وقتی بازداشتی بن سلمان جایگزین یک «ایران ستیز» می شود فرصتی برای ایران؟
در کابینه دولت عربستان، عادل الجبیر وزیر خارجه و وزرای گارد ملی و اطلاع‌رسانی کنار گذاشته شدند. این تغییرات مهم به دستور سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان، روز پنجشنبه ۶ دی (۲۷ دسامبر) اتفاق افتاد.
پادشاه عربستان ابراهیم العساف، وزیر دارایی پیشین را به عنوان وزیر خارجه جدید عربستان معرفی کرد. او یک سال پیش یکی از بازداشتی‌های بن‌سلمان، ولیعهد ۳۳ ساله این کشور در هتل «ریتز کارلتون» بود و ژانویه ۲۰۱۸ آزاد شد و به سر کار خود بازگشت.
طبق فرمان پادشاه، عبدالله بن بندر ابن عبدالعزیز به وزارت گارد ملی و ترکی الشبانه به وزارت اطلاع‌رسانی منصوب شد. حمد آل الشیخ هم وزیر آموزش شده است.
کارشناسان تغییرات کابینه عربستان را «خانه‌تکانی»و «زلزله» توصیف کردند که می‌تواند چرخشی عظیم در سیاست‌های داخلی و خارجی عربستان پدید آورد.
چه عواملی باعث تغییرات شد؟
در آستانه این تغییرات عربستان با چندین چالش و بحران مواجه بود. قتل جمال خاشقچی، ستون‌نویس روزنامه واشنگتن پست در کنسولگری این کشور در استانبول عربستان را با بحران بزرگی مواجه کرد و مشروعیت نظام پادشاهی این کشور را در افکار عمومی جهان زیر سئوال برد.
دکتر حسن هاشمیان کارشناس امور خاورمیانه در مصاحبه با دویچه وله می‌گوید پیامد قتل خاشقچی عربستان را وادار کرد کابینه دولت را تغییر دهد. به گفته این کارشناس عربستان مجبور شده است بعد از قتل آقای خاشقچی، افزایش فشارهای بین‌المللی و تیره شدن رابطه سعودی با آمریکا به شکلی واکنش مثبتی نشان دهد تا تاثیرات منفی این حادثه را خنثی و وجهه عربستان را در جهان بهتر کند. به باور هاشمیان با تغییرات گسترده در کابینه دولت، سعودی‌ها به داخل و خارج این پیام را می‌دهند که می‌خواهند در سیاست خود تعدیل کنند.
هاشمیان در ادامه صحبت‌های خود افزود، دوره سیاست تهاجمی عادل الجبیر، وزیر خارجه پیشین عربستان پایان یافته است. اما این کارشناس به این مسئله هم اشاره کرد که سیاست خارجی را محمد بن سلمان، ولیعهد وضع کرده بود و در سیاست خارجی الجبیر به کار گرفته می‌شد.
پیامدهای تغییرات کابینه
حسن هاشمیان به این پرسش دویچه وله آیا وزیر خارجه جدید عربستان می‌تواند تنش‌های عربستان در سیاست خارجی به خصوص با ایران را مدیریت و در سیاست خارجی کشورش چرخشی ایجاد کند؟هم چنین پاسخ می‌دهد: «روی کار آمدن ابراهیم العساف به عنوان وزیر خارجه به این معناست که فردی بسیارمحافظه‌کار از نسل قدیم (۶۹ ساله) و مورد اعتماد پادشاه ملک سلمان قدرت را به دست گرفته و تلاش می‌کند که این سیاست (تهاجمی) را تغییر بدهد. ما شادی‌های قطری‌ها را دیدیم و این به این معناست که احتمال دارد در موضوع قطر گشایش صورت بگیرد. احتمالا هزینه‌های نظامی سعودی ۱۰ تا ۱۲ درصد در سال ۲۰۱۹ کاهش پیدا می‌کند. این بدان معناست که جنگ یمنی‌ها تمام شود و یا فکری برای خروج از این بحران بکنند.»
هاشمیان در ادامه مصاحبه خود با دویچه وله فارسی گفت که انتظار دارد کابینه دولت عربستان تغییراتی درباره سیاست‌های خود در قبال سوریه، اخوان المسلمین، مصر و ترکیه هم ایجاد کند.
او افزود در حوزه سیاست داخلی هم عربستان شاهد تغییراتی خواهد بود.
اما تغییر عمده‌ای در حوزه اقتصادی انجام نگرفته است و وزرای اقتصاد، مالی ونیرو همچنان در پست‌های خود باقی مانده‌اند. هاشمیان در این ارتباط هم می‌گوید با ایجاد «شورای اقتصاد» فعالیت‌های این وزاتخانه‌ها هم تحت کنترل خواهد بود.
بسته‌شدن دست و پای «ولیعهد خودسر»
به باور هاشمیان تغییرات گسترده در کابینه دست و پای بن سلمان، ولیعهد جدید را خواهد بست.
او در ادامه گفت: «شورای اقتصادی و شورای امنیتی – سیاسی ایجاد شده است. موضوع فروش شرکت ملی نفت عربستان «سعودی آرامکو» ادامه خواهد یافت اما نظارت بیشتری برآن صورت خواهد گرفت، بنابراین دست و پای محمد بن سلمان، ولیعهد بسته می‌شود. یک تغییر ساختاری در شکل نهادها نیز صورت گرفته است. یک «دفتر شورای وزیران» شکل گرفته که این دفتر دبیرخانه مشترک با اداره تشریفات دارد که هر دو زیر «دیوان دربار» فعالیت می‌کنند. این بدان معناست که محمد بن سلمان دیگر نمی‌تواند مثل سابق خوددسرانه عمل بکند.»
تغییرات کابینه دولت عربستان و ایران
به گفته هاشیمان با انتصاب ابراهیم العساف به سرپرستی وزارت خارجه برای ایران یک فرصتی پیش آمده است تا بتواند مناسبات خود را با عربستان بهبود بخشد. او گفت: «نیروهای تندرو ایرانی به سفارتخانه و کنسولگری عربستان در ایران حمله کردند که سعودی‌ها درخواست‌هایی دارند. منتهی الآن یک فرصت بزرگی پیش آمده که زمان عادل الجبیر وجود نداشت. اکنون آن دیدگاه‌ها و بلندپروازی‌های بن سلمان بیشتر کنترل شده و فکر می‌کنم که ابراهیم العساف مایل است با ایران به توافقی برسد و ایرانی‌ها باید از این فرصت استفاده کنند.»
هاشمیان درباره این که ایران چگونه می‌تواند از فرصت‌های بوجود آمده استفاده کند هم گفت: «ایران بایستی در ارتباط با حمله به سفارتخانه و کنسولگری عربستان عذرخواهی کند و شکل روابطش را ترمیم بخشد. سعودی‌ها انتظاراتی از ایران در یمن دارند که مانعی در مذاکرات صلح یمن ایجاد نکند و حوثی‌ها را تشویق کند که در مذاکرات یمن فعال‌تر مشارکت کنند.»
حسن هاشمیان ضمن ابراز خوشبینی نسبت به تغییرات مثبت در مناسبات ایران و عربستان خاطرنشان کرد که وزیر خارجه جدید عربستان موافق این تغییرات است به شرط آنکه ایران بتواند از فرصت‌های بوجود آمده برای بهبود روابط خود با این کشور استفاده کند.
