چرا پسلرزههای زلزله خراسان همچنان ادامه دارد؟
در زلزله فریمان، هنوز نمی‌دانیم میزان کل تنش جمع شده و نحوه توزیع تنش در آن منطقه چقدر است، تا بر آن اساس بگوییم این مقدار تنش آزاد شده و اینقدر باقی مانده است.
به گزارش «انرژی امروز» روز 16 فروردین امسال زلزله‌ای به بزرگی شش ریشتر سفید سنگ استان خراسان رضوی را لرزاند. در این زلزله یک نفر فوت کرد و خساراتی هم به بافت‌های مسکونی وارد آمد.
پس از گذشت یک هفته از رخ‌داد این زلزله، هنوز هم پسلرزهها مشهد و سفید سنگ را می‌لرزاند.
در همین خصوص، دکتر مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، در مصاحبه با «انرژی امروز» گفت: زلزله شانزدهم فروردین ماه سال 1396 فریمان در ساعت 10:39 روز چهارشنبه به بزرگی 6.1 رخ داد. این زلزله در پهنه‌ای روستایی در شمال شرق فریمان روی داد و روستایی که متحمل بیشترین خسارت‌های شد، روستای دو قلعه برشک بود.
این استاد زلزله شناسی، با اشاره به این که «زلزله فریمان تلفات و خساراتی محدود داشت» دلایل این خسارات محدود را از دیدگاه علمی چنین بیان کرد:
اول: خوشبختانه کانون زلزله در ناحیه‌ای بسیار کم جمعیت قرار داشت. در محدوده و مرکز مهلرزه‌ای فقط روستاهایی بسیار کم جمعیت و پراکنده از توابع سفید سنگ فریمان قرارداشتند (اگر همین زلزله در زیر شهر فریمان یا در مشهد رخ می‌داد، آسیب‌ها قطعا متفاوت بود) .
دوم: رویداد زمین‌لرزه در وسط روز (ساعت 10:30 صبح)، و زمانی که مردم بیدار بودند رخ داد و در منطقه زلزله‌زده شغل مردم بیشتر دامداری و کشاورزی است و بنابراین بیشتر مردم بیرون منزل مشغول کار بودند.
سوم: کانون زمین‌لرزه در ژرفای حدود 15 کیلومتری (حدود دوبرابر ژرفای زلزله 1382 بم) واقع بود. این موضوع هم کمک کرد که هم خسارات‌های محدود باشد و هم گسلش زمینلرزه‌ای به سطح زمین نرسد.
پسلرزه ربطی به رخ‌داد زلزله بزرگ بعدی ندارد
عضو هیئت مدیره انجمن ترویج علم ایران ادامه داد: تا پایان روز 22 فروردین ماه، 41 پسلرزه با بزرگی بیش از 3.5 رخ داده است که بزرگترین آنها ساعت 36 دقیقه بامداد پنج شنبه هفدهم فروردین با بزرگی 5.6 روی داد و موجب هراس مردم شد.
بنا به گفته زارع، وقوع پسلرزهها یا زلزله‌های کوچک الزاما نه نشانه‌ای از نزدیکی وقوع زلزله بزرگ بعدی است و نه نشانه کم شدن احتمال زلزله‌های بزرگتر. زلزله متوسط و کوچک بخشی از تنش جمع شده در منطقه را آزاد می‌کند. ولی مساله آن است که هنوز نمی‌دانیم میزان کل تنش جمع شده و نحوه توزیع تنش در آن منطقه چقدر است، تا بر آن اساس بگوییم این مقدار تنش آزاد شده و اینقدر باقی مانده است. و یا تعیین کنیم پهنه با تنش بالا که مستعد وقوع زلزله بعدی باشد [کجاست].
پژوهشگر پژوهشگاه بین المللی زلزله‌شناسی با اشاره به این که «این کار نیاز به مطالعات دارد و به نوعی پیش بینی «مکانی» رویداد بعدی است (محاسبه تغییرات تنش کولومب)» گفت: زلزله های کوچک و پسلرزهها می‌تواند نشان دهد که کدام پهنه گسله «هم اکنون» فعال است . در زلزله شانزده فروردین فریمان، به دلیل اینکه بیش از 4 میلیون جمعیت در مشهد ساکن هستند جمعیت زیادی در فاصله 86 کیلومتری، در مشهد، این زلزله را حس کردند و از سوی دیگر به دلیل وجود ساختمان‌های بلند در مشهد به ویژه در طبقات بالا زلزله اصلی و پسلرزهها آن را با شدت بیشتری حس کردند. بنابراین بیشترین گزارش‌ها در این زلزله از مشهد مخابره شد.
زارع ادامه می‌دهد: از آنجا که لرزه اصلی بزرگی 6.1 داشته و از نظر زلزله شناسی زلزله‌ای «شدید» محسوب می‌شود، بنابراین اینکه تا ماه‌ها بعد پسلرزهها ادامه داشته باشد طبیعی است. به ویژه اینکه تا یک ماه دیگر نیز پس لرزه‌های مهمتر و با بزرگی متوسط به تعداد فراوان ادامه خواهد داشت، و به تدریج از اندازه و تعداد آنها کاسته خواهد شد .
عضو هیات مدیره انجمن ژئوفیزیک ایران وقوع پیشلرزهها را « بر اساس نظریات کلاسیک علم زلزله شناسی به ناهمواری‌های موجود در صفحه گسلش قبل از گسلش اصلی و نحوه شروع گسیختگی در آن و پسلرزهها به نحوه گسلش در مرز های ایجاد شده در صفحه گسلش بعد از وقوع زمین‌لرزه» مربوط دانست و گفت: میزان پیشلرزهها و پسلرزهها به قدر مطلق تنش برشی، نحوه توزیع مقاومت در برابر گسیختگی در صفحه گسل و همچنین به طور کلی به میزان ناهمگنی در صفحه گسل مربوط است.
به اعتقاد این استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، هر قدر میزان ناهمگنی در صفحه گسل بیشتر باشد، پیشلرزهها و پسلرزههای بیشتری نیز ممکن است رخ دهد. احتمال وقوع پیشلرزهها به ناهمواری‌های سطح گسل و نحوه شروع گسیختگی مربوط است، و تعداد پسلرزهها پاسخی به نحوه تغییر تنش در اثر تغییرات دینامیکی در صفحه گسل در هنگام گسلش و پس از آن هستند.
