عروس خاورمیانه ثروتمند می‌شود؟
دولت لبنان به اکتشاف نفت و گاز به عنوان آغاز آینده‌ای روشن نگاه می‌کند. اما چالش‌هایی که این کشور کوچک را احاطه کرده است بدگمانی عمومی به دولت است و تنش‌های ژئوپلیتیکی که این کشورها با آنها درگیر است.
به گزارش خبرنگار بین‌الملل «انرژی امروز» موسسه چاتم هاووس به بررسی دوران جدیدی در کشور لبنان پرداخته که قرار است با اکتشاف نفت و گاز آغاز شود.
بعد از این‌که اولین مجوز نفتی این کشور صادر شد، سزار خلیل، وزیر انرژی لبنان در توییتی نوشت «ورود لبنان به باشگاه تولیدکنندگان نفت را تبریک می‌گوییم».
در 14 دسامبر، دولت لبنان پیشنهاد کنسرسیومی از سه شرکت توتال فرانسه، انی ایتالیا و نواتک روسیه، برای دو بلوک فراساحلی را به تصویب رساند.
از نظر سیاسی نگاه‌ها به این اکتشافات است و قوه مقننه لبنان در حال بررسی این طرحی است که قرار است ثروت بادآورده‌ای را نصیب این کشور و شرکت ملی نفت لبنان کند.
لبنان بر اساس مطالعات لرزشی تخمین زده است که مخازن گاز طبیعی این کشور 25 تریلیون فوت مکعب است. اما هنوز حفاری این موضوع را تایید نکرده‌اند و نیز هنوز مشخص نیست چه مقدار از این گاز از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد.
مردم لبنان که به دلیل مشکلات سیاسی و تاخیرهای مکرر در پروژه‌ها نسبت به چنین طرح‌هایی ناامید و بی‌علاقه هستند، اگر این بار هم این چاه‌هایی که وعده‌اش داده شده است خشک از آب درآید و یا از نظر اقتصادی اکتشاف این چاه‌ها مقرون به صرفه نباشد یا آنطور که باید و شاید نتواند امیدهایی را که اعلام شده است برآورده کند، باعث ناامیدی بیشتر خواهد شد.
انتظارات مدیریتی
برخی از سیاستمداران بسیار دلخوش کرده‌اند به تغییراتی که قرار است نفت در زندگی لبنانی‌ها ایجاد کند. در دسامبر 2013، جبران باسیل، وزیر انرژی وقت لبنان گفت، درآمدهای نفت و گاز «استقلال اقتصادی» برای کشور به ارمغان خواهد آورد، عامل پرداخت بدهی‌های دولت می‌شود، با ایجاد شغل می‌شود و برای مردم ثروت به همراه می‌آورد. از این رو کمپین‌هایی هم برای این وعده‌ها تشکیل شد.
مقامات دولتی می‌گویند به احتمال 50 درصد ذخایر 95.5 فوت مکعبی گاز طبیعی در این کشور وجود دارد که غیرمتخصصان حتی آنها را به عنوان ذخایر اثبات شده تعریف کرده‌اند. در خصوص نفت هم قرار است بعد از حفر اولین چاه‌ها نظر داده شود.
دولت لبنان باید به مردم توضیح دهد که خطر شکست در این اکتشافات بالاست. این اکتشافات تا قبل از سال 2019 به وقوع نخواهد پیوست. کنسرسیومی که قرار است این اکتشافات را انجام دهد متعهد شده است که در سال 2019 در هر بلوک دو حلقه چاه حفاری کند. و احتمال این هم می‌رود که چاه‌ها خشک باشند.
بر اساس داده‌های شرکت انرژی ریچموند، نرخ موفقیت تجاری صنعت برای اکتشاف بین سال‌های 2012 تا 2016 برابر با 31 درصد به طور کلی و 7 درصد برای کشورهایی چون لبنان بوده است. اگر اکتشافی صورت بگیرد، درآمدهای حاصل از تولید هم تا 10 سال بعد به دست نخواهد آمد.
درصورتی که زمان طولانی تولید احتمالی و موانع بر سر راه این تولید به خوبی روشن نشود، ممکن است شهروندان به طور منطقی فکر کنند که درآمدهای حاصل از فروش نفت هم به جمع فسادهای موجود پیوسته است.
بانک جهانی در شاخص حکمرانی جهانی خود لبنان را در شاخص «احساس کنترل فساد» در سال 2016 در ردیف 14 جهان قرار داد که نشان می‌دهد که زمینه برای بدگمانی مردم به نحوه خرج شدن درآمدهای نفتی مهیاست.
یک استراتژی هماهنگ ارتباط دولت و مردم در بخش نفت می‌تواند پایه‌گذار چشم‌انداز رسالتی متعادل در لبنان باشد. دولت باید متن قراردادها را در اختیار عموم مردم قرار دهد و امکان رقابت سالم بین همه را به وجود آورد.
کاهش خطرات ژئوپلیتیکی
برنامه اکتشاف لبنان در جایی قرار است اجرا شود که پیشینه‌ای از ریسک‌های ژئولیتیکی بزرگ را در خود دارد.
یکی از این بلوک‌ها در آب‌هایی قرار داد که سال‌هاست محل مناقشنه بین لبنان و اسرائیل است. سال‌هاست که مرزهای این کشور شاهد تنش‌های بسیار با همسایگان خود است و خود در منطقه‌ای جنگی واقع شده است. اسرائیل و لبنان هرکدام مناطق ویژه اقتصادی خود را دارند و هیچ کدام قانونا نمی‌توانند از این مناطق به خوبی بهره برند.
وقتی قرار بود نقشه آب‌های مورد مناقشه را رسم کنند، مقامات لبنان تلاش کردند با این توضیحات که این اقدام در جهت دفاع از ادعا‌ها مطرح شده است و شرکت‌ها نباید در این مناطق کار کنند، تنشی ایجا نکنند.
تنش‌های ژئوپلیتیکی بین لبنان و اسرائیل چیزی فراتر از منابع موجود در این کشورهاست و با وضعیت تهاجمی بین آنها در سال‌ها اخیر بدتر هم شده است. حالا که جنگ در سوریه در حال تمام شدن است و عربستان سعودی و اسرائیل در تلاش هستند تا نفوذ ایران را در منطقه کاهش دهند، توسعه منابع در آب‌های مورد مناقشه می‌تواند ماشه یک جنگ دیگر را رها کند.
لبنان بر چالش‌های داخلی غلبه می‌کند تا بتواند توسعه بخش نفتی خود آغاز کند اما جاده منتهی به «باشگاه تولید کنندگان نفت» طولانی و خطرناک است و چالش واقعی حالا در حال آغاز شدن است. کاهش ریسک‌های منطقه‌ای و مدیریت انتظارات عمومی برای ادامه راه کشور بسیار حیاتی است.
