دوران نفت و گاز بزرگ به پایان رسیده است
در برنامۀ ششم توسعه، وزارت نفت توصیه کرد‌ه است ظرفیت تولید نفت از حدود 4 میلیون بشکه به 4.7 میلیون بشکه برسد و بدین ترتیب در 5 سال اجرای این برنامه، 700هزار بشکه باید ظرفیت جدید برای تولید نفت ایجاد شود. به طورمتوسط اگر فرض کنیم سالی 300 هزار بشکه و در مجموع 1.5 میلیون بشکه افت ناشی از تولید ایجاد شود، در مجموع باید 2.2 میلیون بشکه نفت به ظرفیت کنونی تولید اضافه شود تا بتوان در پایان برنامۀ ششم توسعه، میزان تولید نفت کشور به 4.7 میلیون بشکه برسد. بدیهی است که بخشی از این تولید مازاد باید از توسعۀ میادین نفتی حاصل شود که مرکز ثقل آن، غرب کارون است. ظرفیت غرب کارون در حال حاضر براساس اعد‌اد و ارقامی که در هدف گذاری ها مدّنظر قرار گرفته، حدود 700 هزار بشکه است، ظرفیت میدان آذر از 30هزاربشکه باید به 65هزار بشکه برسد، ظرفیت لایۀ نفتی پارس جنوبی هم به 45هزار بشکه خواهد رسید و بقیه میادین بسیار کوچکی هستند؛ بنابراین آنچه حائز اهمیت است و می تواند هدف گذاری های برنامۀ ششم توسعه را برای دستیابی به ظرفیت تولید مدّنظر رهنمون سازد، افزایش تولید به کمک افزایش ضریب بازیافت مخازن است.
براساس ارزیابی های انجام شده، اگرچه غرب کارون ظرفیتی بیش 700هزاربشکه در روز دارد و بسیاری از متخصصان، ظرفیت بالای یک میلیون بشکه در روز را نیز تأیید می کنند، اما به د‌لیل نگرش واقع بینانه در روند برنامه ریزی های وزارت نفت برای تحقق اهداف در پایان زمان مدّنظر برنامۀ ششم، همان رقم 700هزاربشکه تعیین شد. برهمین اساس یکی از هدف گذاری های اصلی باید بر تولید از میادین فعلی و تأکید بر افزایش ضریب بازیافت و هم زمان، جلوگیری از افت تولید مخازن در حال تولید متمرکز شود. همچنین باید تلاش کنیم تولید نفت در مناطق نفتخیز جنوب که هم اکنون حدود 3 میلیون بشکه است حفظ شود؛ زیرا در غیر این صورت، باید مخازن جدید را جایگزین کنیم که نیازمند سرمایه گذاری و زمان است.
توجه ویژه به توسعۀ بالادست با ایجاد شورای عالی اکتشاف
فعایت های بالادست صنعت نفت را می توان به 3 مرحلۀ اکتشاف، توسعه و تولید تقسیم کرد که هم اکنون در اکتشاف، با محد‌ود‌یت هایی مواجه هستیم. از طریق فرایند‌های مختلف و متعدد زمین شناسی، ژئوفیزیک، ژئوشیمی، حفاری، تجزیه و تحلیل و اند‌ازه گیری، باید مشخص شود در کدام مناطق، نفت یا گاز وجود دارد. بعد از طی چنین مراحلی، این مسئله پیش می آید که هید‌روکربن را چگونه می توان از آن مناطق استخراج کرد و به تولید رسید. برهمین اساس و با توجه به اهداف مدّنظر در برنامۀ ششم توسعه، وزارت نفت شورای عالی اکتشاف را ایجاد کرد که تاکنون نیز چند جلسه با هدف بازنگری فعالیت های انجام شده در گذشته و رویکرد نوین در برنامه ریزی برای تحقق اهداف کلان صنعت نفت، برگزار شد.اعضای این شورا را صاحب نظران حوزۀ نفت، اساتید دانشگاهی مرتبط با حوزۀ بالادست، برخی از مدیران و متخصصان بازنشستۀ صنعت نفت که، تجربیات ارزشمندی در داخل یا خارج از کشور داشته اند، همچنین متخصصان بخش خصوصی تشکیل می دهند. یکی از اهداف کلان ترکیب اعضای شورا بر این متمرکز بود که از دانش، تجربه و تفکر این افراد حداکثر بهره برداری انجام شود تا در آینده، با اطمینان بیشتری به فعالیت های توسعه بپردازیم. به طور عمده، سیاست گذاری های اصلی برای توسعۀ بالادست صنعت نفت، در معاونت نظارت بر منابع هیدروکربوری وزارت نفت و شورای عالی اکتشاف انجام خواهد شد. برهمین اساس مقرر شده است مطالعات زمین شناسی را در تمام مناطق کشور انجام دهیم و اطلاعات را یکپارچه کنیم. درواقع مصمم هستیم قبل از ورود به حفاری که مستلزم صرف هزینه و زمان طولانی است، ابتد‌ا تصویری واضح از پتانسیل های تمام کشور با تأکید بر مناطق کشف نشده داشته باشیم تا بتوان از طریق ثقل سنجی و زمین شناسی، غربال گری اولیه را انجام دهیم تا با تقریب با تقریب اولیۀ 30 تا 40 درصد، ظرفیت ها را شناسایی و بر آنها متمرکز شویم.
پایان دوران نفت و گاز بزرگ
بررسی های انجام شده حاکی از آن است که دوران نفت و گاز بزرگ به پایان رسیده است و برهمین اساس، باید فعالیت های توسعه ای و افزایش تولید را بر منابع و مخازن متوسط و کوچک متمرکز کنیم که این روند، نیازمند زمان و هزینۀ بیشتری است. نتایج حاصل از همین بررسی ها، حاکی از آن است که در بخش اکتشاف به جای اینکه نگاه خود را صرفاً بر تولید حد‌اکثری یک مخزن داشته باشیم، باید تمام مخازن را با رویکردPLAY BASED EXPLORATION فعال کنیم. چنین رویکردی هم اکنون نیز در حال اجراست و امید‌وارم در سال های آینده نیز برنامه ها را تا حدّ امکان بر این مبنا پیش ببریم؛ یعنی فقط نقاط قوت مخزن را نبینیم، بلکه یک سازند را با تمام قابلیت ها و به صورت یکپارچه درنظر بگیریم.
هوشمندسازی
اکتشافموضوع قابل توجه دیگر این است که در تلاش هستیم با هدف هوشمندسازی، اکتشاف و توسعه مخازن را به یکدیگر نزدیک تر و یکپارچه تر کنیم. در گذشته و هنگام فعالیت های اکتشاف، تلاش می شد بعد از کشف مخزن و تجزیه و تحلیل، اولیه، مراحل بعدی را به بخش توسعه سپرده شود. درواقع اطلاعات بخش اکتشاف، تحویل بخش توسعه داده می شد و بخش دیگری با نگرش های احتمالاً متفاوت، مسئولیت ادامۀ فعالیت ها را برعهده می گرفتند. در طرح جدید، تلاش خواهیم کرد که همان بخش اکتشاف با این نگاه که چگونه می توان مخزن کشف شده را توسعه داد، کارها را ادامه دهند. معتقدم این رویکرد، باعث می شود اکتشاف هوشمند‌انه تر عمل کند و توسعه و تولید، با بهره وری بیشتری صورت گیرد.افزون بر این موارد، تلاش کرد‌یم در برنامۀ ششم، فعالیت ها و مصارف پروژه های اکتشاف را هد‌فمند‌تر کنیم و برهمین اساس، شمال، شمال شرق و شرق کشور را در اولویت قرار داده ایم. این مسئله از آن رو قابل اهمیت است که هم اکنون گاز را در جنوب و جنوب غرب تولید و با انتقال از طریق 1500 کیلومتر خط لوله، در خراسان و مناطق شمالی ازجمله مازند‌ران و گرگان مصرف می کنیم. بدین ترتیب اگر آنجا پتانسیل هایی داشته باشیم که البته به نظر هم می آید که این پتانسیل را د‌اریم، قادر خواهیم بود علاوه بر افزایش پاید‌اری شبکه، ریسک انتقال کاهش و امنیت انرژی نیز افزایش یابد. این فعالیت از منظر اقتصادی هم قابل اعتناست؛ زیرا هدف گذاری ها متمرکر و بهینه تر خواهد شد، زیرا اولویت در مناطق جنوبی همچون مناطق نفتخیز جنوبی، تزریق گاز به مخازن و نه مصارف عمومی است
