نگاهمان به پلاستیک‌ها عوض نمی‌شود

در صدا و سیمای ایران مصرف کیسه‌های پلاستیکی تبلیغ می‌شود و معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست ایران، از نبود برنامه‌ای منسجم برای مقابله با پلاستیک‌ها خبر می‌دهد. با این اوصاف، انتظار داریم مصرف پلاستیک در ایران کاهش یابد؟  

به گزارش خبرنگار محیط زیست «انرژی امروز» 15 خرداد روز جهانی محیط زیست است. هر ساله در دنیا در این روز با شعاری مرتبط با فعالیت‌های محیط زیستی به عنوان روز جهانی محیط زیست برنامه‌هایی از سوی سازمان‌های بین‌المللی و کشورهای مختلف اجرا می‌شود. محوریت شعار امسال «آلودگی پلاستیک» است و یکی از شعارهای این روز این است «استفاده نکنید اگر بازیافتنی نیست».

آمارهای حیرت‌آوری از زباله‌های پلاستیکی دنیا وجود دارد. آمارها می‌گویند سالی 13میلیون تن زباله پلاستیکی وارد اقیانوس‌ها می‌شود. همین آمارها حکایت از این دارد که آب آشامیدنی، چه بطری شده چه آب لوله‌کشی از گزند حمله میکروپلاستیک‌ها در امان نیستند.

آزمایش‌های مختلف نشان داده‌اند که مردم سراسر دنیا آب‌هایی را می‌نوشند که در ۸۵ درصد نمونه‌های جمع‌آوری شده این آب‌ها ذرات ریز پلاستیک مشاهده شده است.

وقتی صحبت از آلودگی آب به میان می‌آید توجه‌ها بیشتر به سوی کشورهای فقیر جلب می‌شود اما آنچه که در گزارشی که چندی پیش گاردین در این خصوص منتشر کرد جلب توجه می‌کند این است که ایالات متحده بالاترین میزان آلودگی آب شرب به این پلاستیک‌ها را دارد و ۹۴ درصد آبی که از آب لوله کشی سراسر این کشور،‌ حتی شیرهای آب آشامیدنی ساختمان کنگره آمریکا، مقرر آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده و برج ترامپ در نیویورک جمع‌آوری شده است، آلوده به میکروپلاستیک‌ها بوده‌اند.

لبنان و هندوستان در رده‌های بعدی این آلودگی‌ها هستند.

در کشورهای اروپایی هم بریتانیا، آلمان و فرانسه کمترین شدت آلودگی آب لوله‌کشی شهری را دارند اما میزان آلودگی این کشورها ۷۲ درصد است. متوسط آلودگی در هر نمونه ۵۰۰ میلی‌لیتری در آب ایالات متحده ۴.۸ و در اروپا ۱.۹ بوده است.

گاردین می‌گوید مطالعا قبلی بیشتر بر روی آلودگی اقیانوس‌ها به پلاستیک‌ها متمرکز بوده است و نشان می‌داد که مردم در حال حاضر با خوردن غذاهای دریایی آلوده به پلاستیک درواقع این مواد شیمایی را وارد بدن خود می‌کنند.

اما مطالعه مشابهی در جمهوری ایرلند نشان داد که آب لوله‌کشی هم آلوده به میکروپلاستیک‌ها هستند.

مطالعات انجام شده در سال ۲۰۱۵ در پاریس، نشان داد که میکروپلاستیک‌ها از آسمان هم به زمین می‌آیند، و سالانه ۱۰ تن فیبر از هوا در شهرها نشست می‌کند و این فیبرها به هوای داخل منازل هم نفوذ می‌کنند.

این تحقیقات را محققی به نام فرانک کلی، از کالج کینگ لندن آن رهبری می‌کرد، و در پاسخ به پارلمان بریتانیا گفته بود «ما با تنفس این مواد، بالقوه باعث ورود آن‌ها به بخش‌های درونی‌تر ریه‌ها می‌شویم و احتمالا آن را وارد چرخه گردش خون خود می‌کنیم».

آمارهای حیرت‌آور دیگری هم وجود دارند.  در هر دقیقه یک میلیون بطری پلاستیکی خریداری می‌شود. ۵ تریلیون پلاستیک هم هر سال استفاده می‌شود.

هفته پیش یک نهنگ تایلندی در سواحل این کشور به گل نشست و کارشناسان گفتند این نهنگ در معده خود 80 کیسه پلاستیکی داشت. با وجود تمام تلاش‌های فعالین محیط زیست، نهنگ بالاخره جان داد.

محققین هشدار می‌دهند اگر روند کنونی تولید و مصرف پلاستیک در دنیا ادامه یابد، تا سال 2050 اقیانوس‌ها بیشتر از ماهی‌ها پلاستیک خواهند داشت.

جزیره دورافتاده هندرسون در اقیانوس آرام جنوبی با اینکه خالی از سکنه است، آلوده‌ترین نقطه دنیا شناخته شده به طوری محققان می‌گویند در این جزیره 38میلیون قطعه پلاستیکی با مجموع وزن 18 هزار کیلوگرم تلمبار شده است. 68درصد این پلاستیک‌ها زیر شن‌ها و ماسه‌های این جزیره پنهان شده‌اند. هر متر مربع از سواحل این جزیره بین ۲۰ تا ۶۷۰ تکه پلاستیکی در سطح و بین ۵۰ تا ۴۵۰۰ تکه پلاستیکی در ۱۰ سانتی متری زیر شن و ماسه‌ها دارد.

به گفته محققانی که در زمینه زباله‌های جزیره هندرسون تحقیق می‌کنند، زباله‌های جزیره هندرسون از ۲۴ کشور به اینجا می‌آید. وقتی پلاستیک‌ها به سواحل این جزیره می‌آید به حال خود رها نمی‌شوند بلکه اشعه ماوارای بنفش خورشید آن‌ها را شکننده و تکه تکه و به صدها و بلکه هزاران تکه تقسیم می‌کند! بعضی از ذرات پلاستیکی آن قدر ریز می‌شوند که طول آن‌ها حتی کمتر از ۲ میلی متر می‌شود و به راحتی در زیر ماسه‌ها مدفون و به جزء همیشگی این جزیره تبدیل می‌شوند.

نکته غم انگیز درباره جزیره هندرسون این است که اینجا میراث جهانی است و در سال ۱۹۸۸ در لیست میراث جهانی قرار گرفته است.

این آمار‌ها باعث شده است تا بسیاری از کشورهای دنیا اقدام به کاهش تولید و مصرف پلاستیک کنند. در بسیاری از کشورهای اتحادیه اروپا قوانین سختگیرانه‌ای برای استفاده از این پلاستیک‌ها وضع می‌شود. مثلااستفاده از کیسه پلاستیکی در مغازه‌ها پولی است.

اما برخی کشورهای قاره سیاه قوانین بسیار سختگیرانه‌تری هم وضع کرده‌اند. در رواندا استفاده از کیسه پلاستیکی، مجازات زندان دارد و در کنیا تا چهل هزار دلار جریمه نقدی یا چهار سال حبس.

وضعیت ایران در تولید پلاستیک

محمد درویش، استاد دانشگاه، در 23 فروردین سال جاری، در یک برنامه رادیویی گفت: هفدهمین جمعیت جهان را داریم اما با تولید ۵۰۰ هزار تن مصرف پلاستیک در سال، پنجمین کشور مصرف کننده پلاستیک هستیم.

آماری که محمد درویش ارائه می‌کند حیرت‌آور هستند اما باید به این نکته توجه داشت که شاید تنها کشوری در دنیا هستیم که مصرف کیسه‌های پلاستیکی در تلویزیون سراری این کشور تبلیغ می‌شود در حالی که در کشورهای آفریقایی روندا و کنیا، که ما ایرانی‌ها تنها تصوری که از این کشورها داریم قحطی، گرسنگی و جنگ هست، مصرف پلاستیک مجازات زندان دارد!

در ادامه این برنامه رادیویی مجید عباسپور گفت: میزان تولید پلاستیک در کشور حدود ۲۴۸ هزار تن در سال است و یکی از مشکلات بزرگ به بخش صنعت بر می‌گردد و در رابطه با تولید مواد پلاستیکی باید تغییر نگرشی ایجاد شود.

رئیس انجمن متخصصان محیط زیست ایران با تاکید بر اینکه برای کاهش مصرف پلاستیک می توان اقدامات متعددی انجام داد، ادامه داد: حمایت از تولید پلاستیک‌های تجزیه پذیر، استفاده نکردن از مواد پلاستیکی یک‌بار مصرف و اراده مردم برای استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای از جمله اقداماتی است که می‌توان برای کاهش مصرف پلاستیک انجام داد.