فرمول قیمت‌گذاری گاز برای تولید LNG
قادر شادی‌وند، کارشناس انرژی در شماره امروز روزنامه شرق گزارشی درباره قیمت گذاری گاز طبیعی برای واحدهای LNG نوشته است که در ادامه می آید:
وزیر نفت در مهرماه سال جاری با صدور ابلاغیه‌ای، نرخ جدید گاز طبیعی برای واحدهای کوچک مقیاس مایع‌سازی گاز طبیعی و واحدهای فشرده‌سازی گاز طبیعی با هدف صادرات را اعلام کرد. این بخش‌نامه که جایگزین بخش‌نامه پیشین مورخ شهریور سال ١٣٩۵ است، مورد انتقاد برخی کارشناسان قرار گرفته است. در این نوشتار به منظور شفاف‌سازی بیشتر، ارزیابی مختصری از این فرمول قیمت‌گذاری ارائه خواهد شد.بخش‌نامه جدید ابلاغی از سوی وزیر نفت نسبت به بخش‌نامه پیشین با برخی اصلاحات مواجه است.
در مهم‌ترین تغییر، در تعیین قیمت خوراک گاز طبیعی، متوسط ماهانه هزینه حمل LNG از خاورمیانه به شرق آسیا در شرایط قیمتی متفاوت LNG لحاظ شده است به‌طوری‌که در شرایطی که قیمت محصول LNG کمتر از ١٢ دلار بر هر میلیونBTU ($ MBTU ) باشد، متوسط هزینه حمل هر تن محصول از قیمت نهایی کسر می‌شود و در شرایطی که قیمت محصول موردنظر بالاتر از ١٢ دلار بر هر میلیون BTU باشد تنها ۵٠ درصد هزینه حمل از قیمت نهایی کسر خواهد شد.اصلاح دیگری که در فرمول جدید نسبت به روش پیشین تعیین قیمت خوراک گاز صورت پذیرفته است،
تغییر کف قیمت از شش درصد قیمت هر بشکه نفت خام برنت به قیمت خوراک مجتمع‌های پتروشیمی داخلی است.بنابر اطلاعات فوق چند نکته قابل ذکر است:نخست آنکه با توجه به افزایش تولید از منابع نامتعارف گاز طبیعی در آمریکا، قیمت این حامل انرژی در بازارهای جهانی کاهش یافته است به‌طوری‌که قیمت LNG در بازار شمال شرق آسیا که در سال ٢٠١٢ تا ١۶.۵ دلار بر هر میلیون BTU افزایش یافته بود، در سال ٢٠١۶ به‌طور متوسط به حدود هفت دلار بر هر میلیون BTU (یعنی حدود ٢۴ سنت مترمکعب) کاهش یافت. قیمت گاز طبیعی در آمریکا نیز از حدود
٩ دلار بر هر میلیون BTU در سال ٢٠٠٨ به ٢.۵ دلار بر هر میلیون BTU در سال ٢٠١۶ کاهش یافته است. بنابراین شرایط بازار گاز در یک دهه گذشته به میزان زیادی دچار تغییر شده است و مقایسه قیمت‌های فعلی گاز طبیعی با یک قرارداد بلندمدت صادرات گاز که در دو دهه گذشته منعقد شده است، نظیر صادرات به ترکیه چندان منطقی به نظر نمی‌رسد. کمااینکه طرف ترک در سال‌های گذشته به دنبال تغییرات گسترده در بازار جهانی گاز بارها از گرانی نرخ گاز دریافتی از ایران گله‌مند شده است.
موضوع قابل بحث دیگر آنکه، با لحاظ‌کردن قیمت هفت دلار بر هر میلیون BTU برای LNG در منطقه شمال شرق آسیا و هزینه حمل ٠.۶ دلار بر هر میلیون BTU ( منبع: نشریه پلاتس، نوامبر ٢٠١۶)، قیمت گاز خوراک واحدهای LNG کوچک‌مقیاس براساس فرمول جدید ابلاغی معادل ٢.٩ دلار بر هر میلیون BTU خواهد بود که بالاتر از کف قیمت مشخص‌شده یعنی متوسط قیمت خوراک پتروشیمی‌های داخلی در سال ١٣٩۵ است.متوسط قیمت خوراک گاز مجتمع‌های پتروشیمی داخلی در سال ١٣٩۵ ٢.۶۶ دلار بر هر میلیون BTU (حدود معادل٩.۴ سنت مترمکعب) بوده است.
در عین حال در شرایطی که قیمت LNG به بالاتر از ١٢ دلار بر هر میلیون BTU افزایش یابد، قیمت خوراک واحدهای تولید گاز مایع به میزان قابل‌توجهی افزایش خواهد یافت. بنابراین در شرایط کاهش قیمت LNG رفتار فرمول منطقی و در شرایط افزایش قیمت نیز در راستای منافع کشور است.در فرمول پیشین که کف قیمت به بهای هر بشکه نفت برنت وابسته بود، امکان کاهش قیمت خوراک گاز با تحولات جهانی بازار نفت افزایش می‌یافت.
بنابراین با اصلاح کف قیمت به قیمت خوراک واحدهای پتروشیمی داخلی به نوعی در راستای محافظت از کاهش بیش از حد نرخ خوراک گاز در شرایط کاهش قیمت نفت اقدام شده است زیرا قیمت خوراک مجتمع‌های پتروشیمی از ترکیبی از نرخ‌های فروش داخل، صادرات، واردات و نرخ بازارهای مشخص تعیین می‌شود که در سال گذشته همواره بالاتر از میانگین قیمت منطقه خاورمیانه بوده است.در پایان خاطرنشان می‌شود منطقه خاورمیانه به دلیل دسترسی به منابع گازی توسعه‌یافته از جمله کم‌هزینه‌ترین مناطق تولید LNG در جهان است و ایران به عنوان بزرگ‌ترین دارنده منابع گازی جهان امکان ایفای نقش در بازارهای فرامنطقه‌ای را از طریق توسعه تکنولوژی مایع‌سازی گاز طبیعی دارد.
قرارداد صادرات گاز طبیعی از طریق LNG ضمن آنکه امکان بهره‌مندی از تکنولوژی مزبور را در کشور فراهم می‌کند، منافع دیگری نیز به همراه دارد. بازار LNG چسبندگی شرایط صادرات از طریق خط لوله را نداشته و از انعطاف قابل توجهی برخوردار است.براساس پیش‌بینی‌ها در حال حاضر حدود ٢۵ درصد از تجارت LNG جهان از طریق قراردادهای کوتاه‌مدت به فروش می‌رسد و این میزان بعد از سال ٢٠٢٠ به بیش از ۴٣ درصد افزایش خواهد یافت.
بنابراین این روش صادرات به عنوان ابزاری انتخابی در اختیار ایران خواهد بود تا ضمن پوشش‌دادن به تقاضای فصلی گاز طبیعی خود و استفاده از مازاد عرضه در فصول گرم، در کوتاه‌مدت نیز تا زمان تکمیل خطوط لوله صادرات گاز به کشورهای هدف از مزایای آن بهره‌مند شود. در این میان مقایسه قیمت خوراک مشخص‌شده برای واحدهای تولید LNG با متوسط قیمت‌های منطقه‌ای گاز، معیاری منطقی‌تر نسبت به قیمت گاز در قراردادهای بلندمدت صادرات گاز خواهد بود.
