ندیدن آب به عنوان یک کالای اقتصادی مشکل جدی است
رضا اردکانیان در جمع خبرنگاران درخصوص چرایی عدم تمرکز روی صرفه‌جویی در مصرف آب کشاورزی گفت: ما نیازمند یک فرهنگ‌سازی فوری، فوتی در این زمینه هستیم تا این موضوع به یک مطالبه اجتماعی تبدیل شود و اصلاح نگرش از پایین به بالا شکل گیرد.
وی با بیان اینکه روی این موضوع باید فرهنگ‌سازی شود، افزود: تا زمانی که هیچ علامتی درخصوص اقتصادی بودن کالای آب به جامعه مولد نمی‌دهیم، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم با تصمیم‌گیری، بخشنامه یا دستورالعمل موضوع حل شود.
اردکانیان ادامه داد: این موضوع یکی از نقاط ضعف عمده و یکی از پاشنه‌های آشیل ماست که نه فقط در خشکسالی بلکه در ترسالی هم گریبان ما را خواهد گرفت.
وزیر نیرو با اشاره به اینکه مشکل جدی ما این است که آب یک کالای اقتصادی شمرده نمی‌شود، تصریح کرد: ممکن است از این جمله بنده، سو‌برداشت شود که قرار است بهای آب در بخش کشاورزی افزایش یابد، اما تاکید بنده بر این است که در این صورت می‌بایست تا سالهای سال و تا زمانی که وضعیت تولید سامان داده شود، یارانه وسیعی به بخش کشاورزی پرداخت شود، اما اگر قصد اصلاح داریم می‌بایست کشاورز زحمت‌کش و به‌تبع آن وزارت جهاد کشاورزی موضوع اقتصادی بودن کالای آب به عنوان یک کالای یارانه‌ای را به‌رسمیت بشناسند.
وی اظهار کرد: تا زمانی که هیچ سیگنالی درخصوص اقتصادی بودن کالای آب به جامعه مولد نمی‌دهیم، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم این موضوع با تصمیم‌گیری، بخشنامه یا دستورالعمل حل شود.
اردکانیان با بیان اینکه روی این موضوع باید فرهنگ‌سازی شود و اگر این اتفاق رخ دهد و نگرش به آب تغییر کند، می‌توانیم به‌جای تبدیل شدن به کشوری خشک یا نیمه‌خشک، به یک صادرکننده آب تبدیل شویم، گفت: اکنون یک کشور خشک و نیمه خشک هستیم که به جای اینکه جزو بزرگ‌ترین واردکنندگان آب مجازی باشیم، میزان صادرات آب مجازی کشور از واردات آن بیشتر است.
وزیر نیرو خاطرنشان کرد: این موضوع جای کار دارد و لازم است از تعارض بین دو دستگاه خارج شود. ما در بدنه کارشناسی درخصوص راندمان آب اختلاف نظر داریم. باید سعی کنیم مسایل مختلف مربوط به آب را به‌ویژه در بخش کشاورزی با هم ببینیم و از این فرصت پیش‌آمده خشکسالی استفاده کنیم.
نقش محوری استان‌ها در تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی
وی همچنین درخصوص وضعیت سفره‌های آب زیرزمینی با اشاره به اینکه بسیاری از عرصه‌ها از جمله آب، نسخه‌ای در سطح ملی ندارد، گفت: واقعیت این است که کارنامه ما در مقایسه با هدف‌های این طرح و انتظارات موفق نبوده است.
اردکانیان با بیان اینکه اگر بخواهیم مسئله آب در کشور سامان یابد تردید نکنید که استان‌ها باید نقش و سهم بیشتری داشته باشند، اضافه کرد: در استان خراسان رضوی خطاب به استاندار این استان عرض کردم که بنده به‌عنوان وزیر نیرو تمامی اختیارات و امکانات که تفویضش غیرقانونی نباشد به شما تفویض و البته بر عملی شدن آن هم نظارت می‌کنم.
وزیر نیرو اظهار کرد: راه‌حل مشکل آب زیرزمینی این است که در استان‌ها متمرکز شویم و به دستگاه‌های ستادی اختیارات مقدور را تفویض کنیم.
وی ادامه داد: بنا داریم این کار را در چند نقطه شروع کنیم و امیدواریم بتوانیم در آینده گزارش مناسبی را از عملکرد تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی ارائه نماییم.
هیچ طرحی اجرا یا متوقف نخواهد شد، مگر با پشتوانه کارشناسی
وزیر نیرو درخصوص نحوه اجرای پروژه‌های انتقال آب افزود: هیچ طرحی اجرا یا متوقف نخواهد شد، مگر اینکه پشتوانه کار کارشناسی و دلایل توجیهی داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه علم هیدرولوژی و آب‌شناسی به دلیل عدم قطعیت در ذات مسئله آب، کاربردی است، اضافه کرد: در این زمینه می‌بایست با توجه به شرایط اقلیم و اقتضائات هر منطقه تصمیم‌گیری کرد.
اردکانیان ادامه داد: به‌عنوان مثال در استان گیلان سالانه میلیاردها متر مکعب بارش را روانه دریا می‌شود، به نحوی که مناطق وسیعی در این استان یا برخی روستاها حتی با مشکل آب شرب هم مواجه هستند.
وزیر نیرو افزود: ما به دنبال این هستیم که کشت برنج را در غیر از مناطق شمالی محدود و در آینده متروک کنیم، به‌نحوی که خود کشاورزان این کار را به صرفه نبینند. تمهیدات آن نیز اندیشیده و برنامه سه سالهای هم برای آن تدوین شده است.
وی اضافه کرد: اکنون چندین استان را در مسیر تامین آب مورد نیاز سد بزرگ و کهنسال سفیدرود از برخی نیازهای ضروری و حتمی به دور نگه داشته‌ایم و یا از طریق مسیرهای پیچیده‌تری در حال تامین آن نیازها هستیم و سرمایه‌گذاری همزمان برای ظرفیت‌های این استان صورت نگرفته است.
وزیر نیرو با بیان اینکه سدسازی موضوع صفر و یکی نیست که یا طرفدار یا مخالف آن باشیم، خاطرنشان کرد: سدسازی می‌تواند در جای خود و زمان خودش یک اقدام موجه و لازم باشد و می‌تواند در مکان‌هایی به‌لحاظ جغرافیایی فعالیتی غیرموجه باشد، بنابراین از پایبندی به مبانی آن گریزی نداریم.
1.3 میلیارد مترمکعب پساب تولیدی کشور جمع‌آوری و تصفیه می‌شود
وزیر نیرو مصرف شرب و بهداشت کشور را 6.5 میلیارد مترمکعب عنوان کرد و گفت: این میزان مصرف، حدود 4.3 میلیارد متر مکعب پساب تولید می‌کند. بخشی از این پساب با تکنولوژی امروز و با احتساب نیاز تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی قابل تصفیه است.
وی ادامه داد: در حال حاضر حدود 1.3 میلیارد متر مکعب پساب تولیدی کشور توسط سازوسازکارهای مشخص، جمع‌آوری و برای مصارف صنعتی و فضای‌سبز تصفیه می‌شود.
وزیر نیرو با اشاره به اینکه با سرمایه‌گذاری بیشتر، امکان استفاده از پساب برای اقلامی از محصولات غذایی وجود دارد، افزود: اکنون در دنیا بخش وسیعی از اراضی توسط پساب آبیاری می‌شود و بخش زیادی از آن نیز به روش مطمئن نیست.
امکان استفاده از پساب برای برخی اقلام در بخش کشاورزی وجود دارد، اما فعلا در کشور ما تمرکز روی صنعت است.
وی از آغاز طرح تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی با استفاده از پساب در استان خراسان رضوی خبر داد و افزود: برای تهیه این طرح در مقطعی از کارشناسان خارجی استفاده شده است تا تغذیه سفره با کمک پساب تصفیه‌شده و کیفیت خاص صورت گیرد.
اردکانیان اضافه کرد: در این زمینه هماهنگی‌های لازم بین دو مجموعه مسئول `تولیدکننده` و `مصرف‌کننده` پساب در حال شکل‌گیری است تا اختیارات بیشتری به استان‌ها برای برنامه‌ریزی داده شود.
حرکت به‌سمت ایجاد گشایش در تامین حقابه حوضه آبریز هیرمند
وزیر نیرو در پاسخ به علت عدم تامین حقابه حوضه آبریز هیرمند از سوی افغانستان گفت: این حوضه آبریز هر 30 سال گرفتار یک خشکسالی بلندمدت شده که زمان آن تا 10 سال هم رسیده است و کشور بالادست از مقدار اندک آب برای خودش استفاده می کرد و سهمی به پایین دست نمی‌داد.
وی اظهار کرد: به صورت طبیعی، منطقه پایین‌دست که شامل منطقه سیستان ایران است، دچار مشکل شده و پای یک حکمیت خارجی به‌میان می‌آمده که طبق مستندات در هر معاهده حقابه ایران کمتر شده است.
اردکانیان یادآور شد: آخرین بار که معاهده هیرمند در سال 1351 بین نخست‌وزیران وقت دو کشور امضا شده حقابه ایران 820 میلیون متر مکعب برای سال نرمال درنظر گرفته شده است.
طبق مفاد معاهده مذکور، می‌بایست برای تعیین سال نرمال یک هیئت کمیساریا تشکیل و میزان آب ورودی را اندازه‌گیری کند که این هیئت از سوی افغانستان تشکیل نشد تا سالهای ورود به خشکسالی که در سالهای 82-81 بر معاهده گذشته تاکید و هیئت کمیساریا تشکیل شد.
وی با بیان اینکه پس از حدود یک سال رایزنی نتایج خوبی عاید و بر معاهده سال 1351 تاکید شد، افزود: اخیرا هیئت عالی کمیساریای هیرمند دوباره تشکیل شد و با ارتقای سطح این هیئت به معاون وزیر، قرار شد دستگاه‌های اندازه‌گیری به منظور تعیین میزان ورودی در مرز ایران و افغانستان مستقر شود که خوشبختانه دولت با خرید و نصب دستگاه‌های اندازه‌گیری موافقت کرده و در تدارک انجام هستیم.
وی با اشاره به تجربیات ملی و بین‌المللی خود در رابطه با توسعه حوضه‌های آبریز مشترک، نمی‌تواند به‌صورت قسمتی صورت گیرد. باید تمام حوضه درنظر گرفته شود و با یک مشارکت برنامه‌های بلندمدت برای پایین‌دست و بالادست داشته باشیم و مسئله قابل حل است.
وزیر نیرو با بیان اینکه امیدواریم بخش قابل توجهی از این مسئله با این پیشنهاد حل شود عنوان کرد: در حال حاضر مسئول کمیته مشترک همکاری‌های اقتصادی با دولت افغانستان از سمت ایران به عهده وزارت کشور است.
وی خاطرنشان کرد: دولت به این مجموعه فعالیت توجه ویژه دارد، نمایندگان مردم و دستگاه دیپلماسی هم به‌طور جدی موضوع را دنبال می‌کنند و امیدواریم با اطلاعات ماهواره‌ای دریافتی از بارش مناسب در منطقه، به‌سمت ایجاد یک گشایش در این منطقه دست یابیم.
