطق و بخش های عملیاتی تهران است، مدیران که مسئولیت راهبری و هدایت گروه را در شرایط بحران دارند، در چه شرایطی قرار دارند؟ آیا برای آنها نیز ساختمانی در نظر گرفته شده است؟

 بله. درست می گوید، مدیران بحران شرکت، پتانسیل اصلی شرکت هستند. چرا که قرار است این مدیران و مسئولان، هدایت و رهبری این کار را در زمان حادثه بر عهده داشته باشند. ما در حال ساخت ساختمان مرکزی در سایت پونک هستیم که در حال حاضر اسکلت آن ساخته شده است.

با توجه به این اقدامات، در زمان بروز زلزله، با مشکلات کمتری مواجه خواهیم بود؟

همین طور است. ما باید کاری کنیم تا در زمان بروز حادثه، با برنامه ریزی و هدفمند پیش برویم تا آثار و تبعات اتفاق کاهش پیدا کند و هم از انتشار  گاز خطرات آن جلوگیری کنیم. به همین دلیل سیستم قطع گاز را بصورت هوشمند طراحی کردیم. این سیستم در حال حاضر در حال اجرا است. البته باید ارتقاء یابد. مثلا سیستم قطع خودکار تمام ایستگاه­‌های TBS نیز فعال شود تا به محض وقوع و آنالیز زلزله از طریق سنسورهایی که داخل ایستگاه قرار می­دهیم، تشخیص دهد نیاز به قطع گاز وجود دارد یا ندارد.

یعنی آن درجه­ ریشتر را می­داند و با توجه به آن ریشتر عمل می­کند؟

بله

آیا این سیستم قطع خودکار در مرحله طراحی است؟

طراحی آن تمام شده و در مرحله­ انتخاب پیمانکار هستیم. البته به عنوان پایلوت یک نمونه­هایی را انجام داده­ایم.

چه عاملی باعث می شود شما راهکارهایی را پیاده سازی کنید که گاز کل شهر یکجا قطع نشود؟

اگر امروز شما گاز تهران را قطع کنید و از فردا بخواهید وصلش کنید. تمام امکانات را هم بسیج کنید، حدودا 6 ماه طول میکشد. به همین دلیل ما تهران را بلوک بندی کردیم. یعنی شهر را به قسمت‌های مختلف تقسیم کردیم و اگر در یک قسمتی احتمال آسیب بود، جاهای دیگر از شهر قطع نشوند.در حال حاضر شهر تهران به 15میدل بلوک(بلوک میانی) تقسیم بندی شده است. خود شهر تهران به یک سوپربلوک شمالی و سوپر بلوک جنوبی تقسیم شده است. سوپر بلوک شمالی 8 میدل بلوک و سوپر بلوک جنوبی 7 میدل بلوک است. سناریو بر این اساس است که اگر گسل های شمالی فعال شوند نیازی به قطع گاز در حوزه جنوبی شهر نیست و بر عکس اگر گسل های ری فعال شوند همین حالت است. به همین دلیل تهران را به دو سوپر بلوک شمالی و جنوبی از مرکز شهر تبدیل کرده اند.

فرمان دهی برای قطع اینها باید از یک مرکز فرماندهی و کنترل شود؟

بله.تمام اینها از یک مرکزی باید فرماندهی و کنترل بشود. این مرکز را ما اسمش را ساختمان کنترل مرکزی یا CCB (Central Control Building)گذاشته ایم. این مرکز الگو گرفته از CCB اوزاکای ژاپن است. این مرکز به صورت مدام شبکه را پالایش و مانیتورینگ می کند. امکان برقرای ارتباط تمام نقاط آنجا را برای شما فراهم می کند. این مرکز قرار است در کنار ساختمان کنترل مرکزی در پونک ساخته شود.

چه اقدامات دیگری در این خصوص انجام شده است؟

جمع آوری تمام شیرهای پیاده رو سطح شهر تهران به عنوان یکی از قسمت‌های آسیب پذیر شبکه در زمان بروز زلزله، از دیگر اقدامات ما درخصوص مقاوم سازی در برابر زلزله است. شیرهای پیاده رو اتصال جوشی نداشتند و این اتصالات در اثر کششی که به لوله وارد می‌شد باز می‌شدند و امکان نشت گاز فراوان در آنجا وجود داشت و خوشبختانه تمام این شیرها جمع آوری شد.اقدام دیگر، مقاوم‌سازی علمک ها است.

با توجه به صحبت های شما، تا چه اندازه مقاوم سازی انجام شده است؟

شبکه گاز به خودی خود شبکه مقاومی است. استانداردش، استاندارد بسیار قوی است. نقاط ضعف ها هم تا حد ممکن برطرف شده است. اتصالات فلنجی و شیرهای خمره ای را عوض کردند. شیرهای پیاده رو را جمع کردند.

آیا برای مقاوم سازی بودجه خاصی در نظر گرفته شده است؟

بله. بعد از پیگیری های زیاد، بودجه خاصی برای طرح مقاوم‌سازی گاز تهران از سازمان برنامه و بودجه کشور در وزارت نفت در نظر گرفته شده است. یعنی فقط یک ردیف بودجه مختص به مقاوم‌سازی گاز تهران وجود دارد که اعتبارش قابل جابجایی با سایر پروژه ها نخواهد بود و لزوماً باید در این بخش مصرف شود.