دانشگاه‌ها می‌توانند مشاوری مطمئن برای صنعت نفت باشند
سرپرست پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت ایران گفت: صنعت نفت می‌تواند از دانشگاه‌ها به عنوان مشاوری مطمئن استفاده کند؛ هرچند عده‌ای معتقدند دانشگاه‌ها هنوز به آن نقطه قابل قبول نرسیده‌اند، اما حالا دیگر وقت اعتماد کردن است.
به گزارش انرژی امروز، ابراهیم طالقانی با بیان این‌که قراردادهای میدان‌محور با دانشگاه‌ها و صنعت نفت، اتفاقی نوآورانه و دگرگون‌کننده بود، به خبرنگار شانا گفت: از ابتدا شایعه‌هایی را درست کرده بودند که این کار همان «پوست خربزه‌ای است که نفت زیر پای دانشگاه انداخته است» و این روند به قدری جدی شده بود که حتی برخی دانشگاه‌ها هم با وجود امضای قرارداد، باور کرده بودند که نفت قصد همکاری ندارد، اما در عمل متوجه شدند که وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت و دیگر مدیران ارشد برای این قراردادها با دانشگاه‌ها حسابی ویژه باز کرده‌اند و منتظر تکمیل و تصمیم‌گیری بر اساس این نتایج هستند.
وی با اشاره به بی‌سابقه بودن این روند گفت: تاکنون طرح‌های پژوهشی ما مبنای تصمیم‌گیری مدیران نبوده است و حتی این باور هم وجود نداشت، اما در این قراردادها این رویکرد ایجاد شده است. برای نمونه در میدان نفتی سروش که با شرکت نفت فلات قاره همکاری می‌کنیم در جلسه‌ای با وزیر نفت، نتایج را در قالب جدولی ارائه دادیم و چند روش مختلف ازدیاد برداشت را مطرح و برای هر کدام آثار و تبعات را هم اعلام کردیم.
سرپرست پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت ادامه داد: آقای وزیر اعلام کرد «این همان موضوعی است که می‌خواستم و با این جدول به فکر فرو رفتم که چه ظرفیتی وجود دارد» و از ما خواست که در آن طرح مطالعات امکان‌سنجی را انجام دهیم تا پس از ۶ ماه برای انتخاب روش قطعی اعلام نظر کنیم. در مورد دیگر، در میدان آزادگان اتفاق‌هایی رخ داده که پاسخ ناشناخته‌های ما را می‌دهد. برای نمونه پیش‌تر چاه افقی حفر می‌کردیم، اما تولیدش از چاه عمودی کمتر بود، یا چاه عمودی می‌زدیم، اما تولیدش از چاه کنار آن کمتر می‌شد و ما دلیل این اتفاق‌ها را نمی‌دانستیم و در این مطالعات این پرسش‌ها پاسخ داده شد و در نتیجه با این الگوها و مطالعات می‌توانیم تصویری درست داشته باشیم.
طالقانی گفت: در پروژه‌های پیشین شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نفت چنین مطالعاتی وجود داشته است، اما برای مطالعات دانشگاهی این جایگاه را قائل نمی‌شدند.
وی افزود: برخی کارها برای رسیدن به مرحله بلوغ نیازمند زمان است. دوره‌ای حدود ۱۵ ساله از تاسیس مدیریت پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت می‌گذرد و در این مدت زیرساخت‌های علمی را در دانشگاه‌ها فراهم کرده‌ایم و اکنون به این نتیجه رسیده‌ایم که می‌توانیم از دانشگاه‌ها به عنوان مشاوری مطمئن استفاده کنیم؛ هرچند عده‌ای معتقدند دانشگاه‌ها هنوز به آن نقطه قابل قبول نرسیده‌اند، اما حالا دیگر وقت اعتماد کردن است. به نظر در ابتدا اصطکاک‌هایی وجود دارد، اما باید حمایت کنیم و به‌ویژه به مقررات و پرداخت‌ها توجه بیشتری داشته باشیم.
طالقانی با اشاره به زمینه‌های عملیاتی دخیل کردن دانشگاه‌ها در قراردادهای میدان‌محور گفت: در الگوی جدید قراردادهای نفتی به‌طور حتم یک نفر از دانشگاه در مذاکرات حضور دارد که گیرنده فناوری در آن قرارداد باشد. به عنوان نمونه، در میدان منصوری که یکی از میدان‌های موضوع مذاکره در قالب الگوی جدید قراردادهای نفتی است، نماینده دانشگاه شیراز در مذاکرات کمیته فنی حضور دارد و به دلیل آشنایی که دارد ریاست کمیته تخصصی زیرمجموعه با نماینده دانشگاه شیراز است.
وی ادامه داد: در همه این قراردادهای میدان‌محور فاز نخستی به نام فاز «شناخت میدان» پیش‌بینی شده که تاکنون همه دانشگاه‌ها اجرا کرده‌اند و افزون بر آن گفته‌ایم به عنوان کاری زیرساختی برای چالش‌های میدان، فناوری‌های پیشنهادی را بررسی و ارائه کنند. برای نمونه درباره شناخت و مقابله با رسوب آسفالتین که در برخی میدان‌ها ما وجود دارد وارد شوند و ببینند تا به حال چه کسانی چه اقدام‌هایی کرده‌اند و چه نتایجی داشته است تا اشکال را برطرف کنند. این فاز شناخت میدان، مرحله مهمی است که باید در این ۱۰۰ سال آغاز می‌کردیم و اکنون اندکی دیر شده است.
سرپرست پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت گفت: شرایط و امکانات و سطح علمی متفاوت دانشگاه‌ها در این قراردادها به یک عامل رقابتی تبدیل شده است تا خودشان را هر چه بیشتر و زودتر به سطح بالاتر برسانند. ما تنها مراقبت می‌کنیم که ارتباطات این دانشگاه‌ها با داخل و خارج از کشور در حوزه عملیاتی آن میدان تعهد شده باشد و انتقال فناوری به‌طور حتم انجام شود.
طالقانی افزود: رقابت مطلوبی میان دانشگاه‌ها برقرار است و آنها گزارش‌های خوبی ارائه می‌دهند و هر کدام در بخش‌های متفاوتی متناسب با طرح خود پیشرفت‌های خوبی دارند، به‌طوری که می‌توانیم توانمندی و عمق شناخت دانشگاه را در این گزارش‌ها به دست بیاوریم.
وی با اذعان به چالش‌های پیش‌رو در این روند که عموما به مقررات و پرداخت‌های مالی برمی‌گردد، افزود: توقف‌ها در این طرح‌ها بسیار کم شده است و در این سه سال شرکت‌های عملیاتی و دانشگاه‌ها دستاوردهای مطلوبی داشته‌اند، اما نگرانی‌هایی درباره مسائل مالی دارند، در این حال ما هم مشکلاتی با شورای اقتصاد برای تامین بودجه داریم و همزمان باید مدیریت منابع کنیم.
سرپرست پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت تصریح کرد که نحوه پرداخت‌ها اصلاح شده است و در توضیحی می‌افزاید: پرداخت به دانشگاه‌ها و شرکت‌های عملیاتی هم‌اکنون بر اساس پیشرفت و نتایج پروژه است. پیش‌تر فرآیندی بود و برای رسیدن به خروجی مورد نظر درصدی از اعتبار را می‌گرفتند و آنها از این روند وقت‌گیر گلایه داشتند.
وی ادامه داد: اکنون مسئولیت با خودشان است و ما بدون دخالت تنها نظارت و همکاری داریم. مسئله مهم این است که دانشگاه‌ها سرانجام باید از کار خود دفاع کنند و در ادامه کار هم باید بمانند و مسئولیت پیشنهاد را بپذیرند.
طالقانی با بیان این‌که در شرایط کنونی میزان اشتغالزایی در قراردادهای میان دانشگاه‌ها و صنعت نفت چندان زیاد نیست، گفت: این طرح‌ها ظرفیت بالایی دارد و در مرحله اجرایی در ارتباط با تولیدکننده‌ها و سازنده‌ها و اجرای کار افراد زیادی به کار گرفته می‌شوند، ضمن این‌که دانشگاه‌ها هم بر اساس این طرح‌ها، نیروهای جدیدی را استخدام و بورسیه کرده‌اند که این هم به نوعی اشتغالزایی است. در عین حال به دانشگاه‌ها گفته‌ایم که باید از شبکه پژوهشی کشور استفاده و آن را تقویت کنند. برای نمونه اگر شبکه آزمایشگاهی در دانشگاه یا شرکتی وجود دارد، برای آزمایش‌های خودشان از این شبکه استفاده کنند و به نظر می‌رسد تعدادی از پروژه‌زایی‌ها و اشتغال‌ها در همین مسیر خواهد بود.
سرپرست پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت ایران در بررسی عملکرد دانشگاه و شرکت‌های عملیاتی طرف قراردادهای میدان‌محور، عملکرد همه مجموعه‌ها را در بخش‌هایی از طرح‌های‌شان خوب ارزیابی و تصریح کرد: «به‌کارگیری در صنعت نفت»، «ایجاد زیرساخت و شناخت»، «همکاری با شرکت فرعی» هر کدام شاخص‌هایی هستند که دانشگاه‌ها و شرکت‌های درگیر کار در یکی از آنها به خوبی پیش رفته‌اند. برای نمونه به‌منظور به‌کارگیری در صنعت نفت، طرف‌های درگیر در میدان سروش و آزادگان جلوتر هستند و از نظر ایجاد زیرساخت‌ها، دانشگاه صنعتی شریف و مراکز پژوهشی اقدام‌های خوبی داشته‌اند. دانشگاه سهند هم کارهای خوبی انجام داده و به این ترتیب هر کدام در بخش‌هایی پیشرفت داشته‌اند. در این میان دانشگاه آزاد، انستیتو مهندسی نفت را در این مدت راه‌اندازی کرده است و از همه واحدهای مستقر در کشور استفاده می‌کند.
طالقانی در توضیحی درباره روند قرارداد و پیگیری روند کار، گفت: این قراردادها به قراردادهای خروجی‌محور تغییر یافته است؛ با توجه به این که این قراردادها اوایل امسال ابلاغ شد از نظر برنامه زمانبندی تاخیری در کار وجود ندارد. البته در این مدت اقدام‌های زیادی انجام شد و هم اکنون برنامه‌ها تقریبا در موعد مقرر انجام می‌شود، هرچند پرداخت‌های ما متناسب با این اقدامات نبوده است.
طالقانی افزود: پرداخت‌ها به سه دانشگاه در مرحله ارائه اسناد است و دو تا سه دانشگاه دیگر را هم تا پایان سال پرداخت می‌کنیم و بقیه را هم در ابتدای سال ۹۷ پرداخت خواهیم کرد. ماهیت قرارداد روی رقم مشخصی قطعی نشده است، زیرا ماهیت این پروژه‌ها به طور دقیق مشخص نیست که در ادامه کار چه برنامه‌ای با چه هزینه‌ای قرار است پیشنهاد و اجرا شود و به همین دلیل دست دانشگاه و مجموعه عملیاتی را برای ارائه پیشنهاد و اجرای کار باز گذاشته‌ایم . در عین حال کمیته‌ای را درنظر گرفته‌ایم که برنامه‌های سال بعد را بررسی می‌کند و به کمیته راهبری پیشنهاد می‌دهد و سرانجام موضوع در هیئت مدیره نفت تصویب می‌شود و اگر آنجا تصویب شود آن برنامه در ۱۸ ماه اجرا خواهد شد. به این ترتیب هیچ محدودیت مالی یا خودسانسوری یا نگرانی درباره پول نداریم، اما باید در سازوکاری تایید شده باشد.
سرپرست پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت ایران با اعلام این‌که تاکید ما استفاده دانشگاه‌ها و مجموعه‌های عملیاتی از تجربه‌های جهانی است، اظهار کرد: برخی دانشگاه‌ها مثل دانشگاه سهند در همان مرحله ابتدایی از وجود یک همکار خارجی استفاده کردند، اما بقیه دانشگاه‌ها به دنبال پشت سر گذاشتن مراحل بعدی و اخذ اعتبارات ارزی به‌منظور اعلام و انتخاب مشاور هستند.
وی گفت: ما نیازمند استفاده از تجربه کشورهای اروپایی هستیم، به عنوان نمونه می‌خواهیم بدانیم در میدان دارخوین که گاز تزریق می‌شود، گاز تزریق شده به چه ترتیب در زمین توزیع و از چاه‌های تولیدی بیرون می‌آید. برای این کار به «تریسر» هایی نیاز داریم که این کار را انجام می‌دهد و برای این کار یک شرکت نروژی فعال است.
سرپرست پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت ایران همچنین با اعلام این‌که قراردادهایی که تا به حال اجرایی شده میدان‌محور بوده‌اند، از پیش‌بینی برای امضای قراردادهای اکتشاف‌محور تا پایان سال خبر داد و گفت: مسئله اکتشاف مهم است و توانمندی دانشگاه‌ها در حوزه علوم زمین کافی نیست.
