اقدام عملی برای رهایی از خام فروشی

مهندس سیدعماد حسینی| رئیس هیئت مدیره هلدینگ انرژی تاپیکو| سردبیر ماهنامه تازه‌های انرژی

ناآشنایی میهمانان ناخوانده ای که سکان هدایت وزارت نفت را از میانه های دولت نهم و خصوصاً با آغاز به کار دولت دهم در دست گرفتند نسبت به مفاهیم اولیه و نه پیچیدگی های مدیریتی و فرایندی صنعت استراتژیک نفت، آثار و تبعات جبران ناپذیری برای کشور در پی داشته و دارد. داستان غم انگیز توسعۀفازهای پارس جنوبی که به پروژه های نافرجام ۳۵ماهه معروف شد، واگذاری های پُرحرف و حدیث و گسست یکپارچگی در صنعت پتروشیمی، حواشی پیرامون سوآپ، نابسامانی در پروژه های بهسازی و افزایش ظرفیت پالایشگاهی، ناگفته های بسیار درخصوص تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی و انبوهی از دغدغه های اینچنینی که پرداختن به آنها در این مقال نمی گند و مجال دیگری می طلبد، بخش هایی است از آنچه آن روزها ازسوی دلسوزان صنعت نفت مطرح و با تعبیر «وجود اراده ای برای شخم زدن زمین آباد صنعت نفت ایران» از آن یاد می شد. ازجملۀ این دغدغه ها، می توان به طرح احداث پالایشگاه ۳۵.۵میلیون بشکه ای میعانات گازی ستاره خلیج فارس اشاره داشت؛ پروژه ای که بنابر اعلام وزیر وقت نفت، با نظر مساعد و تأیید رهبر معظم انقلاب، منابع مالی آن تأمین شده بود و با وجود پیشرفت فیزیکی مناسب و سفارش تجهیزات مورد نیاز، در میانه های راه و با آغاز به کار دولت دهم، سمت و سویی دیگر به خود گرفت؛ چه بنابر برخی گفته ها، نگرانی نودولت مردان از کاهش صادرات میعانات گازی که سهم چشمگیری نیز در ارقام صادرات غیرنفتی دارد، از دلایل کُندشدن روند احداث بزرگ ترین و مدرن ترین پالایشگاه خاورمیانه به شمار می آمد که اتفاقاً خوراک اصلی آن، میعانات گازی بود. کاهش بها و تحدید صادرات نفت خام در چند سال اخیر را می توان یکی از اصلی ترین دغدغه هایی برشمرد که آثار و تبعات آن در تمامی شئون اقتصاد و حرکت ناموزون چرخ های صنعتی کشور، همچنان نیز ملموس است. رکود تورّمی ناشی از این محدودیت در کنار نابسامانی های مدیریتی و گشاده دستی های دولت های نهم و دهم در هزینه کرد حدود ۸۰۰میلیارد دلار عواید نفتی، هشدارها و زنهارهای بسیاری ازسوی مقامات ارشد نظام و دلسوزان کشور درپی داشت که نه تنها دولت یازدهم، بلکه چند دولت دیگر نیز میراث دار نابسامانی های ناشی از این سوءتدابیر خواهند بود. درحالی که انحراف از اهداف سند چشم انداز و بی توجهی به قوانین بالادست، ازجمله احکام صریح برنامه های چهارم و پنجم توسعه و قانون هدفمندکردن یارانه ها از همان نخستین روزهای پرداخت نقدی یارانه ها مشهود بود و نودولت مردانِ سرخوش در آن روزها، با تکیه بر درآمدهای افسانه ای، توجهی به نقدها و نظرهای متخصصان و کارشناسان نداشتند، اما آنچه تأسف و تأثر متخصصان و صاحبنظران صنعت نفت را دوچندان می کرد، بی توجهی به فرایند توسعه در بخش های بالادست و پایین دست صنعت نفت، ازجمله طرح های بهینه سازی، افزایش ظرفیت و احداث پالایشگاه ها جدید بود که اتفاقاً یکی اصلی ترین محل های ایجاد درآمد برای پرداخت نقدی یارانه ها به عنوان شاهکار دولت دهم نیز محسوب می شد. مروری بر چرایی و چگونگی آغاز فعالیت ها برای احداث پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس اگرچه همراه با روایتی تأسف برانگیز و نشیب و فرازهای یک دهه فعالیت برای مگاپروژه ای است که قرار بود حداکثر ۳ساله به بهره برداری برسد و نه بیش از یک دهه، اما نویدبخش تحقق رویای شیرین صادرات فراورده های نفتی و قطع بندهای وابستگی به واردات بنزین است که وعدۀ افتتاح فاز نخست آن در چند ماه آینده، قرار است محقق شود. اگرچه بنابر اخذ برخی تصمیم های نابه جا و هزینه ساز ازسوی همان میهمانان ناخوانده و ناآشنا به صنعت نفت برای دیروز، امروز و فردای کشور با هدف گنجاندن میعانات گازی در ردیف صادرات غیرنفتی و خلق آمارهای صرفاً نمایشی، بر طبل خام فروشی بلندتر از گذشته کوبیده شد و البته محموله هایی از این جنس نیز سر از مخازن نامشخص درآورد و با نام هایی همچون بابک زنجانی گره  خورد، اما با اتخاذ رویکردی مبتنی بر عقلانیت و ایجاد هم افزایی میان سهام داران پالایشگاه ستاره خلج فارس، اقدامی عملی برای تحقق اقتصاد مقاومتی مدّنظر بزرگان نظام، کاهش خام فروشی و خلق ثروت ماندگار از منابع زیرزمینی برای نسل کنونی و آیندگان ایران  زمین در آینده ای نزدیک به سرانجام خواهد رسید.