مکانیزم های بین المللی اعطای تسهیلات برای توسعه طرح های مدیریت کربن
دکتر کاشفی مدیر گروه سوخت و احتراق پژوهشگاه صنعت نفت در حاشیه کنفرانس رویکردهای نوین نگهداشت انرژی و محیط زیست (ایتک) و در کارگاه تخصصی مدیریت کربن درباره مکانیزم های بین المللی اعطای تسهیلات به منظور توسعه فرایند های مدیریت کربن صحبت کرد.
به گزارش خبرنگار دانش و فناوری «انرژی امروز»، دکتر کاشفی درباره تسهیلات بین المللی توسعه طرح های مدیریت کربن گفت: جامعه جهانی به منظور حفظ و ارتقای محیط زیست در کل دنیا در سازمان ملل متحد مبلغی بیش از 90 میلیارد دلار را به منظور اهدای تسهیلات شامل تسهیلات مالی، انتقال تکنولوژی و ظرفیت سازی در کشورهایی که از این شاخص ها رنج می برند اختصاص داده است.
وی در ادامه افزود: برخی از این مکانیزم ها حتی نیاز به صرف یک ریال هزینه ندارند و تنها کشورهای دارای پتانسیل توسعه این طرح هامی توانند با مراجعه به سایت www.unfccc.int و پر کردن فرم های مربوطه و ارسال آن به مرجع محلی هر مکانیزم از این تسهیلات بهره مند شوند.
همان طور که پیش تر اشاره شده مکانیزم های بین المللی اعطای تسهیلات برای توسعه طرح های مدیریت کربن در قالب تسهیلات مالی، انتقال تکنولوژی و ظرفیت سازی به 9 بخش مختلف تقسیم بندی می شود که در ادامه به بررسی مهم ترین مکانیزم ها خواهیم پرداخت:
1. مکانیزم توسعه پاک یا CDM
این مکانیزم طبق تعریف ماده 12 پروتکل کیوتو، این امکان را فراهم می کند که کشورهای توسعه یافته با تعهد کاهش و یا محدود نمودن انتشارات تحت پروتکل کیوتو، پروژه های کاهش انتشار را در کشورهای درحال توسعه با اعطای تکنولوژی و تسهیلات مالی اجرا نمایند. چنین پروژه هایی می توانند اعتبارهایی را با عنوان کاهش انتشارات تایید شده قابل فروش یا «CER» کسب کنند. هر اعتبار برابر با کاهش یک تن کربن دی اکسید است که رسیدن به اهداف و تهدات پروتکل کیوتو برای کشور اجرا کننده لحاظ می شود.
فرایند ثبت پروژه های CDM به ترتیب شامل مراحل تهیه ایده اولیه پروژه (PIN)، تهیه اسناد طراحی پروژه (PDD) وتعیین مرجع صلاحیتدار ملی (DNA) می شود. شایان ذکر است که کشور ما مرجع صلاحیت دار ملی پروژه های CDM، سازمان حفاظت محیط زیست است.
دوره های CDM پس از ثبت و بازنگری سالیانه به مدت 21 سال اعتبار دارند و قابل تداوم هستند. هزینه ثبت اولیه این پروژه ها بین 150 تا 300 هزار دلار است که طبق گفته دکتر کاشفی در عرض 3-4 ماه این پول به ایده دهنده باز خواهد گشت.
2. برنامه های اقدام ملی کاهش انتشار (NAMAs)
این مکانیزم به فعالیت های داوطلبانه کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در کشورهای در حال توسعه گفته می شود که جز تعهدات کاهش انتشار آن ها نیستند و می تواند با حمایت کشورهای صنعتی از طریق تامین منابع مالی، انتقال تکنولوژی یا ظرفیت سازی صورت پذیرد.
فرایند ثبت پروژه های NAMAs برخلاف پروژه های CDM کاملا رایگان بوده و در فرم های اعتباری، حمایتی و داوطلبانه در سطوح سیاست گذاری، برنامه کوتاه مدت و پروژه های عملیاتی ارائه می شوند.
شایان ذکر است که مرجع محلی ثبت این پروژه ها در ایران هماهنند پروژه های CDM سازمان حفاظت از محیط زیست است.
3. صندوق اقلیم سبز(GCF)
کشورهای شرکت کننده در COP16 برای ایجاد صندوق 100 میلیاردی به نام «صندوق اقلیم سبز» به منظور کمک به کشورهای در حال توسعه در مبارزه با گرماش زمین به توافق رسیدند.
بر پایه توافق های این نشست، 37 کشور ثروتمند صنعتی قرار است تا سال 2020 انتشار گازهای گلخانه ای خود را به میزان 25 تا 40 درصد نسبت به سال 1990 کاهش دهند و این نخستین باری است که تعهداتی که کشورها با امضای توافقات این نشست می کنند برای آن ها از نظر قانونی الزام آور خواهد بود.
مرجع محلی تعیین شده برای ثبت و توسعه این طرح ها در ایران سازمان محیط زیست است.
3. مکانیزم اعتباری مشترک (JCM)
این مکانیزم یکی از روش های مرتبط با تصمیم هجدهمین کنفرانس سالانه کنوانسیون است که به طور مشترک از طرف کشورها ایجاد شده و توسط کشور ژاپن و کشورهای شریک به اجرا گذاشته شده است.
تسهیلات اعطایی طبق این مکانیزم شامل تکنولوژی های کاهش کربن، محصولات، سیستم ها، خدمات و زیرساخت ها مدیریت کربن است.
مرجع ملی تعیین شده برای این سهیلات در ایران سازمان حفاظت از محیط زیست است.
4. صندوق سهیلات محیط زیست جهانی (GEF)
GEF یک نهاد مالی تحت مدیریت سازمان ملل متحد، جهت اعطای کمک های مالی (وام بلاعوض-Grant) و مشارکت مالی (Co-Financing) به کشورهای در حال توسعه در راستای حمایت از محیط زیست جهانی و ترویج رفاه و امرار معاش پایدار در جوامع محلی در سال 1991 تشکیل شد.
عمده تسهیلات مالی این صندوق تا به امروز به صورت مشارکت مالی بالغ بر 57.6 میلیارد دلار و با سهم همکاری 20 درصد بوده است.
شایان ذکر است که مرجع محلی این صندوق در ایران وزارت امور خارجه است و تا به امروز چندین پروژه آن در ایران عملی شده است.
5. مرکز فناوری اقلیم و شبکه (CTC&.N)
این مرکز بازوی اجرایی مکانیزم فناوری کنوانسیون تغییرات آب و هوای مللی متحد است که به میزبانی و مدیریت مرکز فناوری اقلیم و شبکه، برنامه محیط زیست ملل متحد با همکاری سازمان توسعه صنعتی ملل متحد و با حمایت 11 مرکز پیشرفته در کشورهای توسعه یافته هدایت می شوند. مقر این مرکز در کشور دانمارک است. عمده هدف این مرکز انتقال تکنولوژی و فناوری در حوزه محیط زیست است.
مرجع محلی هماهنگی این مرکز در ایران مرکز همکاری های فناوری و نوآوری ریاست جمهوری است.
6. افق 2020 (H2020)
برنامه افق 2020 بزرگترین برنامه تحقیق و نوآوری اتحادیه اروپا با حدود 80 میلیون یورو سرمایه گذاری در دسترس در طول سال های 2014-2020 است که در پایان سال 2013 به تصویب رسید. تاکید این برنامه روی سه موضوع علوم ممتاز، رهبری صنعتی و مقابله با چالش های اجتماعی است.
شاید ذکر است که نهاد ملی همکاری های H2020 در ایران سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران است.
سهم ایران از تسهیلات بین المللی مدیریت کربن
عضو هیئت علمی پژوهشگاه صنعت نفت درباره پروژه های CDM انجام شده در ایران گفت: در کشور ما 23 پروژه CDM ثبت شده است که از این تعداد 17 ایده توسط سازمان حفاظت از محیط زیست تایید و تنها 3 پروژه در بخش نفت، گاز و پتروشیمی به ثبت نهایی رسیده است. پروژه های جایگزینی گاز طبیعی بجای مازون در صنایع نیشکر امیرکبیر، جایگزینی گاز طبیعی بجای مازوت در صنایع نیشکر دعبل و جمع آوری گازهای ارسالی به فلر در میادین نوروز و سروش تنها پروژه های CDM در کشور ما به شمار می روند.
دکتر کاشفی افزود: ایران با وجود داشتن رتبه 8 میزان انتشار در رتبه 38 ثبت پروژه های توسعه پاک قرار دارد که بسی جای تامل دارد.
مدیرگروه سوخت و احتراق پژوهشگاه صنعت نفت درباره پروژه های NAMAs در ایران اظهار کرد: با وجود عدم نیاز به صرف هزینه تا به امروز متاسفانه هیچ پروژه ای تحت این مکانیزم و سایر مکانیزم هایی که سازمان حفاظت از محیط زیست متصدی آن است در ایران به ثبت نرسیده است و هیچ نهادی برای بهره مندی از این تسهیلات ابراز علاقه مندی نکرده است.
عدم شناخت و عدم وجود زیرساخت های مناسب در سازمان محیط زیست برای معرفی این تسهیلات از جمله دلایل عدم پیشرفت این فرهنگ در کشور به شمار می آید.
