نیمی از ایران روی خط خشکسالی قرار گرفته است

بیش از 50 درصد مساحت و 37 میلیون نفر از جمعیت کشور در معرض تنش آبی قرار دارند. به‌گزارش ناسا، ایران سه دهه خشکسالی شدید را پیش‌روی دارد.

به گزارش «انرژی امروز» روزنامه قانون نوشت:

 «آب هست ولی کم هست» ؛ این شعار‌ی است که طبق رسم هرساله با شروع فصل تابستان از صدا و سیما پخش می‌شود و مردم را به صرفه‌جویی در مصرف آب، این مایه حیات دعوت می‌کنند اما اینکه مسئولان تاچه اندازه به این شعار در تصمیم‌گیری و عملکرد خود اعتقاد دارند، خود جای سوال است؛ چراکه هر روز خبری از سوء‌مدیریت و لابی‌های سیاسی در مدیریت منابع آبی موجود در کشور به گوش می‌رسد. رتبه‌ 132 در بین 133 کشور دنیا در رتبه‌بندی جهانی مدیریت منابع آب ایران، خود گواه روشنی بر این مساله است. براساس استاندارهای جهانی، هر کشوری که بیش از 40 درصد منابع آب تجدید شونده را استفاده کند، وارد بحران آب می‌شود؛ در حالی که در ایران حدود 72 درصد از منابع آب تجدید شونده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

50 درصد کشور، درگیر تنش آبی شدید

بیش از 50 درصد مساحت و 37 میلیون نفر از جمعیت کشور در معرض تنش آبی قرار دارند. به‌گزارش ناسا، ایران سه دهه خشکسالی شدید را پیش‌روی دارد. براساس آمار سازمان محیط زیست، سالانه بیش از 90 درصد از منابع آبی کشور مصرف می‌شود که از این میزان تنها 40 درصد جایگزین می‌شود.

داستان پرغصه آب در ایران زمین، به چندین دهه قبل باز می‌گردد. از 6 دهه پیش تاکنون مدیریت آب کشور بر پایه یک الگوی ناسازگار با بوم‌شناختی کشور بنا شده است که ساخت و ساز بتنی و سدسازی را تنها شیوه مدیریت آب می‌داند؛ سدسازی تقلیدی که سبب خشک شدن رودها و سفره‌های زیرزمینی شده است.

امروزه تقریبا همه رودخانه‌های کشور خاموش شده‌اند،همه تالاب‌ها و دریاچه‌های مهم کشورخشکیده‌اند و هم‌اکنون درست در بطن فاجعه قرار داریم.  جوامع بومی مولد با مشقت و  مصایب فراوان، دست به گریبان هستند و بخش بزرگی از کشاورزان ارزشمند و مولدان خوراک و تامین‌کنندگان امنیت خوراک،آواره و بیکار شده‌اند. سفره‌های زیرزمینی افت شدید داشته‌اند، گاه تا بیست متر و بیشتر که تقریبا در بسیاری از نقاط به فرونشست زمین انجامیده و بنابراین دیگر قابل جبران نیست یا جبران آن بسیار دشوار خواهد بود.

سدسازی، عامل ناامنی

حتی اگر خسارت‌های جبران‌ناپذیر سدسازی به توان اکولوژیک کشور را در نظر نگیریم و حتی اگر به فجایع محیط زیستی ناشی از اجرای طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای توجهی نکنیم، نمی‌توانیم جراحتی را که غلبه تفکر سازه‌ای در مدیریت آب کشور بر رابطه‌ بین اقوام ایرانی نهاده، فراموش کنیم. خسارتی بزرگ که تهدید کننده امنیت ملی و همبستگی ایرانیان ناشی از اجرای این طرح‌های آزمندانه و نامتناسب با توان بوم‌شناختی فلات ایران است. 

13 استان کشور، درگیر خشکسالی شدید

براساس آمار وزارت نیرو، شاخص پایش منابع آب کشور در نیمه نخست سال آبی نشان دهنده آن است که ۱۳ استان کشور در دسته مناطق دارای «تنش آبی شدید» قرار دارند که این استان‌‌ها شامل اصفهان، ایلام، تهران، البرز، خوزستان، زنجان، قم، کرمانشاه، گلستان، لرستان، مرکزی و همدان هستند. همچنین هفت استان کشور نیز با کمبود آبی مواجه هستند.  بر طبق این گزارش، هیچ استانی از نظر شاخص پایش منابع آب در سال آبی ۹۴-۹۳ در دسته‌‌های مرطوب، نرمال و یا حتی قابل تحمل قرار ندارند. طبق نقشه طبقه‌‌بندی استان‌‌های کشور براساس شاخص پایش منابع آب، نیمه جنوبی و جنوب‌ شرقی کشور در دسته مناطق درگیر با کمبود آب قرار دارند.

طبق گزارش ناسا، ایران در رتبه چهارم لیست کشورهایی است که در 30 ساله پیش روی، در معرض خشکسالی قرار می‌گیرند.

در شرایط کنونی، 37 میلیون نفر از جمعیت کشور در معرض تنش آبی قرار دارند که این میزان 50 درصد جمعیت کشور را شامل می​شود.

بارندگی‌های اخیر، دردی از خشکسالی درمان نکرد

به‌گفته قایم مقام وزیر نیرو، درحال حاضر 12کلانشهر کشور با کمبود 125 میلیون متر مکعب آب روبه‌رو هستند. در حال حاضر سه سد واقع در استان‌های اصفهان، فارس و خراسان رضوی، وضعیت بحرانی دارند؛ به گونه‌ای که در سال آبی جاری، ورودی آب سد زاینده رود در استان اصفهان با کاهش 50 درصدی و سدهای درودزن در فارس و سد دوستی در خراسان رضوی با کاهش 25 درصدی روبه‌رو است. برخی براین باورند که بارندگی‌های اخیر و افزایش نزولات جوی، تاثیر بسیاری بر بحران آبی کشور گذاشته است؛ به‌گونه‌ای که برخی اعلام می‌کنند ایران دیگر در بحران خشکسالی قرار ندارد اما صرف اینکه در برخی مناطق منابع آبی مناسبی در دسترس است، نمی‌توان گفت که بحران 15 ساله آب در ایران رو به کاهش است؛ چراکه به همان تناسب و یا شاید بیشتر، در مناطق دیگر شاهد فقر آبی هستیم.

بر اساس لیست منتشر شده بخش‌هایی از استان‌های اردبیل، اصفهان، البرز، ایلام، بوشهر، تهران، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، خوزستان، فارس، قزوین، قم، کرمانشاه، لرستان، مرکزی، همدان و یزد، دچار خشکسالی شدید تا خیلی شدید هستند.

پهناهای آبی خوزستان به یک سوم رسید

براساس آمار منتشر شده دولت، پهناهای آبی خوزستان به یک سوم رسیده است؛ درحال حاضر کانون تولید گرد و غبار، تنها تالاب‌های خشک‌شده نیستند و در حدود دو میلیون هکتار از اراضی کشاورزی که به‌دلیل کاهش منابع آبی بایر شده‌اند، تبدیل به کانون تولید گرد و غبار شده‌اند. از سوی دیگر، وزارت نیرو در اقدامی جالب احداث 16 سد روی کارون بزرگ را در دست مطالعه و اجرا دارد، این درحالی است که پنج سد موجود روی کارون درحال حاضر خالی هستند.

تبخیر آب به‌اندازه سدکرج

به‌گفته کارشناسان، احداث سد روی سرشاخه‌های اصلی کارون در استان‌هایی مانند چهارمحال و بختیاری، تیر خلاصی بر کارون بزرگ است.از یک سو، بارگذاری‌های غلط در فلات مرکزی، چه به‌بهانه صنعت و یا کشاورزی و از‌ سوی دیگر احداث چندین سد بر روی کارون، تیشه به ریشه منابع آبی ایران زده است. در حال حاضر پنج سد غرق‌آبی که ظرفیت ذخیره 14 میلیارد متر مکعب آب را دارد، بر روی کارون احداث شده است درحالی که کل آورده کارون بزرگ در شرایط نرمال 14 میلیارد متر مکعب بوده و در شرایط فعلی به 9 میلیارد رسیده است. این سدها 500 میلیون متر مکعب در سال تبخیر آب دارند یعنی به اندازه سد کرج تبخیر آب داریم. اگر تغییری در رویه دولت در مدیریت منابع آبی کشور رخ ندهد، پیش‌بینی بسیاری از سازمان‌های جهانی به‌وقوع خواهد پیوست و کمتر از سه دهه، ایران با جنگ آب یا مهاجرت‌های زیست‌محیطی مواجه می‌شود.