آلودگی سردرگم
هفته قبل ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت اعلام کرد سالانه ۳۴هزار میلیارد تومان خسارت ناشی از آلودگی هوا به کشور وارد می‌شود.
سینا قنبرپور، در شماره امروز روزنامه اعتماد در گزارشی به بحران آلودچی هوا پرداخته است. این گزارش در ادامه می آید:
مانع حل بحران آلودگی هوا چیست که موجب شده رییس سازمان حفاظت محیط زیست بگوید باید دعا کنیم «باد» بیاید تا مساله حل شود. شهردار قبلی تهران اختیار تام می‌خواست تا ظرف ۶ سال ترافیک و آلودگی هوای تهران را حل کند و حالا شهردار کنونی تهران با ارسال نامه‌ای به رییس‌مجلس شورای اسلامی و معرفی «برنامه جامع کاهش آلودگی هوای تهران» مدعی شده است که در صورت اختصاص یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان در سال اول امکان کاستن از آلودگی هوا حداقل به میزان ۲۲درصد ممکن می‌شود. «محمدعلی نجفی» شهردار تهران در نامه‌ای که ۲۹ آذر ۱۳۹۶ تقویم شده است، تاکید کرده «طی یک برنامه پنج‌ساله و با اختصاص ۷هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان، مشکل آلودگی در سطح کلانشهر تهران کاملا برطرف می‌شود.
با این وصف پرسش اول دوباره قابل تکرار است؛ مانع حل بحران آلودگی هوا چیست؟ اختیارات تام از آن نوعی که «محمدباقر قالیباف» می‌خواست یا ۷هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای کاری که «محمدعلی نجفی» می‌طلبد؟
آنچه اینک در زمستان ۱۳۹۶ بر تهران حاکم است نگرانی از بازگشت دوباره وضعیت آلودگی هوا در آخرین هفته پاییز است. سومین روز زمستان را پایتخت‌نشینان درحالی آغاز کرده بودند که بعد از مدتی توانسته بودند رخ دماوند را ببینند. اما همین که ظهر سومین روز زمستان فرارسید، رفته‌رفته هوا کدر و کدرتر شد آن هم در روزی که محدودیت تردد زوج و فرد از در منزل مقرر شده بود. گویی قرار نبود یک روز به روزهای هوای سالم پایتخت افزوده شود. تهران براساس آمار شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در سال ۱۳۹۶ تاکنون ۲۱۳روز سالم و ۶۶ روز ناسالم داشته است و به نظر می‌رسد تعداد روزهای هوای ناسالم رو به فزونی داشته است.
پیشنهاد نجفی برای آلودگی هوا چیست؟
آیا پیشنهاد شهرداری تهران می‌تواند راهگشا باشد؟ پیشنهادی که «محمدعلی نجفی» بر آن تاکید کرده و به مجلس شورای اسلامی نیز آن را اعلام کرده است تعیین عوارض سوخت برای شهروندان تهرانی است. به این معنا که اگر قیمت سوخت برای هر لیتر در کشور عددی تعیین می‌شود شهروندان تهرانی رقمی بیشتر بپردازند. با این پیشنهاد نجفی در جهت تامین منابع مالی پایدار شهرداری راهکار تعیین عوارض سوخت را پیش کشیده است و اینکه بتواند از قبل آن با توسعه حمل و نقل عمومی به کاهش آلودگی هوا کمک کند. آنچه از این پیشنهاد برداشت شده و در خبرگزاری‌ها نیز توصیف شده این است که اگر بنزین لیتری یک هزار و ۵۰۰ تومان تعیین شد تهرانی‌ها آن را لیتری یک هزار و ۶۵۰ تومان بخرند. اما این پیشنهاد هنوز در حد خبر باقی است. اینکه آثار تورمی چنین پیشنهادی به حمل و نقل عمومی فرصت توسعه خواهد داد یا نه باید اقتصاد‌دانان و برنامه‌ریزان شهری وارد این گود شوند و نظر دهند.
آلودگی هوا برای‌مان چند آب خورده است؟
هفته قبل ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت اعلام کرد سالانه ۳۴هزار میلیارد تومان خسارت ناشی از آلودگی هوا به کشور وارد می‌شود.
آنچه حریرچی به عنوان خسارت ناشی از آلودگی هوا یاد کرده است مجموع عناوینی از خسارت‌های به بارآمده نیست بلکه تخمینی است که براساس فرمولی جهانی محاسبه می‌شود. در این شیوه محاسبه سال‌های عمر از دست رفته را با میزان تاثیرات ناشی از آلودگی هوا، مرگ و میر و بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا جمع می‌کنند و براساس ضریبی به میزان خسارت ناشی از آلودگی هوا معرفی می‌شود.
ضریبی که برای محاسبه خسارت ناشی از آلودگی هوا در ایران به آن استناد شده مشابه سایر کشورهای خاورمیانه ۲ ۴۸ از تولید ناخالص ملی است.
در همین حال گزارش رسمی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران آماری در سایت خود منتشر کرده است که هزینه آسایش از دست رفته در سال ۱۹۹۰ میلادی را با وضعیت سال ۲۰۱۳ مقایسه کرده است. براساس این گزارش ۱۳هزار و ۹۴۰میلیون دلار هزینه اقتصادی آلودگی هوا به ایرانیان تحمیل شده است و در سال ۲۰۱۳ یعنی در سال ۱۳۹۲هزینه آسایش از دست رفته (یا درصد تولید ناخالص داخلی براساس قدرت خرید) معادل ۳۰هزار و ۵۹۹ میلیون دلار بوده است.
درهرحال همه ما، کلیاتی را درباره علل آلودگی هوای تهران می‌دانیم؛ اینکه اینک ۱۵درصد از آلودگی هوای تهران مربوط به عوامل ثابت و ۸۵ درصد مربوط به عوامل متحرک است. اینکه خودروهای دیزلی و موتوسیکلت‌ها عاملان اصلی آلودگی هوا هستند. اینکه همین الان در تهران روزانه ۱۵میلیون لیتر بنزین مصرف می‌شود. اما باز هم هیچ‌کس و هیچ نهادی اقدام عاجل و موثری عملیاتی نمی‌کند. به همین دلیل باز همان پرسش اولیه مطرح می‌شود که مانع حل بحران آلودگی هوا چیست؟ اگر آنچه «محمدباقر قالیباف» شرط کرده بود که اختیار تام به او بدهند ممکن بود به جای پل طبقاتی صدر و دریاچه خلیج‌فارس و هزاران مال در تهران اقدام دیگری صورت گیرد؟ اگر اینک مجلس شورای اسلامی به خواسته «محمدعلی نجفی» پاسخ آری بگوید ظرف ۵ سال مشکل آلودگی هوا برطرف می‌شود؟
پس اگر مشکل مربوط به شهرداری‌تهران است چرا ۸۵درصد از آلودگی هوا را ناشی از عوامل متحرک می‌دانیم؟ شاید حق با «زهرا صدراعظم‌نوری» عضو شورای تهران است که تاکید دارد هنوز سهم واقعی آلوده‌کنندگان هوا مشخص نشده است.
در تهران ۴میلیون خودرو تردد می‌کنند و ۳میلیون و ۵۰۰هزار دستگاه موتوسیکلت در خیابان‌های شهر جولان می‌دهند.
از سال ۱۳۹۵ شماره‌گذاری موتوسیکلت‌های کاربراتوری ممنوع شد ولی هنوز موتوسیکلت‌ها خیابان‌های شهر را زیر یوغ خود دارند.
خلأهای قانونی برطرف شد
تا پیش از این قانون هوای پاک را نداشتیم ولی اینک با قانون هوای پاک همه خلأهای قانونی مقابله با آلاینده‌های هوا و آلوده‌کنندگان برطرف شده است. شاید حالا مثل آن تیم فوتبالی شده‌ایم که همه‌چیز دارد ولی تمام‌کننده ندارد. یک نفر که پای همه تبعات اجرای این قانون بایستد. و آن مدلی نباشد که نظیر سال‌های دهه ۸۰ که خودروی پژو۴۰۵ نقص فنی داشت و ناایمن بود ولی بازهم شماره‌گذاری می‌شد.
برنامه‌های ۵ساله دوم شهرتهران که اجرا نشد
شهرداری تهران با وجود داشتن ثبات مدیریت در ۱۴ سال گذشته نتوانست اقدام موثری برای کاهش آلودگی هوا انجام دهد. براساس برنامه ۵ساله دوم شهرداری تهران به منظور کاهش آلودگی هوا مقرر شده بود اتوبوس‌های شهر به فیلتر جذب دوده مجهز شوند. همچنین مقرر شده بود کاتالیست‌های تاکسی‌های شهر نیز تعویض شود. اما گفته شد به دلیل عدم تامین بودجه اجرایی نشد. سه هزار اتوبوس فرسوده در تهران در حال تردد هستند که جایگزین نشد و توسعه خطوط مترو جای خود را به توسعه خطوط بزرگراه‌هایی داد که بیشتر و بیشتر به شهر خودرومحور بها می‌داد. با چنین وصفی نمی‌توان گفت که شهردار قبلی تهران با اختیارات تام می‌توانست نسخه آلودگی هوا را بپیچد کمااینکه با بهره‌برداری از پل‌طبقاتی صدر ترافیک این منطقه روان نشد.
قرص مسکن برای بیماری مزمن
کارگروه کاهش آلودگی هوای تهران در سومین روز زمستان مقرر کرد تا پایان دی۱۳۹۶ تردد کامیون‌های فرسوده و دودزا ممنوع است. شاید چنین اقدام‌هایی که معمولا حین بروز مشکل اتخاذ می‌شود این پرسش را جدی‌تر می‌کند که حل بحران آلودگی هوا مساله دولتمردان و مسوولان مربوط به این حوزه نیست وگرنه همه می‌دانند پاییز و زمستان فصل ایستایی هواست.
شهرداری تهران نیز مدعی است اگر توسعه مترو و حمل و نقل عمومی، معاینه فنی خودروها، توسعه فضای سبز، نوسازی ناوگان تاکسیرانی همزمان با هم اجرا شود سالانه ۲۰درصد از میزان آلودگی هوا کاهش می‌یابد. به همین دلیل است که وقتی به جدول این گزارش دوباره نگاهی بیندازید، خواهید دید که وضعیت نه‌تنها بهتر نشده است که وخیم‌تر هم شده است.
آلودگی هوا با زلزله چندان تفاوتی ندارد اولی به مرور جامعه را معیوب و مختل می‌کند و دومی به یک‌باره. اما هر در ایران شبیه هم هستند زیرا هیچ کس قاطعانه با آنها مواجه نشده است.
