چرا شیل آمریکا موفق شد، ولی شیل چین نه؟
براساس گزارش وودمکنزی، چین هم‌اکنون با حدود 600 حلقه چاه، سالانه 9 میلیارد مترمکعب گاز شیل تولید می‌کند و انتظار می‌رود این رقم در 2020 به حدود 17 میلیارد مترمکعب برسد. این رقم فاصله قابل توجهی با هدف برنامه سیزدهم انرژی چین دارد: 30 میلیارد مترمکعب.
سوال این است که باوجود برخورداری چین از شرکت‌های دولتی نسبتاً توانمند و فعال در بازار بین‌المللی و برنامه‌ریزی جامع توسعه، نتوانست در مقایسه با آمریکا در گاز شیل موفق باشد؟ وودمکنزی چند آیتم را برای موفقیت آمریکا در مقایسه با چین برشمرده است:
بازارهای باز و رقابتی
بازیگران کوچک و فعال
زیرساخت‌های توسعه‌یافته
و تجارب سهل‌الوصول
در کنار موارد فوق، البته ویژگی‌های مخزنی یا مسائل جغرافیایی نیز موثر بوده است. اما درس‌های تحلیل وودمکنزی از ناکامی شیل چین در مقایسه با شیل آمریکا برای ایران چیست؟
حرکت به سمت بازار رقابتی و غیرانحصاری مهم‌ترین درس است. باوجود اینکه چین از شرکت‌های دولتی متعدد و فعال در بازار بین‌المللی بهره می‌گیرد (مقایسه با ایران که شرکت ملی نفت لیست‌نشده در بورس، منحصراً فعال در ایران و اوپراتور انحصاری است)، نتوانسته در مقایسه با یک بازار رقابتی که بازیگران فعال خصوصی در آن حضور دارند، موفق باشد. این واقعیت اساسی در صنعت بالادستی نفت است؛ اگرچه شاید در صنعت توزیع برق یا ساخت هواپیما اینطور نباشد.
باوجود آن ناکامی نسبی در مقایسه با آمریکا، چین در زمینه حرکت از انحصار به سمت رقابت و از مالکیت دولتی به مالکیت خصوصی، و همچنین نظام حقوقی بالادستی، دهه‌ها جلوتر از ایران است. لذا می‌توان تخمین زد چه پتانسیل عظیمی از منابع کشف‌نشده، توسعه‌نیافته یا کمترتوسعه‌یافته در ایران وجود دارد که با رقابتی شدن فضا، می‌توانند منشاء خلق ارزش باشند. میوه انحصار در ایران، میدان‌های «آب‌تیمور» و «منصوری» هستند و اگر بقیه میادین نیز برای مطالعه در اختیار شرکت‌های نفتی خارجی قرار گیرند، معلوم نیست چند‌ده «آب‌تیمور» دیگر بتوان پیدا کرد. توضیح بیشتر:
توسعه ظرفیت شرکت‌های متوسط و کوچک فعال درس مهم دیگر است. این شرکت‌ها در صورت که با منطق تجاری اداره شوند، می‌توانند صنعت نفت را دگرگون کنند، چنان‌که در آمریکا اینگونه بود. طبیعتاً برای توسعه این شرکت‌ها اصلاحاتی در بازار نفت و گاز یا رژیم‌های حقوقی و مالی نیاز خواهد بود. در ایران نیز می‌توان تصور کرد با فعالیت تعداد زیادی شرکت‌های دولتی و خصوصی در بالادستی نفت (اکتشاف و تولید)، وضعیت قدری بهتر شود.
