نفت آب را نجات می‌دهد؟

امروزه بحران اصلی کشور که حتی پا را فراتر از مشکلات اقتصادی و سیاسی گذاشته، بحران آب است و اکنون صنعت نفت نیز خواهان یاری رساندن برای جلوگیری از مرگ زمین است.

سعید ساویز، تحلیلگر و کارشناس نفت، در گفتگو با خبرنگار «انرژی امروز»، از امکان کمک مهندسی مخزن نفت به مخازن آب کشور خبر می‌دهد.  وی معتقد است که اکنون نفت و نیرو باید دست به دست هم دهند تا از مرگ زمین،  فرونشست و ویرانی دشت‌ها جلوگیری کرد. ساویز درباره امکان کمک مهندسی مخزن نفت به مدیریت آب کشور،  گفت: در این روزها بسیار می‌شنویم که در اثر برداشت بی‌رویه از آب هایی که در عمقهای متوسط وجود داشته به ویژه درمناطق خشک و کویری ایران که سطح آب های زیرزمینی پایین رفته است. سطح آب پایین رفته است،  آبی که برای اکوسیستم به ویژه به گیاهانی که ریشه های عمیق و نیمه عمیق دارند، حیاتی است.این تحلیلگر حوزه نفت با تاکید بر اینکه کاهش سطح آب منجر می‌شود فشار محیط متخلخل کاهش پیدا کند، اظهار کرد: محیط متخلخل به دلیل تخلیه آب داخل منافذ دچار افت فشار می‌شود و اگر این فشار به قدری کاهش پیدا کند که وزن لایه‌های سنگین آن به مقاومت سنگ غلبه کند و از ضریب شکست آن عبور کند، باعث کامپکشن و فرونشست زمین می‌شود.ساویز تصریح کرد: فرونشستی که امروزه در مناطق مختلف ایران می‌بینیم حاصل این کامپکشن و فرآیند مذکور است؛ علم راک مکانیک در مهندسی نفت، مهندسی اکتشاف و معدن کاربرد دارد. ولی گویا در مهندسی آب به این مساله برخورد نکرده اند اما از آنجا که ایران کشوری دارای علم مهندسی نفت است، این دانش نفت می‌تواند به کمک صنعت آب بیاید چراکه بحران کنونی کشور، بحران انرژی نیست بلکه بحران آب است.وی با اشاره به ضرر فرونشست زمین تصریح کرد: علاوه بر آنچه گفته شد، فرونشست باعث می‌شود که گیاهان دارای ریشه های عمیق و نیمه عمیق خشک شوند، مشکل دیگر این است که، خلل و فرج و مخزن آب شیرینی که وجود داشته از بین می رود و فرونشست باعث میشود که ظرفیتی برای ذخیره آب وجود نداشته باشد.  اگر بارندگی صورت می گرفت که عمدتا بارندگی در مناطق خشک و بیابانی به صورت سیلاب هست، آن خلل و فرج می توانستند جایگاهی باشند که هم جلوی سیلابها را بگیرند و هم جایی برای ذخیره آب باشند اما حال که ازبین رفتند این سیلاب ها با شدت بیشتر اتفاق می‌افتد که در نهایت خرابی حاصل از سیلاب ها را خواهیم داشت، از سوی دیگر، آن ذخایر را نخواهیم داشت و این آب به صورت آب سطحی هدر می رود. این کارشناس نفت افزود: فرونشست در بدبینانه ترین حالت می‌تواند در زلزله هم موثر باشد؛ اگر فرونشست بسیار شدید باشد، ضربه می‌تواند گسلی را فعال کند. ما در مهندسی مخزن دقیقا با مشابه همین مساله مواجهیم. مخازنی را در ایران داریم که به مرور زمان تراوایی آن ها کاهش پیدا کرده و پس از مطالعات مشخص شده که این مخازن دچار فرونشست شدند. ظرفیت ذخیره و گذردهی سیال مخزن برای همیشه کاهش پیدا میکند و دیگر بازنخواهد گشت.ساویز تصریح کرد: در مهندسی مخزن هم برای افزایش انرژی سیال به جهت تولید بیشتر و هم برای جلوگیری از پدیده فرونشست از تزریق استفاده می‌شود ، در دریا از تزریق آب و در خشکی، به دلیل فراوانی گاز در ایران، از تزریق گاز استفاده می‌کنند. درمورد مخازن آب قطع به یقین باید این تزریق صورت گیرد اما چه چیز باید تزریق شود و چگونه منابع مورد نیازبرای تزریق تامین شود، بحث دیگری است.ممکن است به این نتیجه برسیم که آب‌های سطحی را جمع کنیم یا پساب تزریق شود. باید امکان سنجی شود. ساویز ادامه داد:  اگر  بهره‌برداری از آب‌های عمیق ایران را به همین صورت ادامه دهیم لازم است که این تزریق صورت گیرد.  معتقدم همانگونه که در مخازن نفت و گاز، چاه‌آزمایی و برآورد مخزن و …. را داریم، اکنون که شرایط کشور بحرانی است باید در حوزه آب نیز از علم مهندسی نفت استفاده کنیم، عملیات چاه آزمایی، برآورد حجم آب را بسنجیم و بهره‌برداری از آب‌های زیرمینی را بهینه کنیم و بی‌روینه برداشت نکنیم.این تجلیل گر نفت اظهار کرد:   باید  سیال جایگزین را پیدا و آن را در مخازنی که در حال تخلیه است، تزریق کنیم تا مخازن را از دست ندهیم.سایز در مورد هزینه تزریق در مخازن آب نسبت به مخازن نفت گفت: از آنجا که مخازن آبی عمدتا کم عمق هستند، حفاری هزینه چندانی ندارد. همچنین مخازن نفت و گاز، مخازن پرفشار هستند و برای تزریق باید فشار تزریق بالاتر از فشار مخزن باشد اما در مخازن آبی از آنجا که فشار بسیار بالا نیست قاعدتا باید با پمپ های معمولی هم قابل تزریق باشد.وی با تاکید بر اینکه علم مهندسی نفت می‌تواند به کمک علم مهندسی آب آید، گفت: حتی می‌توانیم نرم‌افزاهای مهندسی نفت برای مخازن نفت را با اندک تغییری برای مخازن آب هم به کار گیریم. ما دانش برآورد مخزن، دانش حفاری  و دانش تزریق را دراختیار داریم که همه مورد نیاز علم مهندسی آب هم هست.ساویز تاکید کرد: مخازنی که دچار فرونشست شدند هرگز دیگر برنمی‌گردد؛ در کشور دچار بحران آب شدیم؛ به جای ساخت مداوم سدها کسی به فکر فرونشست باشد.