آینده پسانفت عربستان، رویا یا واقعیت؟
در حالی که هر کسی در خصوص برنامه رشد اقتصادی عربستان سعودی شک و تردید داشت بودجه سال 2018 این کشور که این هفته منتشر شد میتواند باعث سردرگمی بیشتر هم شود. این کشور برای هزینهکرد 261 میلیارد دلاری در سال 2018 برنامهریزی کرده است، یعنی بالاترین میزان بودجهای که تا کنون داشته است. اما این تمام ماجرا نیست.
به گزارش خبرنگار بینالملل «انرژی امروز» ریاض به دنبال کاهش سهم درآمدهای نفتی آن هم به میزان 50 درصد است. در حالی که در 3 سال گذشته نفت حدود 90 درصد درآمدهای این کشور را از آن خود کرده است، این میزان کاهش میتواند بیشترین کاهش سهم نفت در عربستان باشد.
بر همین اساس اویل پرایس مینویسد تا به امروز، درآمدهای نفتی حدود دو سوم از کل درآمدهای نفتی عربستان بود. بنابراین در حال حاضر دو سوال اساسی مطرح میشود: قرار است پول این بودجه از کجا تامین شود؟ و دوم اینکه ریاض چگونه خواهد توانست سهم درآمدهای نفتی را از بودجه این کشور تا به این حد کاهش دهد؟
برای پاسخ به سوال اول، اویلپرایس مینویسد: به نظر میرسد که دولت عربستان قصد دارد مالیاتها را افزایش و یارانههای سوختها را کاهش دهد تا بتواند به اهداف خود برسد.
در نتیجه کاهش یارانههای سوخت، از ابتدای سال 2018 قرار است در عربستان قیمت سوخت 80 درصد افزایش یابد و افزایش 5 درصدی مالیات بر ارزش افزوده و expats به اجرا درآید.
حتی اگر از تاثیرات این اقدامات بگذریم، به عنوان مثال هر کسی قدرت پرداخت افزایش قیمت 80 درصدی سوخت را نخواهد داشت، باز هم شک و تردیدها نسبت به کافی بودن این اقدامات برای تولید پول کافی برای برنامههای بلندپروازانه دولت وجود دارد. به نظر میرسد هنوز هم عربستان سعودی بر این باور است که قیمت نفت باز هم بالا خواهد بود.
گذار از یک اقتصاد وابسته به نفت به یک اقتصاد متنوع، در عرض دو هفته رخ نخواهد داد. بنابراین به نظر میرسد قیمت بالای نفت باید ادامه داشته باشد. با این حال آنطور که بعضیها انتظار دارند قیمت بالای نفت قطعی نیست: یک منبع آگاه در اوپک اعلام کرده است که وزرای کارتلهای نفتی بر روی سناریوهای جدید توافق کاهش تولید اوپک-روسیه کار میکنند. در حالی که این سازمان و هم پیمانان آن همین چند وقت پیش برای ادامه کاهش توافق تولید اوپک به نتیجه رسیدند.
این برنامه و هر آنچه که در «چشمانداز 2030» ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان، وجود دارد بلندپروازانه است. عربستان میخواهد تا سال 2023 سهم درآمدهای نفتی در اقتصاد این کشور را تا 42 درصد کاهش دهد. اما چگونه؟
واضح است که با توسعه بخش توریسم، ساخت شهرهایی 500 میلیارد دلاری برای آینده و سرمایهگذاری بر روی انرژیهای تجدیدپذیر و برق هستهای قرار است به این افتخار برسد. و در کنار آن مالیاتها را هم البته باید اضافه کرد.
الن والد، تاریخدان انرژی، سه منبع درآمد بالا را فهرست کرده است که عربستان سعودی به آنها نیاز دارد تا به اهداف 2023 خود دست یابد. این منابع را میتوان به صورت خلاصه، قیمت بالای نفت، مالیاتهای بالا و متنوعسازی اقتصاد نام برد. البته میتوان به ترکیبی از این سه نیز امیدوار بود.
به دلایل مختلف تمام این منابع به نوعی در خطر هستند. والد میگوید قیمت بالای نفت میتواند برای آرامکو خوب باشد، اما ریاض مالیات این غول نفتی را از 85 درصد به 50 درصد رسانده است تا جذابیت بیشتری به عرضه عمومی اوراق بهادار IPO این غول نفتی بدهد. از این رو حتی اگر قیمت نفت خیلی بالاتر رود باز هم شراکت نفت در بودجه به اندازهای بالا نیست که عربستان پیش از این به آن عادت داشت.
موضوع مالیاتهای بالا هم در هر کشوری حساسیتبرانگیز است اما در اجتماعاتی که تا همین چند وقت گذشته فقط یک چیزهایی راجع به مالیات بر درآمد اشخاص شنیده بودند بسیار حساستر است.
با بالاتر رفتن قیمتها، قدرت خرید هم ممکن است کاهش یابد. کاهش قدرت خرید برای رشد اقتصادی مشکلاتی ایجاد میکند.
تنوع اقتصادی بزرگترین هدف است. در واقع این یک هدف غایی است. اما تنوع اقتصادی زمان بر است و طول میکشد تا میوه دهد. این یک اصل کلی است و در عربستن سعودی به ویژه یک خطر منحصر بهفرد وجود دارد: IPO آرامکو.
برنامه تنوع اقتصادی محمد بن سلمان کاملا وابسته به سودی است که فهرست نویسی آرامکو خواهد داشت. اگر این IPO به نتیجه نرسد، برنامه متنوعسازی اقتصاد عربستان سعودی راهی بس طولانی در پیش خواهد داشت.
