ایران می‌تواند اولین منبع نفت و گاز دنیا باشد

نسیم خانه زرین، خبرنگار نفت و گاز «انرژی امروز»

روز گذشته نخستین نشست هم اندیشی آینده پژوهی با موضوع تحولات آینده انرژی برگزار شد. در این نشست که با سخنرانی دکتر عباس ملکی، عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف و پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات علم و امور بین المللی بلفر در دانشگاه هاروارد، و دکتر فرهنگ فصیحی، دبیر کمیسیون تدوین و هماهنگی شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری برگزار شد، به مبحث آینده پژوهی در حوزه انرژی های تجدیدپذیر و همچنین انرژی های فسیلی، نفت و گاز پرداخته شد.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف در ابتدای این نشست گفت: آینده پژوهی بسیار پیچیده است و به طور کلی نیازمند سنجش انرژی بازار است، و از طرف دیگر به تکنولوژی بالا و مدیریت نیاز دارد.

عباس ملکی در ادامه افزود: حوزه انرژی از آینده پژوهی استفاده بسیاری می کند، یکی از کشورهایی که آینده پژوهی را توسعه داده است کشور انگلیس و به طور خاص شرکت رویال داچ شل است.

او ادامه داد: به طور کلی شرکت های بزرگ نفتی به دو دسته تقسیم می شوند، کشورهایی که به آینده پژوهی از طریق سناریو معتقدند و گروهی که به آینده پژوهی از طریق Trending (روند) معتقدند؛ در این میان شل به آینده پژوهی از طریق سناریو، و بی پی و اکسون موبیل به آینده پژوهی از نوع روند تمایل دارند. بین المللی شدن شرکت ها زمان می برد اما شرکت های بزرگ در تلاشند تا در ردیف شرکت های مطرح بین المللی باشند.

آینده انرژی ایران

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف گفت: تا سال 2014 نفت و منابع نفتی به صورتی است که همچنان بزرگترین و مهمترین منبع انرژی برای بشر بوده است، اما پس از آن این رویه تغییر پیدا کرد. در این میان اقتصاد بسیاری از کشورها به نفت خام  و یا به محصولاتی که از نفت خام تولید می شود وابسته است.

او در ادامه افزود: نفت مهمترین منبع انرژی کشورها بوده است و به زودی تمام می شود، اما ما در حال کشف منابع جدیدی هستیم که پیش از این از وجود آنها اطلاعی نداشتیم و یا تکنولوژی به آن نفوذ نکرده بود. در این راستا تکنولوژی چاه افقی نیز کار را راحت کرده است؛ همچنانکه روسیه، نروژ و کانادا به این سو در حرکتند.

ملکی با اشاره به اینکه 313 میلیارد دلار صرف سوبسید سوخت فسیلی می شود، گفت: بخشی از این مصارف برای رشد جمعیت و مسائل اقتصادی کشورصرف می شود.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف گفت: علی رغم تمدید نه ماهه اوپک قیمت نفت کاهش یافته است، باید دید آیا دنیا به انرژی های فسیلی و نفت خام وگاز طبیعی نیاز دارد؟

او در ادامه افزود: ایران یک درصد از وسعت کره خاکی، هفت درصد منابع طبیعی حیاتی دنیا، ده درصد ذخایر ثابت شده نفت خام متعارف و ۱۷ درصد از ذخایر ثابت شده گازطبیعی را دارد. همچنین دوازدهمین کشور در ظرفیت تولید برق، یازدهمین کشور در ظرفیت پالایشی، نهمین کشور در تولید بنزین، سومین کشور در تولید نفت کوره، و هفتادمین کشور در اورانیوم طبیعی است. اگر همه اینها در کنار هم جمع شود ایران می تواند اولین منبع نفت و گاز متعارف دنیا باشد.

این دانشیار سیاست گذاری انرژی با تاکید بر اینکه در شرایط فعلی نفت به عنوان موتور محرکه پیشرفت کشور است، از ایجاد شرکت های نفتی بین المللی، تولید صیانتی نفت و گاز، تولید نفت و گاز به ویژه از میادین مشترک، تامین انرژی برای بخش های دیگر کشور، نوسازی خطوط لوله و در نهایت ایجاد LNG به عنوان مهم ترین اهداف صنعت نفت و گاز کشور نام برد.

او با اشاره به اینکه با 9 همسایه میادین مشترک نفت و گاز داریم، گفت: مهمترین همسایه نفتی ایران، عراق و مهم ترین همسایه گازی ایران  قطر است؛ همچنین 9307 کیلومتر خطوط لوله داریم که قدیمی هستند و چالش های بسیاری در این زمینه پیش رو داریم.

او با اشاره به اینکه تمام کشور هم به شبکه برق و هم به گاز طبیعی متصل است، گفت: ما دوبار هزینه کرده ایم و در واقع دو شبکه سراسری با این عظمت، نگهداری اش هزینه بسیاری دارد. مسایل مالی در بخش انرژی کشور نامعلوم است.

ملکی با اشاره به اینکه ساختار شرکت ملی نفت نیاز به برنامه ریزی صحیحی دارد، گفت: در سال 2012 قیمت نفت حدود 140 دلار بوده است و شرکت ملی نفت 100 هزار کارمند داشته است، هنگامی که نفت 32 دلاری شد، باز هم همان تعداد نیرو داشته است.

او با تاکید بر اینکه «این شرکت بر اساس قواعد تجاری دنیا اداره نمی شود»، گفت: در سال 67 طبق اولتیماتومی که مجلس به شرکت ملی نفت داده بود، قرار بود اساسنامه آن اصلاح شود اما متاسفانه این کار صورت نگرفت.

این دانشیار سیاست گذاری انرژی تاکید کرد: اصلاح نظام‌ مالی دولت و شرکت ملی نفت ایران، بازنگری و تغییر تدریجی در اولویت های سرمایه گذاری در طرح های توسعه ای و بهینه سازی، وجود مازاد گاز طبیعی در تراز تولید، مصرف و صادرات و چاره اندیشی  برای LPG  با توجه به افزایش شدید تولید آن، تهدیدهای ناشی از تولید فرآورده های بی‌کیفیت در پالایشگاه ها چالش های عمده پیش روی کشور است.

چه باید کرد؟

ملکی تصریح کرد: تدوین برنامه جامعه توسعه میادین، نظارت و بدنه تحلیلی کارشناسی در وزارت نفت، استفاده از شرکت های خارجی در میادین پر ریسک، استفاده از زیرساخت های قانونی باید مدنظر بزرگان کشور قرار گیرد.

ملکی با اعتقاد بر اینکه توجه به عامل های غیرفنی و ژئوپولوتیک بسیار اهمیت دارد افزود: ایران می تواند هاب انرژی منطقه باشد و البته این به شرطی است که با همسایه ها دوست باشیم. این به این معنا نیست که ما حاکمیت و یا قدرت نداریم بلکه با قدرت خود با همسایه ها رابطه دوستانه ای داشته باشیم.