گروه هم‌افزایی الگویی نوین در جهت ارتقای اعتبار پژوهشی

یکی از اساتید دانشگاه علم و صنعت با توسعه مدلی نوین و الگو مابانه، نه تنها باعث پیشرفت تعاملات سازنده بین دانشجویان شده بلکه شاخص های کمی و کیفی تولید علم را در دانشکده صنایع این دانشگاه به طرز چشمگیری افزایش داده است.

به گزارش خبرنگار دانش و فناوری «انرژی امروز»، امروز شاخص‌های اساسی علم در هر رشته و گرایش، مبنای قضاوت در خصوص تولیدات علمی افراد، مؤسسات و کشورهاست. شاخص کمی تولید علم، تعداد مقاله علمی و پژوهشی منتشر شده در نشریات علمی نمایه شده در پایگاه‌های نمایه‌سازی معتبر دنیاست. شاخص کیفی نیز تعداد ارجاعات و استنادهای داده شده به اسناد علمی افراد، مؤسسات و کشورها به شمار می رود.

از سوی دیگر یکی از الزامات مهم در توسعه و پیشرفت هر کشوری انجام پژوهش‌های مولد است. در ارتباط با اینکه چه پژوهشی می‌تواند مولد باشد و این نوع پژوهش در چه بستری می‌تواند محقق شود، نظرات مختلفی وجود دارد. اما در مورد اهمیت این نوع پژوهش برای ارتقا و بالندگی صنایع مختلف یک کشور در حال توسعه تردیدی وجود ندارد.

در اسناد بالادستی کشورهای پیشرفته همواره توجه خاصی به ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای پشتیبانی از پژوهش وجود دارد و دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی را متولی اصلی آن در نظر می‌گیرند. در کنار زیرساخت های دانشگاهی، اساتید دانشگاه‌ها نیز از جمله عناصر کلیدی در روند پژوهش و تحقیق در مراکز علمی به شمار می‌روند که رویکرد آنان تأثیر قابل توجهی بر دستاوردهای این حوزه دارد.

در کشور ما علیرغم وجود استعداد و توانمندی های فراوان در دانشگاه ها، خروجی دستاوردهای پژوهشی که در نهایت تعیین کننده رتبه بین المللی هر دانشگاه به شمار می رود چندان چنگی به دل نمی زند. آمار برگرفته از سایت های معتبر کیو اس و تایمز نشان می دهد که بهترین دانشگاه های کشور مانند دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه تهران و دانشگاه پلی تکنیک از برترین دانشگاه های بسیاری از کشورهای دنیا عقب تر هستند.

افرادی که مقطع کارشناسی ارشد را گذرانده‌اند به‌خوبی می دانند که نیمی از این دوره کوتاه‌مدت عملاً صرف گذراندن تعداد کمی واحد درسی شده و به‌طورمعمول کار تحقیق از سال دوم آغاز می‌گردد. با توجه به یافتن فراغ بال در سال اول این دوره، بسیاری از دانشجویان وارد بازار کار شده و رسالت خود را که کسب دانش و بینش است فراموش می‌کنند. در سال دوم هم با توجه زیاد شدن مشغله کاری و دور شدن از فضای دانشگاه، انجام پایان‌نامه به معضلی تبدیل می‌شود که هدفی برای انجام آن جز دریافت مدرک نمی‌ماند.

«انرژی امروز» به منظور تعامل بیشتر با حوزه دانشگاه و ارتقای ارزش این حوزه در صنعت کشور با ورود به متن  انجمن ها، تشکلات و گروه های دانشجویی و علمی سعی بر انتشار بیشتر دستاوردها و معضلات این قشر فرهیخته از جامعه دارد.

از همین سو اخیرا مطلع شدیم که یکی از اساتید دانشگاه علم و صنعت با توسعه مدلی نوین، شاخص های کمی و کیفی تولید علم را در دانشکده صنایع این دانشگاه به طرز چشمگیری افزایش داده است.

  آقای دکتر سید مهدی حسینی مطلق به‌منظور بهبود فرآیند پژوهش و تحقیق در دوره تحصیلات تکمیلی، گروهی تحت عنوان گروه هم‌افزایی راه‌اندازی کرده‌اند. این گروه در سال 1392 فعالیت خود را آغاز نموده و اعضای آن متشکل از دانشجویان دوره کارشناسی ارشد و دکترا هستند.

 این گروه با هدف رشد و توانمندسازی دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی بنا نهاده شده است. انتقال تجربیات و تمرین کار تیمی از جمله مفاهیم کلیدی در این گروه به شمار می‌رود. در این گروه، دانشجویان در بدو ورود ابتدا به تمرین هنر شاگردی کردن نزد سایر دانشجویان پرداخته و پس از مدتی، به تمرین هنر معلمی می‌پردازند. ابتدا از سایرین می‌آموزند و پس از مدتی آموزش سایرین را تمرین می‌کنند. ابتدا از فرصت‌های ایجاد شده در گروه استفاده می‌کنند و پس از مدتی به فرصت سازی برای گروه می‌پردازند.

یکی از موضوعات بسیار حائز اهمیت در این گروه، ایجاد هدف برای دانشجویان و باور به توانمندی‌ها است. دانشجویان با دیدن سایر اعضای گروه، با فرصت‌های بالقوه و ارزش‌آفرینی‌هایی که می‌توانند در آینده داشته باشند آشنا شده و این امر، عطش فعالیت و حرکت در جهت اهداف را در آنان چندین برابر می‌کند. به‌عبارت‌دیگر، دانشجویان به‌روشنی می‌بینند که می‌توانند چه دستاوردهای با ارزشی در دوره تحصیل کسب نمایند و چگونه می‌توانند به ایجاد فرصت برای آینده خود بپردازند.

مدیریت، هماهنگی و برگزاری جلسات هم‌افزایی بر عهده خود دانشجویان می‌باشد. علاوه بر این،  فضای پژوهش و تحقیق در گروه هم‌افزایی از فضای عمل و صنعت فاصله بسیار کمی دارد. برخی دانشجویان در راستای زمینه تحقیقاتی خود هماهنگی های لازم جهت بازدیدهای دوره‌ای از سازمان‌ها و شرکت‌های مرتبط را انجام می دهند.

در همه این فعالیت‌ها و فرصت‌های ایجاد شده دانشجویان یاد می‌گیرند چگونه در مقابل جمع صحبت کنند، چگونه با سایرین تعامل کنند، چگونه از فرصت‌ها استفاده کنند، چگونه روابط خود را با همکاران تنظیم کنند، چگونه گزارش بدهند، چگونه گزارش بگیرند، چگونه شاگردی کنند، چگونه مدیریت کنند، چگونه توانمندی‌های خود را پرورش دهند، چگونه تصمیم گیرند، چگونه فکر کنند، چگونه بازخورد بگیرند، چگونه بر اساس بازخوردها عمل کنند، چگونه برای رسیدن به اهداف تلاش کنند و هزاران هزار چگونه دیگری که در ادامه مسیر زندگی خواه‌ناخواه با آن روبرو می‌شوند.

نکته جالب توجه دیگر ارتباط دانشجویان با این گروه پس از فارغ‌التحصیلی است. برخی از دانشجویان این گروه پس از فارغ‌التحصیلی وارد مقاطع تحصیلی بالاتر (در داخل و یا خارج از کشور) شده و برخی دیگر وارد بازار کار شده‌اند. در هر صورت، ارتباط مؤثر دانشجویان فارغ‌التحصیل و تبادلات علمی آن‌ها همچنان با گروه حفظ می‌شود.

نحوه شکل گیری و ساختار گروه هم افزایی

دکتر حسینی مطلق درباره نحوه شکل گیری این گروه به خبرنگار «انرژی امروز» گفت: به خاطر دارم در روزهایی که خودم دانشجو بودم، سختی های بسیار زیادی برای یافتن موضوعی نه چندان پیچیده در بین مقالات کشیدم. سختی هایی که شاید با اختصاص زمان کوتاهی از یک فرد آگاه و یا یک دانشجوی سال بالاتر به راحتی قابل رفع بود. از همین رو وقتی به عنوان هیئت علمی وارد دانشگاه شدم تلاش کردم مدلی پیاده سازی کنم که دانشجویان دیگر با چنین مشکلاتی رو در رو نشوند.

وی در ادامه افزود: متاسفانه در کشور ما مقاله به خودی خود ارزش است و در خیابان های انقلاب خرید و فروش می شود. برخی از افراد ممکن است تصور کنند که مدل ایجاد شده، کارخانه ای برای تولید مقاله باشد ولی هدف اصلی از ایجاد این گروه، استفاده از فاکتور مقاله به عنوان ابزاری برای توانمندسازی دانشجویان در مهارت های ارتباطی، کسب اعتماد به نفس، فکر کردن و بسیاری از مهارت های تخصصی دیگر است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت درباره ساختار این گروه اظهار کرد: جلسات هم افزایی از آغاز تا به امروز تغییرات زیادی داشته است. به خاطر دارم در روزهای ابتدایی دانشجویان تنها برای جست و جو و ترجمه مقاله و تقویت زبان انگلیسی، با استرس زیادی در جلسات شرکت می کردند، اما به تدریج با کسب تجربه، دریافت و تحلیل بازخورد و پیاده سازی مدل های مختلف تعاملی در این جلسات، امروز دیگر من در جلسات شرکت نمی کنم و دانشجویان به صورت داوطلبانه با اختصاص بیش از 5 ساعت به طور هفتگی در جلسات شرکت می کنند و موضوعاتی مانند تعریف و حل مسئله، مدلسازی، روش حل و نحوه ویرایش مقاله و … را در سطوح مختلف از یکدیگر می آموزند.

دکتر حسینی مطلق درباره چگونگی ایجاد این انگیزه و اتحاد بین دانشجویان عنوان کرد: نکته اساسی در توسعه این مدل، نهادینه سازی اشتراک گذاری تجربه و دانش در اعضای گروه به یک ارزش بود. به عنوان مثال، یک دانشجوی کارشناسی ارشد تازه وارد با نگاه به دانشجویان سال بالاتر خود که در عرض یک سال موفق به انتشار 5 مقاله ISI و بیش از 3 مقاله ISC شده است، انگیزه لازم در جهت مشارکت فعالانه در این جلسات را پیدا می کند.

وی ادامه داد: دانشجویان موفق و با تجربه نیز به دلیل اینکه خود روزی در ابتدای این چرخه قرار داشتند و سود بسیاری از این جلسات دیدند، ناخودآگاه برای کمک و ارتقای تازه واردها ترغیب می شوند. از طرفی عطش کسب علم و موفقیت علمی بیشتر نه تنها در این افراد خاموش نمی شود بلکه با رسیدن به سطوح علمی بالا بیشتر شده و برای کسب مطالب جدید از سایرین تشنه تر می شوند.  

عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت افزود: در کنار این فاکتورهای انگیزشی، فاکتورهای تشویقی نیز برای اشتراک گذاری علم و تجربه در این مدل به گونه ای طراحی شده است که هر فردی با تعداد ساعات بیشتر آموزش و اشتراک گذاری، اولویت بیشتری برای کسب تجربه و دانش سایرین در ساعات جلسه دارد.