بررسی تاثیر سهمیه بندی بنزین بر صرفه جویی ارزی در بخش حمل و نقل جاده ای کشور

روند رو به رشد مصرف بنزین در کشور و بخصوص در بخش حمل‌و‌نقل جاده‌ای کشور، باعث خروج ارز فراوانی از جهت واردات این فرآورده می‌شود. این عامل در کنار عواملی همچون لزوم ایجاد الگوی مصرف در جامعه، باعث گردید که دولت نهم در سال 1386 اقدام به اجرای سیاست سهمیه‌بندی بنزین نماید.

از آنجا که حدود 99 درصد بنزین مصرفی کشور در بخش حمل‌و‌نقل جاده‌ای صورت می‌گیرد، بنابراین اجرای این سیاست باعث کاهش شدید مصرف در این بخش گردید. کاهش در مصرف بنزین باعث کاهش واردات این فرآورده شده و از این طریق، ارز فراوانی که هر ساله جهت واردات این فرآورده از کشور خارج می‌شد، صرفه‌جویی گردید.

در این تحقیق جهت بررسی اثر سهمیه‌بندی بنزین بر صرفه‌جویی ارزی در بخش حمل‌و‌نقل جاده‌ای کشور، ابتدا تابع تقاضای بنزین در بخش حمل‌و‌نقل جاده‌ای کشور به روش OLS مورد برآورد قرارگرفته و سپس میزان مصرف بنزین پس از اعمال سهمیه‌بندی مورد پیش‌بینی قرار می‌گیرد.

نتایج برآورد، علاوه بر اینکه نشان داد مصرف بنزین نسبت به قیمت آن بسیار کم کشش است، نشان دهنده این امر بود که چنانچه سیاست سهمیه‌بندی بنزین اجرا نمی‌گردید، میزان مصرف بنزین ممکن بود تا سطح 120 میلیون لیتر در روز افزایش یابد. در ادامه، تابع تقاضای واردات بنزین را با استفاده از مدل ARIMA تخمین زده‌ایم.

برای این‌کار، ابتدا یک مدل بهینه را بر اساس معیارهای خطای پیش‌بینی بدست آورده‌ و از این مدل برای پیش‌بینی استفاده کرده‌ایم. پیش‌بینی واردات بنزین پس از سهمیه‌بندی، نشان داد که اعمال این سیاست توانسته است واردات بنزین را کاهش دهد؛ بطوریکه اگر این سیاست اعمال نمی‌شد، واردات بنزین تا سطح 36 میلیون لیتر در روز در پایان سال 1388 می‌رسید. این میزان کاهش در واردات، با توجه به نرخ فوب خلیج فارس بنزین، باعث صرفه‌جویی ارزی معادل 8 2746 میلیون دلار در طی دوره تابستان سال 1386 تا زمستان سال 1388 شده است.

استاد راهنما:مجید احمدیان

استاد مشاور: محسن مهرآرا

سال انتشار: تابستان ۱۳۹۰