طلسم توسعه فرزادبی خواهد شکست؟
نسیم خانه زرین، خبرنگار نفت و گاز «انرژی امروز»
ایران و هند پس از 17 سال همچنان برای توسعه میدان گازی فرزادبی به نتیجه نرسیده‌اند و اکنون با تهدید هند برای کاهش خرید نفت از ایران این مذاکرات شکل دیگری خواهد گرفت.
به گزارش خبرنگار نفت و گاز «انرژی امروز»، میدان گازی فرزاد بی از جمله میادین مشترک هیدروکربوری ایران در مجموعه‌ای مشهور به بلوک فارسی قرار دارد که حوزه‌ای سرشار از منابع گاز و میعانات گازی واقع شده در غرب میدان پارس شمالی و شمال غرب میدانهای گلشن و فردوسی در آبهای خلیج فارس است.
امضای قرارداد اولیه اکتشاف و توسعه فرزاد بی با کنسرسیومی متشکل از سه شرکت دولتی هند به حدود سال 2000 میلادی بازمی‌گردد؛ اما این قرارداد تنها در بخش اکتشاف اجرایی شد و در بخش توسعه هیچ اقدامی برای برداشت منابع گازی این میدان نشد. گفتگو و رایزنی با هندی‌ها تا به امروز ادامه دارد و تاکنون هیچ اقدامی برای توسعه فرزادبی انجام نشده است، تا حدی که دیگر کاسه صبر هندی‌ها لبریز شده و در روزهای اخیر، برای وادار ساختن ایران به امضای قرارداد، ایران را تهدید کرده‌اند که خرید نفت خود از ایران را 20 درصد کاهش خواهند داد.
هند از جمله کشورهایی است که در دوران تحریم‌های نفتی علیه ایران، به برخی همکاری‌های خود در توسعه میادین نفتی و گازی با ایران ادامه داد و در حال حاضر و با لغو تحریم‌ها علیه ایران دست این کشور در بستن قراردادهای توسعه میادین نفتی و گازی با شرکت‌هایی با بازدهی بیشتر باز شده و همین امر جایگاه شرکت‌های هندی در صنعت نفت ایران را متزلزل کرده است. دولت هند که هم‌اکنون از این مسئله ناراحت است؛ از پالایشگاه‌های خود خواسته تا واردات نفت از ایران را کاهش دهند.
آغاز داستان
قرار بود طرح جامع توسعه میدان گازی فرزاد B تا پایان سال ۱۳۸۷ امضا شود، اما این امر محقق نشد تا اینکه در مرداد ۱۳۸۸، منابع خبری از تصمیم ایران برای مذاکره با هند درباره میدان گازی فرزاد B خبر دادند.
اما از سال ۱۳۸۸ که خبر حضور هندی‌ها در فرزاد B قطعی شد، تا سال ۱۳۹۰ همچنان توسعه این میدان گازی، منتظر نهایی شدن مذاکرات شرکت ملی نفت ایران با کنسرسیوم هندی بود. مذاکره‌ای که حتی دو سال بعد از آن هم نهایی نشد و در اردیبهشت ۱۳۹۲، مدیرعامل وقت شرکت نفت فلات قاره در مورد توسعه میدان فرزاد B توضیح داد که «با توجه به اینکه سرمایه‌گذاری در این میدان بسیار بالا است، ریسک بالایی را به همراه دارد، اما در حال حاضر در حال مذاکره با مسوولان انرژی هند هستیم.»
مذاکراتی که از سالی به سال دیگر موکول می‌شد بدون اینکه نتیجه‌ای در پی داشته باشد. در نهایت ۲۱ فروردین ۱۳۹۵ بود که وزیر نفت و گاز هند گفت مذاکرات در مورد فرزاد B پیش از تحریم‌ها صورت گرفته و بنابراین خارج از مناقصه به شرکت هندی داده می‌شود.
بلاتکلیفی درمورد این میدان همچنان ادامه داشت تا اینکه علی اکبر شعبانپور، مدیرعامل سابق شرکت نفت و گاز پارس، در اواسط تیرماه 1395 با اشاره به اینکه «تصمیم نهایی در مورد میدان فرزاد B را شرکت ملی نفت می‌گیرد»، گفت شرکت هندی پیمانکار تنها تا سپتامبر فرصت ارائه مدل‌های تجاری خود را در مورد این میدان دارد و هندی‌ها باید مدل مالی خود را در این زمینه ارائه دهند.
او با رد هرگونه اختلاف مالی در زمینه‌ی توسعه این میدان خاطر نشان کرده بود طبق قرارداد قبلی که با هندی‌ها در مورد فرزاد B داشتیم مدل مالی متفاوت بود و در آن زمان با شرایطی که قیمت نفت بالا بود، تجاری بودن این پروژه مورد بررسی قرار گرفته بود.
مدیر عامل شرکت نفت و گاز پارس ادامه داده بود اما با پایین آمدن قیمت نفت باید بار دیگر مساله تجاری بودن توسعه این میدان از سوی هندی‌ها بررسی شده و مدل مالی آن ارائه شود تا در نهایت مساله تجاری بودن انجام پروژه به تایید وزارت نفت برسد، او سپس اعلام کرده بود هند تا سپتامبر گذشته یعنی اواخر شهریورماه و اوایل مهرماه فرصت دارد مدل مالی خود را به وزارت نفت ارائه دهد و در غیر این صورت تصمیم‌گیری در مورد ادامه یافتن این قرارداد بسته به نظر وزارت نفت خواهد بود.
شرکت «او ان جی سی ویدش»، اواخر مردادماه سال گذشته نیز با مدیران شرکت نفت و گاز پارس مذاکراتی درباره توسعه میدان گازی فرزاد بی داشتند که در این دیدار مدل اقتصادی پیشنهادی شرکت هندی با حضور مدیر سرمایه گذاری و کسب و کار شرکت ملی نفت ایران و کارشناسان دو طرف مورد بررسی قرار گرفته بود. قرار شد این مدل پیشنهادی به مدت 45 روز از سوی کارشناسان دو شرکت برای حصول توافق نهایی بررسی شود.
زمان هندی‌ها در حالی قرار بود در اوایل مهرماه به پایان برسد که علی کاردر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، در اواسط آذرماه پارسال اعلام کرد برای توسعه میدان فرزاد B با هند به مدل فنی نسبتا نزدیک شدیم و اکنون بحث مالی و اقتصادی مطرح است. تنها دو هفته بعد از اظهارات وی، مشکین فام، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس، گفت: ایران پیشنهاد پایه «مدل توسعه اقتصادی» را به شرکت اوانجیسی ارائه داده است و آنها قرار است بر اساس آن، مدل خود را ارائه و نهایی کنند؛ همچنین تعیین مشاور برای «مدل توسعه اقتصادی» با تائید و مشورت ایران خواهد بود.
وقفه‌ای دوباره
هفته گذشته یکی از مقامات دولتی هند اعلام کرد علی‌رغم توافق اولیه انجام شده بین هند و ایران برای توسعه میدان گازی فرزاد B با ارزش تقریبی ۳ میلیارد دلار و علی‌رغم برگزاری چندین دوره مذاکرات بین دولتی، اختلاف نظرهایی در این زمینه بین ایران و هند وجود دارد و به نظر نمی‌رسد تا پیش از سه ماهه سوم سال جاری شاهد امضا شدن قرارداد نهایی در این زمینه بین دو کشور باشیم.
بنا به گفته این مقام هندی طرف ایرانی هنوز پیشنهاد سرمایه‌گذاری هندی‌ها را نپذیرفته است چرا که مجبور است نرخ بازگشت سرمایه این شرکت را تضمین کرده و آن را در پیشنهاد هندی‌ها بسیار بالا ارزیابی کرده است.
زنگنه آب پاکی را بر دست هندی‌ها ریخت؟
زنگنه در اسفند سال گذشته در آخرین اظهارات خود در مورد پیشنهاد هندی‌ها برای توسعه فرزادبی گفت: پیشنهاد هند مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد؛ اما با آنها به توافق نرسیدیم و بعید است به این سادگی به توافق برسیم. زیرا فاصله پیشنهاد ما و هندی‌ها از نظر قیمت خرید گاز زیاد است؛ بنابراین ممکن است توسعه این میدان به شرکت دیگری داده شود. پس از آن نیز اعلام کرده بود پیشنهاد هندی‌ها مورد قبول نبوده و نامه‌ای نوشته شده که آنها باید بیایند و آن را تصحیح کنند. در موازات این یک راه دیگری را دنبال می‌کنیم که روش دیگری بوده و بعدا اعلام می‌شود اما هندی‌ها وقت زیادی ندارند.
او درباره اینکه آیا در صورت عدم ارائه مدل اقتصادی مطلوب برای توسعه میدان فرزادبی، هندی‌ها از توسعه این میدان کنار گذاشته خواهند شد، اظهار کرده بود: امیدواریم که این اتفاق نیفتد، اما اگر پیشنهاد قابل قبولی ارائه نکنند، قطعا تصمیم دیگری خواهیم گرفت.
فرصت‌سوزی ایران و چابکی عربستان
درحالی که ایران بعد از گذشت ۱7 سال از امضای قرارداد اولیه با شرکت‌های هندی، هنوز در حال مذاکره برای توسعه میدان فرزاد B است، عربستان از سال ۲۰۱۳ توسعه میدان عربیه (مشترک با فرزاد) را آغاز کرده و به زودی به تولید روزانه ۱.۲ میلیارد فوت مکعبی می‌رسد.
میزان ذخایر درجای گاز در میدان مشترک فرزاد B بالغ بر ۱۸ تریلیون و ۷۵۰ میلیارد فوت مکعب برآورده شده است. برعکس بلاتکلیفی ایران، عربستان برنامه‌ای مشخص برای توسعه میدان گازی «عربیه» دارد. شرکت آرامکوی عربستان با اعلام آغاز تولید گاز از میدان «حصبه»(مشترک با میدان فرزاد A) برنامه تولید مشترک ۲.۵ میلیارد فوت مکعب گاز از میادین «حصبه» و «عربیه» را در دستور کار قرار داده است. از مجموع ۲.۵ میلیارد فوت مکعب تولید روزانه گاز از این دو میدان، ۱.۲ میلیارد فوت مکعب تولید روزانه میدان «عربیه» خواهد بود.
خط و نشان هندی‌ها
به تازگی یکی از منابع هندی اعلام کرد در حال حاضر کاهش خرید نفت از ایران را به تدریج شروع کرده‌ایم و اگر پیشرفتی در اعطای امتیاز میدان گازی (فرزاد بی) برای شرکت‌های هندی صورت نگیرد، خرید نفت خود را از ایران بیشتر کاهش می‌دهیم.
به گفته این منابع، پالایشگاه‌های هندی، واردات نفت از ایران را در سال 2017-18 حدود 20 درصد نسبت به سال گذشته کاهش خواهند داد؛ بنابراین قصد دارد واردات نفت از ایران را از 240 هزار بشکه روزانه به 190 هزار بشکه در روز کاهش دهد. بر همین اساس دو شرکت پالایشگاهی مانگالور و نفت هند هر کدام 20 هزار بشکه در روز واردات نفت از ایران را کاهش می‌دهند و شرکت‌های پتروشیمی بهارات و هندوستان پترولیوم با هم واردات نفت از ایران را 10 هزار بشکه در روز کاهش خواهند داد.
فرزادبی به سرانجام می‌رسد؟
از آنجایی که هند نسبت به دعوت شرکت ملی نفت ایران از شرکت‌های ایرانی برای شرکت در مناقصه توسعه میدان گازی فرزاد B ناخشنود است و به اعتقاد یکی از مقامات دولتی هند این اقدام شرکت ملی نفت ایران جایگاه هند را به عنوان انتخاب اول برای توسعه میدان گازی فرزاد B را تضعیف کرده است، می‌توان گفت شاید تهدید هند برای کاهش خرید نفت از ایران پاسخی در جهت این اقدام شرکت ملی نفت و در نتیجه وادار ساختن ایران برای واگذاری توسعه فرزادبی به هندی‌ها باشد.
ایران و هند پس از 17 سال همچنان برای توسعه میدان گازی فرزادبی به نتیجه نرسیده اند و اکنون با تهدید هند برای کاهش خرید نفت از ایران این مذاکرات شکل دیگری خواهد گرفت؛ اگرچه در مقابل این تهدید هند شرکت ملی نفت ایران نیز این کشور را تهدید کرد در صورتی که واردات نفت از ایران را کاهش دهند تخفیفات ارائه شده برای خریداران هندی را کم می‌کند، اما با توجه به اهمیت بسیار این تصمیم هند برای ایران باید منتظر بود و دید که وزارت نفت چه تصمیمی برای روند توسعه فرزادبی می‌گیرد و اینکه آیا کوتاه می‌آید و برای جلوگیری از این اقدام، توسعه آن را به هندی‌ها واگذار می‌کند یا خیر، آیا پیامدهای کاهش خرید نفت هند از ایران را به جان می‌خرد و توسعه فرزادبی را به هند واگذار می‌کند؟!
