نفت و قیمتی که درست نیست

تا همین چند وقت پیش، 100 میلیون بشکه در روز تقاضا برای تولید جهانی نفت چشم‌اندازی دور به نظر می‌رسید. در «چشم‌انداز انرژی جهانی» آژانس بین‌المللی انرژی منتشر شده در سال 2016، سناریوی اصلی انتظار نداشت مصرف‌کنندگان جهانی قبل از سال 2024 به این مرحله برسند. اما بادهای مساعدی که از چین،‌ هند، ایالات متحده و اتحادیه اروپا وزیده است، این نقطه اوج را به طور خطرناکی نزدیک‌تر ساخته است. شاید تا نیمه سال 2018 به چنین چیزی برسیم.

به گزارش خبرنگار بین الملل «انرژی امروز» آمریتا سن، تحلیلگر PETROLEUM ECONOMIST می‌گوید: آژانس بین‌المللی انرژی در دست‌کم گرفتن تقاضای جهانی تنها نبوده است. اوپک، بی‌پی، اکسون موبیل یا هر تحلیل‌گر دیگری هم که بود هیچ کدام تا قبل از سال 2022 تصور تقاضای 100 میلیون بشکه در روز را نداشتند. هر کدام از این تحلیل‌ها سال‌هایی بین 2024 و 2026 را در نظر گرفته بودند.

در سال 2016 اوپک در «چشم‌انداز جهانی نفت»، سال 2022 را سالی معرفی کرده است که احتمالا تقاضا به 100 میلیون بشکه در روز می‌رسد و اعلام کرده است بین سال‌های 2015 تا 2021 متوسط رشد تقاضا در سال 1 میلیون بشکه برای هر روز خواهد بود،‌ چیزی بسیار کمتر از آنچه که در 2015 تا 2017 اتفاق افتاد.

IEA هم دچار چنین مشکلی شد؛ در «سناریوی 450» این آژانس، که بر اساس آن سیاست‌های جهانی باید بر اساسی پیش برود که گرم شدن زمین به کمتر از 2 درجه سانتی‌گراد نسبت به زمان قبل از صنعتی شدن برسد؛ گفته شده است که تقاضای جهانی نفت هرگز به 100 میلیون بشکه در روز نخواهد رسید.

حتی در «سناریوی سیاست‌های کنونی» هم تا سال 2020 قرار نبود چنین اتفاقی رخ دهد. با بالا رفتن ناگهانی تقاضای نفت این پیش‌بینی‌های شاهانه طولانی مدت از کار افتادند چون مدلی که آن‌ها را ارائه کرده بود برپایه فرضیات تاریخ گذشته مصرف کارآمد نفت استوار بود. اما این میراث یک دهه قیمت بالای نفت بود.

بر همین اساس، پایگاه تحلیلی PETROLEUM ECONOMIST، می‌نویسد: قبل از سال 2015، با پیش‌بینی‌های عجیب و غریبی مثل بازگشت موقت در سال 2010 که به دنبال بحران اقتصادی یونان بود، رشد  تقاضای جهانی نفت روندی آرام داشت و بیشتر طرف تقاضا بود که الگوهای عرضه را تعیین می‌کرد. در واقع، در سال 2014 مصرف نفت فقط 0.8 میلیون بشکه در روز افزایش یافت و هراسی همه‌گیر انداخت بر جان تولید کنندگان نفت که بهره‌وری مصرف، رشد داشته است. در آن زمان، بیشتر فرضیات بر اساس رشد یک میلیون بشکه در روز سالانه تا سال 2020 بود،‌ بهترین سناریوی ممکن؛ و البته اشتباه.

وقتی از نیمه سال 2014 قیمت‌ها کاهش یافت، رفتار مصرف کننده هم به سرعت تغییر یافت. ذخایر ارزان باعث رونق بخش پتروشیمی شد، بخشی که در تمام دنیا پراکنده است، به ویژه در ایالات متحده و چین، ‌و خودروهای کارآمدتر کنار گذاشته شدند.

نفتِ بشکه‌ای 50 دلار ارزان است، به ویژه برای اقتصادهای بزرگ کنونی

بر اساس تحلیل‌های شرکت تحقیقات خودرویی ادموندز، در سال 2015 و 2016، حدود 40 درصد از معاملات خودروهای برقی و هیبریدی در ایالات متحده برای خودروهای شاسی بلند بود و 10 درصد برای خودروهای تجملی. در مقابل در سال 2015، تقاضای نفت 2.1 میلیون بشکه در روز و در 2016 حدود 1.8 میلیون بشکه در روز رشد داشت و در 2017 این رشد به 1.6 میلیون بشکه در روز رسید. متوسط رشد سالانه بین 2015 و 2017 حدود 1.8 میلیون بشکه بود،‌ که تقریبا پیش‌بینی‌های سه سال گذشته را دو برابر کرده بود. ثابت شده است که نفتِ بشکه‌ای 50 دلار ارزان است، به ویژه برای اقتصادهای بزرگ کنونی. به جای آن‌که در سال 2020 نفت رشدی برابر با 98 میلیون بشکه در روز داشته باشد، در نیمه دوم سال 2018 به طور متوسط 100 میلیون بشکه در روز خواهد بود.

و به نظر نمی‌رسد که رشد تقاضای نفت در 2018 هم یکنواخت شود. به استثنای یک رکود ناگهانی در قیمت نفت، در این سال 1.5 میلیون بشکه در روز به مصرف اضافه خواهد شد.

حال سوال این است که عرضه کنندگان نفت چطور با این تقاضا کنار خواهند آمد. تولید کنندگان نفت شیل ایالات متحده اغلب می‌گویند که تولیدشان رشد داشته است و IEA پیش‌بینی می‌کند که بین سال‌های 2015 و 2020 حدود یک میلیون بشکه به این تولید اضافه شود و می‌گوید باید قیمت نفت به 130 دلار در هر بشکه برسد تا یک میلیون بشکه دیگر هم روزانه در سال 2025 به آن اضافه شود. ما پیش‌بینی می‌کنیم که نفت شیل دقیقا یک میلیون بشکه بین سال‌های 2015 و 2020 اضافه شود و جمعا به 6.2 میلیون بشکه برسد.

اگر قیمت نفت به سرعت افزایش یابد، این افزایش تولید هم می‌تواند به دو میلیون بشکه برسد. این مقدار نفت خیلی زیاد است. اما کافی نیست. هراس بازار از این است که قیمت 50 تا 55 دلار نفت سیل نفت شیل را به راه خواهند انداخت و تقاضای نفت را خواهد پوشاند. اما باید به روند رشد بازار در سال‌های اخیر توجه کرد.

نفت شیل پول تولید نمی‌کند

اگر تقاضای نفت سه برابر سریع‌تر از تولید نفت شیل رشد می‌کند، شیل به تنهایی نخواهد توانست این شکاف را پر کند. حتی بخشی از تولید شیل در حال خاموشی است. بسیاری از بانک‌ها در حال تغییر فرکانس‌های خود با توازن نفت شیل هستند و تحلیل‌گران در حال دست‌کم گرفتن تولید آنها هستند.

به هرحال این جریان تغییر خواهد کرد. نفت شیل پول تولید نمی‌کند. 51 شرکت اکتشاف و توسعه ایالات متحده در مجموع 18.2 میلیارد دلار در نیمه دوم 2017 سرمایه‌گذاری کرده‌اند اما جریان پول این عملیات 12.2 میلیارد بوده است، یعنی 5.9 میلیارد دلار جریان منفی. این شرکت‌ها هرگز قادر نبوده‌اند با پولی که از نفت و گاز به دست می‌آوردند سرمایه‌گذاری انجام دهند. این یک راز محرمانه کثیف نیست این خصیصه معمول تجارت در مدل رشد در بخش‌های نامربوط به نفت و گاز است.

به هر حال، اگر قیمت‌های کم نفت به صورت طولانی مدت بر بازار حاکم باشد، یک مدل رشد تولید نفت نه پایدار است و نه می‌تواند برای سرمایه‌گذارش ارزش تولید کند به وجود می‌آید.

در نهایت «کمتر به مدت طولانی‌تر» به این معنی خواهد بود که جریان پولی تنزیل یافته برای این تجارت منفی باقی خواهد ماند و بنابراین جذابیت آن به عنوان یک سرمایه تولید کننده ارزش در یک پورتفولیو کاهش خواهد یافت.

این فاکتورها رغبت برای وام‌ها و سرمایه‌های E&amp.P را تحت تاثیر قرار می‌دهد، که دو فاکتور کلیدی تعیین کننده برای رشد تولید هستند.

به بیان دیگر، وقتی پولی وجود ندارد رشدی هم وجود ندارد. اگر سرمایه‌های E&amp.P به دلیل شک و تردید سرمایه‌گذران برای ظرفیت آن‌ها برای تولید ارزش کاهش یابد، ارزش سرمایه به‌القوه نیز کاهش می‌یابد، در این صورت معنی و مفهوم آن این خواهد بود که پول کمتری برای عملیات‌ وجود دارد. اگر E&amp.Pها بیشتر بدهکار شوند، بازپرداخت شان بالا خواهد رفت. این یک نگرانی عمده در سال 2016 بود که قیمت کم نفت باعث استقراض بیشتر شد و وام‌دهندگان اعتبار قابل تجدید را قطع کردند و پول لازم برای سرمایه‌گذاری در حفاری کاهش یافت.

درحالی که E&amp.Pها گام‌های بلندی برای کاهش بدهی‌های خود برداشتند و به ترازنامه‌های خود تکیه کردند، اما به هر حال سرمایه‌های بیشتری را به فروش رساندند.

اگر تقاضا کاهش نیابد، دنیا به نفت بسیار بیشتری نیاز خواهد داشت، نفتی که شیل با 50 دلار قادر نیست از عهده آن برآید.  بدون ظرفیت تولید اضافی، رشد سریع مصرف قبل از زمان نظری اوج مصرف نفت، عرضه را تحت تاثیر قرار خواهد داد. منظور ما این نیست که در حال حاضر نفت بسیار کمی در بازار موجود است، منظور ما این است که قیمت 50 دلار برای نفت کافی نیست.