زیان 400 میلیارد دلاری صنعت نفت کشور در دوران تحریم
نشریه داخلی وزارت نفت اعلام کرد: تحریمها سبب شد که علاوه بر از دست دادن بازارهای انرژی، در مجموع عدم النفع حدود 400 میلیارد دلاری در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی به کشور تحمیل شود.
به گزارش خبرنگار نفت «انرژی امروز»، نشریه «مشعل» با اعلام این مطلب در گزارشی نوشت: نفت در اقتصاد ایران، اثرات چند جانبه ای دارد. از یک سو تأمین کننده بیش از 90 درصد حاملهای انرژی مورد نیاز کشور است و از سوی دیگر، بخشی از منابع عمومی دولت را تشکیل میدهد.
در ادامه این گزارش آمده است: بخشی از درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام و میعانات گازی و خالص صادرات گاز نیز به صندوق توسعه ملی واریز میشود که خود، تأمین کننده منابع مورد نیاز اقتصاد کشور است؛ به همین دلیل اقتصاد ایران را نفتی میخوانند.
بر این اساس هر تحولی که در صنعت نفت کشور ایجاد میشود، میتواند اقتصاد ایران را دچار یک رشته تغییرات جدی کند.
تحریمهای اعمالشده بر اقتصاد ایران از صنعت نفت آغاز شد. محدودیتهای مربوط به تحریم، باعث کاهش نقش ایران در بازار جهانی نفت شد و سبب شد شرکتهای تراز اول فعال در صنایع نفت و گاز دنیا، ایران را ترک و با کشورهای دیگر شروع به فعالیت کنند.
تشدید تحریم بر اقتصاد ایران از سالهای 2006 و 2007 با اعمال قطعنامههای متعدد از جمله 1737 سازمان ملل باعث شد هزینه واردات و انجام فعالیتهای اقتصادی و مالی با هزینه مبادله بالایی انجام شود.
بررسیها نشان میدهد که خریداران نفت خام ایران پیش از تحریمها به دو دسته مشتریان عضو و غیر عضو آژانس بینالمللی انرژی (IEA) و مشتریان عضو و غیرعضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) قابل تقسیم بندی هستند.
در کشورهای حوزه آسیایی عضو آژانس بین المللی انرژی یعنی ژاپن و کره جنوبی در مجموع 555 هزار بشکه نفت خام در روز از ایران خریداری و کشورهای اروپایی عضو آژانس بین المللی انرژی نیز 792 هزار بشکه در روز نفت خام از ایران وارد میکردند.
با این ارقام، به طور متوسط این دسته از کشورها هفت درصد از نفت خام مورد نیاز خود را از ایران وارد میکردند.
دسته دوم که کشورهای آسیایی غیر عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه بودند، در مجموع روزانه یک میلیون و 655 هزار بشکه در روز نفت خام از ایران وارد میکردند که چین با 550 هزار بشکه در روز (معادل مجموع ژاپن و کره جنوبی) و هند با 310 هزار بشکه در روز (اندکی کمتر از ژاپن) مهمترین بازارهای نفت ایران در حوزه آسیا بودند.
در مجموع، صادرات نفت خام ایران در سال 2011 روزانه 2 میلیون و 527 هزار بشکه بود که 65 درصد این صادرات به بازار آسیا (چین 22 درصد، ژاپن 13 درصد، هند 12 درصد، کره جنوبی 9 درصد و سایر کشورهای آسیایی 9 درصد ) اختصاص داشت.
در مقابل روزانه 792 هزار بشکه از نفت خام صادراتی ایران به مقصد اروپا بود که 31 درصد صادرات نفت خام ایران (ترکیه هشت درصد، ایتالیا هفت درصد، اسپانیا 6 درصد و یونان چهار درصد و … ) را شامل میشد.
تشدید تحریمها سبب شد که علاوه بر از دست دادن این بازارها، در مجموع عدم النفع حدود 400 میلیارد دلاری در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی به کشور تحمیل شود.
تحولاتی که در اثر تحریم و تشدید آن از سالهای 2005 به بعد اتفاق افتاد، باعث شد که نقش و سهم ایران در بازار جهانی نفت خام در اثر کاهش صادرات کم رنگ شود.
به گونهای که سهم ایران در تأمین نفت مصرفی دنیا از سال 1382 تا 1391 روند کاهش را طی کرد و از 3.05 درصد در سال 1382 به 1.26 درصد در سال 1391 کاهش یافته است.
اجرای برجام از سال گذشته سبب شد که تغییر جدی در میزان صادرات نفت خام و بهبود برخی از امور مربوط به بخش نفت حاصل شود: افزایش حجم صادرات نفت و تغییر قابل توجه در آن، بیمه نفتکش ها و تسهیل صادرات مربوط به نفت، میعانات گازی و فرآوردههای نفتی، واریز وجوه حاصل از صادرات نفت به حسابهای بانک مرکزی و امکان استفاده از آنها، آزاد شدن تجهیزات توقیفی، امکان حضور کارشناسان شرکتهای خارجی فروشنده کالا در ایران برای راه اندازی تجهیزات، آزاد شدن وجوه توقیفی نزد شرکتهای نفتی، کاهش چشمگیر هزینههای جابجایی پول و دسترسی به تأمین کنندگان اصلی و دسترسی به تأمین کنندگان اصلی کالاها و خدمات، قیمتهای رقابتی و کاهش چشمگیر هزینهها را در پی داشته باشد.
برجام سبب شد امکان حضور شرکتهای مختلف ارائه دهنده کالاها و خدمات به ایران فراهم شود، یعنی برطرف شدن انحصار حضور برخی کشورها و شرکتهای خاص که این نیز میتواند به ایجاد قیمتهای رقابتی منجر شود که زمینه ساز دستیابی به بهره وری است.