سهم 0.099درصدی محیط زیست از قانون بودجه 97

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، ‌در ادامه بررسی لایحه بودجه سال 1397 کل کشور، به بررسی بخش محیط زیست این لایحه پرداخته است.

به گزارش خبرنگار توسعه پایدار «انرژی امروز» بر اساس این لایحه، میزان اعتبارات بخش محیط زیست لایحه بودجه برابر با 2830 میلیارد ریال است. این درحالی است که سهم بودجه محیط زیست در بین سایر امور 0.099 درصد است.

مرکز پژوهش‌های مجلس اذعان کرده است که « با توجه به اینکه یکی از اولویت‌های اصلی برنامه ششم توسعه کشور حل معضلات و چالش‌های بخش محیط زیست است، لکن نحوه تخصیص اعتبارات بیان کننده ادامه روند قبلی است».

مرکز پژوهش‌ها با بیان این‌که « آلودگی شدید هوای کلانشهرها، خیمه سهمگین ریزگردهای کشورهای عربی بر آسمان کشور، انباشت آلودگی‌های نفتی و سموم کشاورزی در سواحل دریا و رودخانه‌ها، تداوم تخریب و ویرانی تالاب‌های ایران، وضعیت بغرنج حیات وحش، تخریب جنگل‌های حفاظت شده به همراه هزاران مشکل زیست محیطی دیگر، مسائل حوزه محیط زیست را افزایش داده است» ولی با این حال مدیریت‌های حوزه محیط زیست نتوانسته‌اند این مسائل را حل کنند.

در ابتدا باید گفت که فصول و برنامه‌ها و طرح‌های امور محیط زیست در لایحه بودجه سال 1397 عبارتند از:

ـ فصل مدیریت پسماند شامل برنامه مدیریت و نظارت بر پسماندها،

ـ فصل کاهش آلودگی شامل برنامه پایش و مدیریت آلاینده‌ها،

 ـ فصل حفاظت از گونه‌های زیستی شامل برنامه حفاظت و بهره‌برداری پایدار از زیستبوم‌ها و گونه‌های آبی، برنامه حفاظت، احیا و بهسازی طبیعت و زیستبوم‌های خشکی،

 ـ فصل تحقیق و توسعه در امور محیط زیست شامل برنامه فرهنگ‌سازی و مشارکت‌های مردمی

اعتبارات بخش محیط زیست

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در بخش بررسی اعتبارات بخش محیط زیست آمده است: بیشترین سهم اعتبارات از کل بودجه امور ده گانه به امور رفاه اجتماعی (27 درصد) اختصاص یافته و کمترین میزان به امور محیط زیست 0.099 درصد اختصاص یافته است. درواقع اعتبارات امور محیط زیست از 2362 میلیارد ریال در سال 1396 به 2830 میلیارد ریال در لایحه سال 1397 رسیده است.

با این حساب میزان اعتبارات امور محیط زیست دارای رشد 19 درصدی بوده است.

در لایحه بودجه سال 1397میزان اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای (1934 میلیارد ریال) 68 درصد از کل اعتبارات امور محیط زیست را به خود اختصاص می‌دهد و 32 درصد از اعتبارات متعلق به اعتبارات هزینه‌ای ( 896میلیارد ریال) است.

در سال گذشته در قانون بودجه سال 1396میزان سهم اعتبارات هزینه‌ای بخش محیط زیست 26 درصد از کل اعتبارات را شامل شده بود و این سهم در لایحه بودجه سال 1397به 32 درصد رسیده است.

درخصوص بحث مدیریت پسماند ردیف بودجه‌ای با عنوان بهبود محیط زیست، آبخیزداری و ساماندهی پسماندهای کل کشور به مبلغ 70 هزار میلیارد ریال معادل 2 هزار میلیون دلار اختصاص یافته است.

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، مقایسه‌ای ساختاری بین لایحه بودجه بخش محیط زیست کل کشور در سال 1397 با قانون بودجه سال 1396 هم انجام شده است.

بر همین اساس، تغییرات برنامه‌های لایحه بودجه سال 1397 نسبت به قانون بودجه سال 1396عبارتند از:

 ـ برنامه پایش و مدیریت آلاینده‌ها دارای طرح‌های ایجاد سیستم کنترل و پایش آلودگی هوا، بررسی و حفاظت محیط زیست انسانی، پایش فراگیر محیط زیست، تعمیرات اساسی و تامین تجهیزات و ماشین آلات، جلوگیری از آلودگی آب شرب تهران، مطالعات جامع مدیریت مقابله با ریزگردها و پدیده گردوغبار و تغییر اقلیم است.  

ـ برنامه حفاظت و بهره‌برداری پایدار از زیستبوم‌های آبی دارای طرح‌های حفاظت، پایش و احیای تالاب‌ها و رودخانه‌های در معرض خطر، طرح‌های حفاظت و احیای تالاب انزلی، مطالعه حفاظت و احیای دریاچه‌های استان فارس و طرح مطالعه، حفاظت و احیای تالاب هامون و مطالعه آب‌های ژرفی است.

 ـ برنامه حفاظت و احیا و بهسازی زیستبوم‌های خشکی دارای برنامه‌های تدوین و اجرای طرح‌های توجیهی و تفصیلی مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان محیط زیست و طرح حفاظت از تنوع زیستی در سطح زیستبوم‌ها و حیات وحش است.

برآورد اعتبارات سازمان حفاظت محیط زیست

میزان اعتبارات سازمان حفاظت محیط زیست از 2260 میلیارد ریال در سال 1396 با افزایش 21 درصدی، 2735 میلیارد ریال در لایحه بودجه سال 1397پیش‌بینی شده است.

در لایحه بودجه سال 1397میزان اعتبارات هزینه‌ای این سازمان 45درصد و میزان اعتبارات تملک دارایی‌های سرمای‌های این سازمان 11درصد افزایش داشته است. میزان کل اعتبارات سازمان حفاظت محیط زیست حدودا 96 درصد کل اعتبارات امور محیط زیست را به خود اختصاص داده است.

مرکز پژوهش‌های مجلس تاکید کرده است که «بودجه سازمان حفاظت محیط زیست در لایحه سال 1397 تا 21 درصد افزایش یافته، لکن با توجه به اینکه بیش از 80 درصد مساحت کشور در مالکیت و یا تحت مدیریت این سازمان است و مسوولیت این سازمان مسوولیتی فرادستگاهی است و با وجود گستردگی وظایف و معضلات متعدد ازجمله بحران آب، آلودگی هوا، ریزگردها، نابودی تنوع زیستی، فرسایش خاک، از بین رفتن جنگل‌های زاگرس و جنگل‌های شمال و… ، بودجه در نظر گرفته شده برای این سازمان در مقابل بودجه سایر دستگاه‌ها بسیار ناچیز است.

پس از آن مرکز پژوهش‌ها ردیف‌های بودجه‌ای این سازمان را به شرح زیر آورده است:

ـ کمک به صندوق ملی محیط زیست ازجمله اجرای قانون مدیریت پسماندها با اعتبار 108 میلیارد ریال،

 ـ اجرای قانون هوای پاک و مقابله با منابع آلوده کننده هوا با اعتبار 16میلیارد ریال،

 ـ کمک به صندوق ملی محیط زیست ازجمله اجرای قانون هوای پاک با اعتبار 4 میلیارد ریال،

 ـ راهبری حفاظت و نجات دریاچه ارومیه با اعتبار 5میلیارد ریال،

 ـ توانمندسازی و تقویت جوامع محلی و تشکل‌های زیست محیطی با اعتبار 10میلیارد ریال.

بررسی انطباق لایحه بودجه سال 1397با احکـام برنامـه ششـم و اسـناد بالادسـتی توسعه در بخش محیط زیست

مرکز پژوهش‌های مجلس در این بخش با توجه به سیاست‌های کلی محیط زیست ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری و برنامه ششم توسعه نوشته است:

الف) با عنایت به ماده 38 قانون برنامه ششم توسعه و تعیین الگوی بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد به عنوان رویه حاکم بر قانون بودجه سال 1397 ایجاد ارتباطات خطی و منطقی بین برنامه‌ها، طرح‌ها و فعالیت‌ها به عنوان مهمترین شرط استقرار قلمداد می‌شود که بر این اساس با توجه به تعریف برنامه «حفاظت و بهره‌برداری پایدار از زیستبوم‌های آبی» ذیل امور محیط زیست در لایحه و وجود معاونت تخصصی محیط زیست دریایی با دفاتر زیرمجموعه در ساختار مصوب سازمانی و طبق دستورالعمل ماده 23 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت در فهرست طرح‌های سازمان حفاظت محیط زیست «طرح بررسی محیط زیست دریایی» لحاظ نشده است.

 ب) با توجه به مصوبه مجلس شورای اسلامی درخصوص الحاق کشور جمهوری اسلامی ایران به موافقتنامه پاریس و لزوم اجرای برنامه‌های مطالعاتی و عملیاتی برای اجرای تعهدات کشور در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین المللی، تعیین متغیر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به عنوان یکی از اولویت‌های اجرایی برنامه ششم، مصوبه هیات وزیران درخصوص سند اقتصاد کم کربن به‌عنوان پیوست برنامه ششم در تعریف فعالیت‌ها و طرح‌های ذیل برنامه‌ها موضوع «مدیریت و کنترل تغییرات اقلیم» لحاظ نگردیده است.

ج) با توجه به اهمیت توزیع اعتبارات در اجرای برنامه‌ها منطبق با اولویت‌های اجرایی دستگاه‌ها، نحوه توزیع اعتبارات ناکارآمد و فاقد اثربخشی بوده که این مهم می‌تواند باعث عدم تحقق بخشی از متغیرها و شاخص‌های بودجه‌ریزی عملیاتی در سال آتی شود.

 د) حدود نیمی از وظایف و مسئولیت‌های سازمان متولی محیط زیست کشور در حوزه‌های مختلف فاقد طرح مرتبط می‌باشد که اگر معیار را حوزه‌های عملیاتی قلمداد کنیم حوزه‌های جلوگیری از تخریب و آلودگی محیط زیست و منابع طبیعی و احیای آنها و حکمرانی مطلوب محیط زیستی بالاترین سهم و وزن را در این محاسبه دارا می‌باشند.

در نهایت مرکز پژوهش‌های مجلس به این نتیجه رسیده است که میزان سهم بودجه امور محیط زیست در سال 1397 در میان امور ده گانه تنها 0.099 درصد است و نسبت به قانون بودجه سال 1396سهم بودجه این امور از 0.1 درصد به 0.099 درصد رسیده است این درحالی است که اولویت کشور و قوانین بالادستی کشور ازجمله قانون برنامه ششم توسعه، آب و محیط زیست است.