ضرورت حمایت از پتروشیمی‌ها
قادر شادی‌وند، کارشناس انرژی در شماره امروز روزنامه اعتماد یادداشتی درباره وضعیت پتروشیمی ها نوشته است که در ادامه می آید:
مجتمع‌های پتروشیمی با توجه به اینکه از چه نوع حامل هیدروکربوری به عنوان خوراک استفاده می‌کنند به پتروشیمی‌های با خوراک گاز یا خوراک مایع تقسیمبندی می‌شوند. صنعت پتروشیمی جهان بر محور دو خوراک عمده نفتا و اتان تمرکز دارد که هرکدام ویژگی‌های منحصر به خود دارد. خوراک گازی اتان از قیمت پایین‌تری نسبت به خوراک مایع (نفتا) برخوردار است اما از سویی دیگر تجارت آن از هزینه حمل بالا و دشواری حمل و نقل متاثر بوده و همین عامل موجب شده تا خوراک اتان عمدتا در قالب شرایط مصرف منطقه‌ای لحاظ شود. در مقابل قیمت نفتا به عنوان خوراک پتروشیمی از قیمت جهانی نفت خام بطور مستقیم متاثر است. لذا علاوه بر قیمت بالا از نوسان بازار جهانی نیز بی‌بهره نیست.
با این وجود سهولت حمل و نقل و همچنین تنوع ترکیب محصولات تولید شده از این خوراک مایع از مزیت‌های آن به شمار می‌رود. البته تمرکز بر خوراک در مناطق مختلف متفاوت است به طوری‌که دسترسی به خوراک اتان در امریکا (به لطف توسعه منابع نامتعارف گازی) و خاورمیانه در اولویت استفاده و در مناطق آسیا و اروپا به دلیل دور بودن از منابع تولید و سهولت انتقال خوراک مایع نسبت به خوراک گازی از نفتا به عنوان خوراک غالب در صنایع پتروشیمی استفاده می‌شود. امروزه بیش از ۵٠ درصد سبد خوراک صنعت پتروشیمی جهان را خوراک نفتا و ۴٠ درصد آن را خوراک اتان و گاز مایع تشکیل داده و عمده‌ترین محصول تولیدی این دو خوراک نیز «اتیلن» است. به عبارتی دیگر اتیلن و محصولات مشتق شده از آن از جمله بیشترین محصولات پایه شیمیایی تولید شده در جهان به شمار می‌روند. به طور کلی، ترکیب محصولاتی که از خوراک مایع (نفتا) حاصل می‌شود بسیار متنوع‌تر از خوراک گازی (اتان) است. به طور مثال برای تولید یک تن اتیلن به کراکر حدود ٣ ٣ تن نفتا نیاز است که البته در کنار آن محصولات دیگری نظیر پروپیلن، بنزین پیرولیز و سایر ترکیبات سوختی نیز تولید می‌شود. اما برای تولید یک تن اتیلن به کراکر عملا به ٢ ١ تن اتان نیاز است که در این فرآیند تنها مقدار کمی ترکیبات سوختی به عنوان محصولات جانبی تولید می‌شود. مزیت‌های خوراک مایع و البته تمایل مجتمع‌های پتروشیمی بر مبنای این نوع خوراک برای مصون ماندن از نوسانات قیمت نفت منجر به حرکت مجتمع‌های پتروشیمی به سمت خوراک‌های ترکیبی (مایع و گاز) شده و این امر بر جذابیت خوراک‌هایی نظیر نفتا و گاز مایع افزوده است.
در خاورمیانه که خوراک اتان با قیمت‌های مناسب و رقابتی در دسترس بوده و کشوری مانند عربستان از کمترین قیمت جهانی این محصول برخوردار است نیز سیاست‌ها به سمت استفاده از خوراک‌های ترکیبی در مجتمع‌های پتروشیمی قرار گرفته است.
واقعیت آن است که محصولات تولید شده در بازارهای رقابتی و بدون توجه به خوراک مورد استفاده (اتان یا نفتا) به فروش می‌رسند و لذا واحدهای با خوراک اتان به دلیل هزینه خوراک کمتر از سوددهی بالاتری برخوردارند. البته در شرایط کاهش قیمت نفت و به دنبال آن نفتا، واحدهای بر مبنای خوراک مایع نفتا نیز از شرایط رقابتی مناسبی برخوردار شده‌اند.
امروزه حدود ۶٠ مجتمع پتروشیمی در کشور فعال است که از این تعداد حدود ٣٠ مجتمع از خوراک بالادستی برای تولید محصول استفاده می‌کنند. در این میان حدود ١٠ مجتمع پتروشیمی از خوراک مایع، ١٠ مجتمع از خوراک گاز طبیعی و ٩ پتروشیمی از خوراک اتان برای تولید محصول استفاده می‌کنند.
آنچه به باور دولت تحت عنوان «سیاست‌های حمایتی» به شمار می‌رود، حول محور خوراک گاز تمرکز یافته و حمایت از خوراک مایع به تخفیف ۵ درصد نسبت به فوب خلیج فارس محدود شده است.
این در حالی است که در افق سال ١۴٠٠ تولید میعانات گازی کشور به حدود یک میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت و بنابر سیاست‌های اتخاذ شده حجم عمده‌ای از این میزان تولید به تولید فرآورده‌های نفتی از جمله نفتا اختصاص خواهد یافت. بنابراین ایران از مزیت بالای خوراک مایع برخوردار خواهد گشت.
براساس برنامه‌های موجود، در انتهای برنامه ششم توسعه و با بهره‌برداری از پالایشگاه سیراف، تولید نفتا در کشور به بیش از ٣٨٠ هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت که در صورت حفظ سطح مصرف فعلی داخلی، بالغ بر ٢٨٠ هزار بشکه مازاد ظرفیت تولید وجود خواهد داشت. مضاف بر آن، باید به افزایش تولید قابل توجه گاز مایع و کاهش مصرف داخلی این حامل انرژی (که از خوراک‌های رو به رشد در صنعت پتروشیمی جهان به شمار می‌رود) را نیز اضافه کرد.
بنابراین با توجه به زنجیره تولید متنوع و با ارزش خوراک مایع، چنانچه سیاست کشور بر توسعه صنایع داخلی و جلوگیری از خام‌فروشی تمرکز داشته باشد، حمایت مناسب‌تر از صنایع استفاده‌کننده از خوراک مایع در داخل کشور اولویت می‌یابد. سیاستی که می‌تواند با جذاب کردن فضای سرمایه‌گذاری به توسعه بخش پایین دستی صنعت پتروشیمی و سایر خوشه‌های صنعتی مرتبط منجر شود.
