صنعت نفت، نیروی انسانی را سرمایه نمی داند ایمنی وارداتی نیست!

 بار دیگر وقوع یک حادثه باعث گردید تا صنعت نفت ایران عزادار شود. هنوز رخت سیاه رگ سفید و سانچی از تن به در نیامده بود و هنوز خاطره سقوط دو بالگرد پیشین از ذهن پاک نشده بود که بار دیگر سقوط یک بالگرد حامل مصدوم دیگر، اشک را از چشمان صنعت نفت ایران جاری کرد. اما ایراد کار کجاست و آیا در دنیا نیز تا به این حد در صنعت نفت حوادث و فقدان نفرات معمول و مرسوم است یا خیر؟

سعید ساویز در گفتگو با خبرنگار نفت و گاز «انرژی امروز» با اشاره به حوادث اخیر صنعت نفت با تاکید بر مدیریت ریسک و مدیریت بحران اظهار کرد: امروزه در جهان متدی که برای مدیریت ریسک و مدیریت بحران در هر بخش صنعت نفت و گاز اعم از پالایشگاه، پتروشیمی، حفاری ها و غیره، طراحی می شود، تمام ریسک ها را در محیط کار بررسی می کند و ضمن طبقه بندی ریسک ها بر اساس احتمال وقوع و شدت پیامد های آن (احتمال و اثر) اقدام به تهیه لیست هایی می شود که در آن برای هر گروه از ریسک های کم، محتمل و حتمی الوقوع تدابیری اندیشیده می شود.

ساویز در ادامه افزود: اولین گروه از ریسک ها مربوط به پدیده هایی است که احتمال وقوع آنها بسیار اندک است و یا در صورت پیش آمد تاثیری ناچیز دارد، این گروه از ریسک های کم ارزش معمولا در لیستی در کنار هم قرار می گیرند اما نیاز به پایش دوره ای دارند که مبادا احتمال یا اثر آن افزایش یابد که در این صورت باید به لیست ریسک های محتمل انتقال یابد.

این کارشناس انرژی توضیح داد: دسته دوم ریسک های محتمل است که باید برای کم کردن اثر و نتیجه آن تدبیر اندیشیده شود و در لیست هایی مرتب مورد پایش قرار گیرد تا در درجه اول از رخداد آن جلوگیری شود و در درجه دوم از تبدیل شدن این ریسک ها به بحران جلوگیری شود.

او با تاکید بر اهمیت برخی دیگر از ریسک ها توضیح داد: دسته سوم ریسک هایی است که نمی توان جلوی وقوع آن را گرفت. احتمال تبدیل آن به بحران همواره وجود دارد؛ در این صورت برای این مدل از رخدادها باید تمهیداتی اندیشید که در صورت وقوع از شدت اثرات منفی آن کاسته شود.

ساویز با اشاه به اینکه گذر زمان باعث کهنگی و در نتیجه آسیب زدن به تاسیسات نفت می شود اظهار کرد: مادامی که علت و اثر اتفاقات کوچک (و به زعم برخی، بی اهمیت) را در لیست ها ذکر نمی کنند، این گونه سهل انگاری ها در نهایت حادثه ساز خواهد بود. مواردی همچون زنگ زدگی لوله ها که ممکن است به مرور زمان خوردگی و پس از آن کم شدن ضخامت خطوط لوله، به تدریج افزایش یابد، و در نهایت خطر آفرین شود( عدم وجود پایش دوره ای).

ساویز ادامه داد: بنابراین سه لیست وجود دارد؛ یک لیست که احتمال وقوع حادثه در آنها کم است، که توجه زیادی را نمی طلبد بلکه دوره ای چک می شود تا ریسک وقوع آسیب آن بالا نرفته باشد، و دوم لیست اتفاقاتی که وقوع آن محتمل است. در این لیست، راه های کنترل ریسک ها نیز در نظر گرفته شده است تا احتمال رخداد آنها افزایش نیابد و مرتبا چک می شود. و لیست سوم در خصوص اتفاقاتی که اجتناب ناپذیرند، به این معنا که گاهی نمی توان جلوی وقوع آن را گرفت اما می توان آثار مخرب آن را کمتر کرد، مانند سقوط هلی کوپتر در دریا، و وقوع آتش سوزی ها.

سهل انگاری ها و نواقص حادثه ساز می شوند

او با تاکید بر اینکه «حادثه به یکباره پیش نخواهد آمد بلکه مجموع برخی ندانم کاری ها، سهل انگاری ها و نواقص منجر به بروز حوادث می شود» گفت: همانطور که باید اکسیژن، ماده مشتعل شونده و گرما به هم برسند تا آتش به وجود آید؛ اگر بتوان حتی یک ضلع از این سه مورد را کنترل کرد، راه وقوع آتش سوزی بسته خواهد شد.

این کارشناس حوزه انرژی اظهار کرد: تنها وقتی قوی سیاه اتفاق بیفتد کسی مقصر نیست، یعنی احتمال یک در میلیون؛ وگرنه هر اتفاقی که قبلا در محل اعم از کارخانه، کارگاه و یا بر سر دکل حفاری اتفاق افتاده باشد، قابل پیش بینی و قابل پیشگیری است، و اگر اتفاق بیفتد سازمان و سیستم مقصر است.

او تاکید کرد: در این میان نباید موضوع آموزش را نادیده گرفت؛ اینکه به صرف سابقه کاری زیاد، ازفرد انتظار داشته باشیم از تمام موارد آگاهی داشته باشد، انتظار بیهوده ای است چرا که ممکن است فرد در برخی زمینه ها آموزش ندیده باشد. هنگامی که تمام مسولیت را بر دوش انسان می اندازیم، امکان خطا وجود دارد چرا که ممکن است فرد از دانش کافی برخوردار نباشد، و یا در لحظه ای با حواس پرتی، و با اشتباهی بسیار کوچک حادثه بیافریند.

ایمنی و مدیریت ریسک وارداتی نیست

ساویز در پاسخ به این سوال که «آیا نیازمند ارتقای سخت افزار و نرم افزار  ودر نهایت واردات تکنولوژی در صنعت نفت هستیم» گفت: مدیریت ریسک بخشی از کار مدیریت پروژه است؛ ایمنی و مدیریت ریسک وارداتی نیست، بلکه وظیفه تک تک پرسنل و در واقع یک فرهنگ سازمانی است.

او ادامه داد: اما فرسودگی ابزار و تاسیسات می تواند ریسک ها را ارتقای درجه دهد؛ به این معنی که ریسکی که در یک واحد صنعتی جوان به دلیل تازگی اجزا و یا مجهز بودن به سیستم های کارا ایمنی کم به حساب می آید می تواند در یک واحد قدیمی تر، از موارد ریسک های حساسی باشد که مرتب نیاز به پایش دارد و هر چه این ریسک ها بیشتر شوند کنترل آنها به تلاش و برنامه ریزی و البته نیروی انسانی بیشتری نیازمند است.

رعایت اصول ایمنی باید مبدل به فرهنگ سازمانی شود

او با تاکید بر اینکه « صنعت نفت ما، نیروی انسانی رابه عنوان یکی از منابع ثروت سازمان و سرمایه نمی شناسد» اظهار کرد: هر سرمایه ای که سازمان دارد تک تک افراد موظف هستند از آن محافظت کنند. اگر افراد به این باور برسند که باید تمام اصول ایمنی را رعایت کنند، این امر مبدل به فرهنگ سازمانی خواهد شد؛ بنابراین هریک از افراد خود را موظف به مدیریت انرژی، مدیریت ریسک و مدیریت بحران خواهند دانست.

این کارشناس حوزه انرژی ادامه داد: این امر هنگامی میسر خواهد شد که تمام پرسنل احساس مسولیت کنند؛ در مقابل نیز سازمان باید در مقابل پرسنل احساس مسولیت کند. هنگامی که سیستم درست پاداش و توبیخ وجود نداشته باشد، فرد کار خود را با اشتیاق انجام نخواهد داد و فقط صرف انجام کار به عنوان وظیفه ای که بر دوش او قرار گرفته است مدّنظر خواهد بود.

ساویز تاکید کرد: پیاده کردن هر گونه مدیریت در سازمان نیازمند این است که در نیروها الزام درونی به وجود آید تا نیروها خود را جزوی از سیستم بدانند. هنگامی که نیروی انسانی خود را جدا از بدنه سازمان می داند طبیعیست که در برد و باخت سازمان خود را منتفع نمی داند.

او در پاسخ به این سوال که  آیا می توان میزان پایین بهره وری تاسیسات و فرسودگی تجهیزات را عامل بروز برخی از حوادث دانست، اظهار کرد: تمام تاسیسات صنعت نفت ما کهنه نیستند، بسیاری از پالایشگاه های ما در سال های اخیر ساخته شده اند. اگرچه هنگام ساخت آن بسیاری از اصول و قوانین را نادیده گرفتند؛ چراکه کسی که آن را می ساخته رانت داشته است؛ پرسنلی را درنظر بگیرید که در محیط آلوده یک پالایشگاه کارمی کند و هر روز گاز تنفس می کند، چطور می توان انتظار داشت که اصول ایمنی را به طور کامل رعایت کند؟

با تجزیه و تحلیل حوادث، مانع تکرار حوادث مشابه شویم

این کارشناس انرژی تاکید کرد: یکی از مشکلات بزرگ صنعت نفت ما این است که نگاه به مسایل ایمنی و مدیریت ریسک معطوف به چیزهایی است که در لحظه می توانند حادثه آفرین باشد و به عواملی که در درازمدت و به مرور زمان آسیب رسان است توجهی نمی شود؛ مانند عامل آلودگی هوا که به تدریج بر سلامت کارکنان اثرگذار خواهد بود.

او با اشاره به صحبت های زنگنه در خصوص تاکید بر مدیریت دانش و مستند سازی حوادث گفت: این عامل شاه کلید حل مساله است؛ پیش از هر چیزی باید از عواملی که باعث بروز حوادث می شوند، آگاهی یابیم؛ سپس لیست ها نوشته شوند و علت ها بررسی شوند.

ساویز تاکید کرد: مدیریت دانش نخستین و مهم ترین گام است، باید هر اتفاقی که در صنعت نفت اتفاق می افتد، مستند و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار بگیرد تا راه تکرار حوادث مشابه بسته شود.