بازنگری قراردادهای نفتی عراق و درس‌های آن برای ایران

عراق به مدد بازنگری در قراردادهای نفتی و باوجود مشکلات داخلی، توانست ظرفیت تولید خود را ظرف یک دهه، دو برابر کند و به 4.7 میلیون بشکه در روز برساند.

در شرایطی که کشورهای پیشروی خاورمیانه در جذب سرمایه‌گذاری خارجی (مثل امارات متحده عربی، عمان و قطر) از قراردادهای مشارکت در تولید بهره می‌گیرند، عراق اصلاح قراردادهای نفتی خود را طی دهه گذشته آغاز کرد که به جذب قابل‌توجه سرمایه‌گذاری خارجی و حضور غول‌های نفتی مثل شل، بی‌پی و اگزون موبیل انجامید. همزمان ایران برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی، تنها از قراردادهای بیع متقابل بهره می‌گرفت که برای حضور شرکت‌های خارجی در مراحل بهره‌برداری، برداشت ثانویه و … راه‌حلی نداشت.

قراردادهای عراق، خدماتی (Technical Service Contract) است که برخی اساتید همچون آقای شیروی، اعتقاد دارند می‌توان آن را نوعی مشارکت در تولید کنترل‌شده نامید. این قرارداد از مرحله اکتشاف تا بهره‌برداری را دربر گرفته و قرارداد جدید نفتی ایران (موسوم به IPC) شباهت زیادی به آن دارد.

بسیاری از پیمانکاران در قراردادهای عراق، از حاشیه سود پایین گلایه داشته‌اند. به عنوان مثال Lukoil اعلام کرده که تنها 56 سنت در هر بشکه به عنوان remuneration fee دریافت کرده است. همزمان، دولت عراق نیز در پی کاهش قیمت نفت با مشکل مواجه شده است؛ چراکه باید طی مدت سه ماه به پیمانکاران بازپرداخت‌هایی را صورت دهد. باوجود این مشکلات، عراق به مدد بازنگری در قراردادهای نفتی و باوجود مشکلات داخلی، توانست ظرفیت تولید خود را ظرف یک دهه، دو برابر کند و به 4.7 میلیون بشکه در روز برساند.

اکنون وزارت نفت عراق فاروق القاسم، یک مشاور عراقی مقیم اسلو را، برای بازنگری استخدام کرده است. این مشاور در رشته زمین‌شناسی تحصیل کرده و در تدوین قراردادهای نروژ نقش اساسی داشته است.

اما چه درس‌هایی می‌توان از این اقدام عراق گرفت؟

1قراردادهای نفتی، باید جذاب باشند تا بتوانند به جذب سرمایه‌گذاری خارجی و حضور غول‌های نفتی بیانجامند.

2بازنگری مداوم در قراردادهای نفتی متناسب با شرایط و تحولات یک امر ضروری است.

3حضور مداوم و طولانی‌مدت شرکت‌های خارجی در مرحله بهره‌برداری، یک امتیاز (و شاید ضرورت) است.

4برای بازنگری، بهتر است از افرادی بهره گرفت که به دانش و تجربه روز دنیا در محیط بین‌المللی مسلط هستند.

5قرارداد جذاب می‌تواند ریسک‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی را جبران کند.

6هر مدل قراردادی ممکن است نقاط ضعفی داشته باشد که طی زمان مشخص شود؛ و در عین حال در زمان خود توسعه صنعت نفت را رقم زند.