معدنی که منفجر شد و کافرمایی که از کارگرش خبر نداشت!

روز چهارشنبه 13 اردیبهشت ماه 1396، روز نحسی بود برای تمام مردم ایران. ساعت 12:05، خبر تلخی در خبرگزاری‌های داخلی پخش شد «انفجار در معدن زغال سنگ آزادشهر». اگر تا پیش از این خبر فیلم‌ها و خبرهای انفجار معدن در چین را مکررا می‌شندیم، حالا چنین خبری در داخل کشور و در معدنی در شمال کشور اعلام شده است.

به گزارش «انرژی امروز» در ساعات اولیه پخش خبر، مجروح شدن تعدادی از کارگران اعلام شد. اما با گذشت ساعاتی، معلوم شد پلاسکویی دیگر این بار در شمال کشور رخ داده است. بهار برای معدن زمستان یورت، زمستان شد.

گرفتار در عمق 1400 متری مملو از گاز

ابتدا اعلام شد فقط 15 نفر مصدوم شده‌اند. اما بعدها مشخص شد دست‌کم 40 نفر در معدن حبس شده‌اند.

معدن زغال سنگ زمستان یورت آزادشهر، در 14 کیلومتری آزادشهر استان گلستان است. گفته می‌شود بیش از 500 کارگر در این معدن کار می‌کنند.

پس از این انفجار کارگران در عمق 1400 متری معدن در فضایی مملو از گاز دی‌اکسید کربن و متان گرفتار شدند. مقدار گاز موجود در فضا به حدی بود که حتی نیروهای امدادی که برای کمک‌رسانی در محل حاضر شده بودند دچار گاز گرفتگی شدند.

در همان زمان، استاندار گلستان علت وقوع حادثه را توقف واگن لوکوموتیو در دخل تونل و سهل‌انگاری از طرف یکی از تعمیرکاران اعلام کرد که باعث ایجاد جرقه و انفجار در تونل شده است.

فیض‌الله کاکویی، کارفرمای معدن نیز گفت: به دنبال از کار افتادن موتور دیزل این معدن، کارگران توسط یک دستگاه باطری قصد روشن کردن موتور دیزل لوکوموتیو را داشتند که به محض برقراری اتصال با جرقه ایجاد شده تونل منفجر می‌شود.

کارگران مقصر بودند؟

کارگران معدن گفته‌اند معدن یورت آزادشهر سنسور تشخیص گاز ندارد.

ایلنا، خبرگزاری کار ایران، از قول کارگران معدن یورت نوشته است: «آتش‌سوزی کمی بعد از ساعت 9 صبح شروع شد. کارفرما نمی‌خواست خبری به بیرون درز کند، می‌خواست یک جوری جمع و جورش کند. در نهایت خبر به رسانه‌ها کشیده شد و نیروهای امداد حاضر شدند» و فاجعه ابعاد ملی گرفت.

اکنون بعد از گذشت شش روز، جسد 35 کارگر از زیر آوار یورت بیرون آورده شد. اما هنوز هم معلوم نیست آیا جسد دیگری در زیر آوار هست یا نه؟

این خود جای سوالات بسیاری دارد. چرا نباید کارفرمای یک پروژه یا کارخانه یا معدن یا هر آنچه که عده‌ای کارگر در آن کار می‌کنند نداند چند نفر در حال کار بودند؟

وقتی پلاسکو فرو ریخت هم ابتدا اعلام شد معلوم نیست چند آتش‌نشان در زیر آوار مانده‌اند. حالا که معدن منفجر شد هم معلوم نیست دقیقا چند نفر در معدن بودند. در عمق 1400 متری.

هیچ کس نمی‌دانست به چند نفر قرار است کمک شود!

به نوشته ایلنا «کارفرما و مسوول شیفت هیچ آمار گیری دقیقی از تعداد کارگران پیمانکاری معدن ندارند».

همه کسانی که علاقه به فیلم‌های حادثه‌ای هالیوود دارند دیده‌اند که همین که اتفاقی در یک مرکز تجاری، یک کارخانه، یک ساختمان دولتی و یا حتی یک مدرسه رخ می‌دهد، اولین کاری که نیروهای امداد انجام می‌دهند این است که یک نقشه بزرگ با تمام جزییات از محل حادثه بر روی میز پهن می‌شود و دقیقا نشان می‌دهند که محل رخ‌داد مثلا انفجار کجای ساختمان یا تونل یا پل یا هر جای دیگری بوده و مسوول شیفت هم دقیقا آمار تعداد افرادی را که احتمالا در خطرند اعلام می‌کند و همان لحظه هم با به روزترین تجهیزات با محبوس شدگان تماس برقرار می‌شود و… راستی چقدر فاصله است بین حوادثی که در ایران رخ می‌دهد و حوادثی که در کشورهای دیگر اتفاق می‌افتد.

در ماه اوت سال 2010، یک معدن مس و طلا در شیلی فروریخت 33 معدنچی در عمق 700 متری معدن سن‌خوزه 69 روز تمام حبس شدند و دست آخر به سلامت از معدن خارج شدند.

در این واقعه، مهندسان و متخصصان شیلیایی، کپسول نجاتی ساختند و آن را از تونلی که برای دسترسی به معدنچیان حفر کرده بودند به پایین فرستدند. در تمام این 69 روز، معدنچیان محبوس آب و غذا و اکسیژن دریافت کردند. حتی آن‌ها وسیله‌ای هم برای برقراری ارتباط صوتی و تصویری با دنیای خارج نیز دریافت کردند. این عملیات نجات 20 میلیون دلار هزینه داشت.

تجهیزاتی با عمر عهد حجر!

شهران غریب، کارشناس ارشد ایمنی، می‌گوید: گاز متان گازی بسیار قابل انفجار است. این گاز سمی نیست اما با افزایش حجم آن به شدت درصد اکسیژن پایین می‌آید و جای اکسیژن را می‌گیرد.

این گاز وقتی تجمع پیدا می‌کند، ایجاد ابر می‌کند و آماده انفجار می‌شود. به گفته این کارشناس ایمنی، در محیط‌هایی که گاز متان وجود دارد، باید در هر نوبت به وسیله دستگاه گازسنج، قبل از شروع کار و حضور نفرات، یعنی قبل از هر شیفت کاری، گازسنجی انجام شود.

الهه رحیمی، کارشناس بهداشت حرفه‌ای وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در گفت‌وگو با خبرنگار «انرژی امروز» در خصوص تجهیزات اندازه‌گیری گاز و بخار در معادن گفت: در معادن گاز متان وجود دارد و نمونه‌برداری از این گازها طبق متدهایی مربوط به خود این گازها انجام می‌شود. این متدها را سازمان‌های مثل OSHA اداره ایمنی و بهداشت شغلی آمریکا و NIOSHA موسسه ملی ایمنی و بهداشت شغلی آمریکا تعیین می‌کنند.

به گفته این کارشناس بهداشت حرفه‌ای برای کارهای بسیار حساس مثل معادنی این‌چنین نمونه‌برداری‌های آنی گازها و بخارات هم وجود دارد. اما نتیجه این نمونه‌برداری‌ها خیلی قابل قبول و قابل استناد نیست. ولی به خاطر حساسیت کار معدن باید از این نمونه‌برداری آنی هم استفاده شود.

رحیمی ادامه داد: در این معادن برای جرقه زنی و روشن کردن دستگاه‌ها هم از استارترهای مخصوص فاقد جرقه استفاده می‌شود.

رحیمی تاکید کرد در تمام این معادن باید چک‌لیست ایمنی به‌طور روزانه چک شود و اگر این معادن ISO یا OHSAS داشته باشند این مواد ایمنی به طور مرتب در آن‌ها رعایت می‌شود. البته بیشتر مواقع ISO یا OHSAS که این معادن دریافت می‌کنند صوری است.

به گفته این کارشناس بهداشت حرفه‌ای معادن زیرزمینی حتما باید ورودی و خروجی جداگانه داشته باشد. بازرسی این معادن هم در قسمت ایمنی به اداره کار مربوط می‌شود و عوامل زیان‌آور محیط کار نیز برعهده بهداشت حرفه‌ای وزارت بهداشت است.

رحیمی یکی از معضلات کشور را این می‌داند که با وجود این‌که بودن مسوول HSE در کارخانجات یا مراکزی مثل معادن ضروری است اما تعیین نشده است که تخصص این فرد حتما HSE باشد بلکه صرفا گذراندن یک دوره آموزشی HSE کافی خواهد بود.

مالک معدن که بود؟

براساس اسناد منتشره، سه نفر از پنج نفر سهامدار معدن زغال سنگ زمستان یورت وابسته به گروه مالی مهر اقتصاد و از وابستگان نهاد بسیج مستضعفان هستند. این معدن تحت پوشش شرکت صنعتی و معدنی شمال شرق شاهرود است.

نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت، سهامداران این معدن را علاوه بر پنج‌هزار کارمند بازنشسته معدن، شرکت سرب و روی وابسته به بسیج و یک شرکت وابسته به ذوب‌آهن اصفهان می‌داند. برخی اظهار نظرها نشان می‌دهد که کارگران معدن زمستان یورت آزادشهر، 14 ماه است حقوق نگرفته‌اند.

علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفت که معدن زمستان یورت، ‌دست‌کم شش ماه تعطیل خواهد بود.

حسن روحانی، رییس جمهور هم به محل حادثه معدن یورت رفت و گفت: مقصران و خاطیان حادثه انفجار معدن ازادشهر باید محاکمه و در صورت اثبات تقصیر یا قصور به اشد مجازات محکوم شوند.

رییس جمهور تصریح کرد: خسارات مالی قابل جبران است اما موضوع جان افراد متفاوت است. هیچ کس در قبال وارد شدن آسیب به جان مردم استثنا نیست و نباید از کنار این قصورها به آسانی گذشت.

و باز هم جای خالی کمی انصاف!

به هرحال معدن زمستان یورت منفجر شد، 35 نفر زنده به گور شدند، و عملیات حفاری هنوز ادامه دارد.

از آسیب دیدگان و بازماندگان این حادثه خواسته شده تا برای ثبت شکایت به دادسرای عمومی و انقلاب ازادشهر مراجعه کنند.

مدیر معدن هم به دادسرا احضار شده و خبرها حاکی از آزادی این فرد با قرار وثیقه 100 میلیارد ریالی است.

علی لاریجانی، رییس مجلس هم کارگروهی از کمسیون صنایع و معادن مجلس را مامور بررسی حادثه زمستان یورت کرده است.

اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس جمهور هم اعلام کرد کمیته حقیت‌یاب برای معدن آزادشهر تشکیل خواهد شد.

اما در این میان، در برابر خانواده‌های داغداری که چشم‌انتظار عزیزان محبوس شده خود هستند، بهره‌برداری سیاسی عده‌ای سودجو از این حادثه ناگوار جای بسی تاسف دارد.

عده‌ای انفجار معدن را عمدی اعلام کردند و عده‌ای رییس جمهور و بازدیدش از این معدن را نشانه رفتند.

حسن روحانی، رییس جمهور و نامزد انتخابات دوازدهم ریاست‌جمهوری بر حسب وظیفه یک رییس جمهور در محل حادثه حضور یافت.

به نوشته عباس عبدی، تحلیل‌گر سیاسی در روزنامه اعتماد، «رییس جمهور به معدنی رفت که بسیاری از معدنچیانش هنوز بغض همکاران زیرآوار مانده را در گلو داشتند… این میهمان می‌دانست که میزبانانش به سبب همان بغضی که در گلو دارند آنچنان استقبال خوبی از او نخواهند داشت… حسن روحانی بغض ترکیدشان را شنید و اعتراض‌هایشان را به گوش سپرد».

حال چقدر جای خالی کمی انصاف را می‌توان احساس کرد.