بستن تنگه هرمز و آغاز جنگ ایران با آمریکا
حواشی پیرامون حادثه خرابکاری در کشتی‌های بندر فجیره امارات و همچنین انفجار خط لوله نفت عربستان از جمله صحنه‌آفرینی‌هایی است که می‌تواند جرقه‌ای بر یک جنگ تمام‌عیار باشد که پایانی نامعلوم دارد و منطقه را دچار چالش‌های بسیار جدی و خطرناک می‌کند.
اکبر ترکان، وزیر اسبق دفاع و معاون برنامه ریزی وزارت نفت در دولت دهم، در این راستا می گوید: «شرایط منطقه و تنش بین ایران و آمریکا به شکلی در حال پیشروی است که نیروهای مسلح ایران باید در حالت آماده‌باش قرار داشته باشند. به هر حال ممکن است یک اتفاق سخت بیفتد و به همین دلیل باید همه احتمالات را در نظر گرفت.»
به اعتقاد او، باید مراقب بود اسرائیل و عربستان صحنه‌آفرینی‌هایی نکنند که ایران و آمریکا را در عمل انجام‌شده قرار بدهند و کاری کنند که این دو کشور به‌رغم میل باطنی خود وارد جنگ شوند.
******
دیدگاه شما درباره مسائل کنونی ایران و آمریکا چیست؟
مسئله ایران و آمریکا ریشه تاریخی دارد و مربوط به امروز نیست. در شرایط کنونی نیز اتفاقات زیادی رخ داده که تنش بین ایران و آمریکا تا به این اندازه رسیده است. مقام معظم رهبری در سخنرانی اخیر خود عنوان کردند که جنگ نخواهد شد و مذاکره نیز صورت نخواهد گرفت. شاید تنش و اصطکاک بین ایران و آمریکا امروز در بالاترین وضعیت خود قرار دارد اما نه ایران به‌دنبال جنگ است و نه آمریکا حاضر است ریسک جنگ با ایران را بپذیرد. به همین دلیل نیز آمریکا تلاش می‌کند با تحریم و فشارهای اقتصادی جمهوری اسلامی را وادار به عقب‌نشینی کند. ترامپ گمان می‌کند پیامدهای فشار اقتصادی که به ایران وارد می‌کند در نهایت سبب براندازی خواهد شد. این در حالی است که در شرایط کنونی دولت و مسئولان نظام پیامدهای تحریم‌ها را مدیریت می‌کنند تا آن چیزی که دولتمردان آمریکا فکر می‌کنند و به‌دنبال آن هستند اتفاق نیفتد.
با وجود این، هنگامی که میزان صادرات نفت ایران کاهش پیدا می‌کند و فقط می‌توان مقادیر کمی نفت صادر کرد درآمد دولت کاهش پیدا می‌کند، در نتیجه فشار روی زندگی مردم بیش از گذشته خواهد شد. البته این مسائل خللی در اراده ملت ایران به وجود نمی‌آورد و همانگونه که مقام معظم رهبری فرمودند گزینه قطعی ملت ایران مقاومت است و ما با مقاومت و ایستادگی از این بحران‌ها عبور خواهیم کرد.هنگامی که میزان صادرات نفت ایران کاهش پیدا می‌کند و فقط می‌توان مقادیر کمی نفت صادر کرد درآمد دولت کاهش پیدا می‌کند، در نتیجه فشار روی زندگی مردم بیش از گذشته خواهد شد.
ترامپ عنوان می‌کند که به‌دنبال براندازی نیست و تنها به‌دنبال مذاکره و یک توافق خوب با ایران است.
این سخنان ترامپ بیشتر جنبه روانی و رسانه‌ای دارد و بیشتر برای اقناع افکار عمومی در جهت فشار به ایران است. اگر قرار به مذاکره و گفتوگو است پس تحریم و فشار اقتصادی محلی از اعراب ندارد. مذاکره و گفتوگو دارای مقدمات و لوازمی است که برای هر گفتوگو باید مهیا شود. بدون‌شک نخستین پیش‌شرط یک مذاکره حقوق و شرایط برابر است که طرفین مذاکره بتوانند به‌راحتی و بدون هیچ‌اهرم فشاری دیدگاه‌های خود را مطرح کنند. با این وجود ترامپ در عمل نشان داده به‌دنبال این است که با تحریم و تهدید شرایط ایران را سخت کند تا ایران در یک حالت منفعلانه و سخت حاضر به مذاکره شود. این اتفاقی است که هیچ‌گاه رخ نخواهد داد و ایران در مقابل هرگونه تهدید و تحریم مقاومت خواهد کرد.
ایران از سال 1358تاکنون به شکل‌های مختلف با تحریم مواجه بوده است. با این وجود راه درمانی برای پاشنه آشیل خود که همان وابستگی به نفت است پیدا نکرده و آمریکا نیز همواره از همین پاشنه آشیل به ایران ضربه زده است. آیا زمان آن فرا نرسیده که جایگزین مناسبی برای نفت در نظر گرفته شود؟
وابستگی به نفت زمانی از بین می‌رود که درآمدهای ارزی دیگری جایگزین آن شود. در چهار دهه‌ای که از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد نیز چنین رویکردی در دستور کار قرار گرفته است. در شرایط کنونی صادرات غیرنفتی از صادرات نفتی ایران بیشتر است. به‌عنوان مثال پتروشیمی‌ها بخش مهمی از درآمد ارزی ایران را تشکیل می‌دهند که درآمد ناشی از آن با درآمد نفت قابل مقایسه است. این وضعیت در صنعت و کشاورزی ما نیز وجود داشته و تولیدات صنعتی و کشاورزی ما نسبت به گذشته پیشرفت چشمگیری داشته است.
در سال جاری نیز درآمد ناشی از تولیدات غیرنفتی ما بیش از درآمدهای نفتی خواهد بود. بدون‌شک مهم‌ترین دستاورد دولت آقای روحانی توافق برجام بود که از نظر سیاسی و اقتصادی پیامدهای مهمی برای جمهوری اسلامی ایران به همراه داشت. با این وجود پس از روی کار آمدن دونالد ترامپ در ایالات متحده آمریکا رویکرد این کشور نسبت به برجام تغییر کرد و در نهایت نیز آمریکا از برجام خارج شد. هنگامی که آمریکا از برجام خارج شد معادلات بین‌المللی دوران پسابرجام به‌هم خورد و در نتیجه وضعیت اقتصادی کشور نیز تحت‌الشعاع معادلات جدید بین‌المللی قرار گرفت. در نتیجه اغلب مشکلات کنونی کشور به خصوص در زمینه اقتصادی ریشه در تحریم‌های آمریکا علیه ایران دارد.
شرایط منطقه و تنش بین ایران و آمریکا به‌شکلی در حال پیشروی است که نیروهای مسلح ایران باید در حالت آماده‌باش قرار داشته باشند، زیرا به هر حال ممکن است یک اتفاق سخت بیفتد.
ورود ناو و بمب‌افکن‌های آمریکا به منطقه خلیج فارس به چه میزان می‌تواند تهدید نظامی به‌شمار برود؟
شرایط منطقه و تنش بین ایران و آمریکا به‌شکلی در حال پیشروی است که نیروهای مسلح ایران باید در حالت آماده‌باش قرار داشته باشند، زیرا به هر حال ممکن است یک اتفاق سخت بیفتد. به همین دلیل باید همه احتمالات را در نظر گرفت. شواهد و قرائن و اظهارنظر مسئولان دو کشور نشان می‌دهد که هیچ‌کدام از کشورهای آمریکا و ایران به‌دنبال جنگ نیستند. به همین دلیل باید فضا را مدیریت کرد که اتفاقی به‌صورت ناگهانی رخ ندهد که مورد دلخواه آنها نباشد. باید مراقب بود اسرائیل و عربستان صحنه‌آفرینی‌هایی نکنند که ایران و آمریکا را در عمل انجام‌شده قرار بدهد و کاری کنند که به‌رغم میل باطنی وارد جنگ شوند.
آیا اتفاقاتی که در بندر فجیره و خط لوله عربستان رخ داد در راستای همین صحنه‌آفرینی‌ها ارزیابی می‌کنید؟این بخشی از طراحی‌هایی است که توسط اسرائیل و عربستان صورت گرفته است تا خلیج فارس را به آتش بکشند. اینگونه اتفاقات و متهم‌کردن ایران به دخالت در این زمینه نوعی زمینه‌سازی و بازی در زمین آمریکاست تا این کشور با به‌دست آوردن بهانه‌های کافی اقدامات نامشروع خود در منطقه خلیج فارس را مشروع جلوه بدهد. آنچه برای همگان آشکار است این است که ایران در اتفاقات بندر فجیره امارات متحده عربی و همچنین انفجار خط لوله عربستان هیچ‌نقشی نداشته است.
عنوان می‌شود اگر نفت ایران از تنگه هرمز عبور نکند ما اجازه نخواهیم داد نفت دیگر کشورهای صادرکننده نیز از این تنگه عبور کند. تحلیل شما در باب این موضوع چیست؟
هیچ‌کس نگفته ایران قصد دارد تنگه هرمز را ببندد. تاکنون هیچ‌کدام از مسئولان رسمی جمهوری اسلامی عنوان نکرده‌اند که ایران قصد دارد تنگه هرمز را ببندند. این چیزی است که اسرائیلی‌ها به‌دنبال ایجاد آن هستند. ایران همواره در طول تاریخ ضامن حفظ امنیت آبراهه تنگه هرمز بوده و در آینده نیز خواهد بود. ایران با هر تهدیدی برای بستن تنگه هرمز مقاومت می‌کند و هیچ‌گاه به‌دنبال بستن این تنگه نبوده و نخواهد بود. موج خبری ناشی از این مساله نیز توسط اسرائیل ایجادشده که قصد دارند در بین کشورهای منطقه تنش و درگیری ایجاد کنند.
کسانی که چنین مسائلی را مطرح می‌کنند به‌دنبال این هستند که به افکار عمومی جهان این نکته را القا کنند که ایران در تنگه هرمز به‌عنوان یکی آبراهه‌های حیاتی جهان اخلال ایجاد می‌کند. این در حالی است که ایران علاوه براینکه ضامن امنیت تنگه هرمز است در آب‌های دیگر جهان نیز نقش‌آفرینی می‌کند و هنگامی که کشتی‌های کشورهای دیگر مورد حمله قرار می‌گیرند نیروهای مسلح ایران به کمک آنها می‌روند و به امنیت آب‌های جهان کمک می‌کنند.
ترامپ دوباره پیشنهاد مذاکره خود را تکرار کرده و با دادن شماره تلفن خواستار تماس مسئولان ایران با خود شده است. چرا؟ما در حال مذاکره بودیم و هیچ‌گاه میز مذاکره را ترک نکردیم. در ماجرای برجام ایران حسن نیت خود را به افکار عمومی جهان نشان داد و به همه مردم جهان نشان داد که به‌دنبال جنگ نیست و بلکه صلح را یک ضرورت برای جهان امروز می‌داند. با این وجود این آمریکا و ترامپ بودند که میز مذاکره را ترک کردند و به یک‌باره در معادلات بین‌المللی تغییر ایجاد کردند. نکته دیگر اینکه شماره تلفن دادن ترامپ به‌عنوان یک رئیس‌جمهور برای مذاکره با کشور دیگر کاری مسخره است.
ما سر میز مذاکره نشسته بودیم و داشتیم مذاکره می‌کردیم. آمریکا میز مذاکره را ترک کرده و قاعده بازی را زیر پا گذاشته است. به همین دلیل نیز اگر قصد مذاکره دارند باید شرایط را به قبل از مذاکره باز گردانند و در یک فضای دوطرفه و برابر با هم مذاکره کنند. مقامات ایران و آمریکا در سطوح بالا در حال مذاکره بودند و مذاکرات نیز به‌خوبی جلو می‌رفت. چه معنی دارد که یک طرف میز مذاکره را بشکند و همه چیز را به هم بریزد و پس از مدتی شماره تلفن بدهد که با وی تماس بگیرند؟ در کجای دنیا چنین چیزی سابقه داشته است که ترامپ چنین رفتاری از خود نشان می‌دهد.روسیه و چین از جمله کشورهای دوست جمهوری اسلامی هستند و در آینده نیز با ایران همراهی خواهند کرد، اما این همراهی به‌معنای همراهی نظامی نیست.
آیا کشورهای اروپایی درضرب‌الاجل60 روزه‌ای که ایران به آنها داده اقدام مناسبی خواهند کرد؟اروپا از نظر اراده سیاسی با ایران است و تلاش می‌کند که با ایران در مقابل آمریکا همراهی کند. با این وجود زورش به آمریکا نمی‌رسد. حوادث سال‌های اخیر و مناسبات فی‌مابین اروپا و آمریکا نشان داده که کشورهای اروپایی اثری در تصمیمات ایالات متحده آمریکا ندارند. از سوی دیگر اهرم فشاری نیز در اختیار ندارند که بتوانند در تصمیمات آمریکا تاثیر مستقیم داشته باشند. آمریکا و کشورهای اروپایی شریک تجاری هم هستند. با این وجود سیاست‌های ترامپ زیاد با جهت‌گیری‌های رهبران کشورهای اروپایی همسو نیست و به همین دلیل کشورهای اروپایی ترجیح می‌دهند در سیاست‌های خصمانه آمریکا علیه کشورهایی مانند ایران دخالت کمتری داشته باشند.
این وضعیت درباره روسیه و چین نیز وجود دارد؟روسیه و چین از جمله کشورهای دوست جمهوری اسلامی هستند و در آینده نیز با ایران همراهی خواهند کرد، اما این همراهی به‌معنای همراهی نظامی نیست. ایران با این دو کشور از نظر اقتصادی و تجاری همکاری‌های نزدیک دارد و در معادلات منطقه‌ای سیاست‌های همسویی را دنبال می‌کنند. ایران و روسیه و چین تاکنون کارهای موفقی در حوزه‌های سیاسی و تجاری در سطح منطقه و جهان انجام داده‌اند و در برخی زمینه‌ها موفقیت‌های چشمگیری نیز حاصل آمده است. با این وجود اگر فکر کنیم روسیه و چین در کنار ایران و در مقابل آمریکا قرار خواهند گرفت اشتباه کرده‌ایم و چنین اتفاقی رخ نخواهد داد. همکاری ایران با این دو کشور در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی است و در همین حوزه‌ها نیز باقی خواهد ماند. در نتیجه در حوزه‌های نظامی چنین همکاری وجود نخواهد داشت و نباید چنین انتظاری نیز داشت.
نقش عربستان سعودی را در تنش بین ایران و آمریکا چگونه ارزیابی می‌کنید؟تا چندسال پیش و در دوران اوباما همه به این نتیجه رسیده بودند که دوران پادشاهی در کشور عربستان به پایان رسیده است و شیوه حکومتداری استبدادی در عربستان در قرن بیست‌ویکم قابل قبول نیست. در چنین شرایطی مرگ پادشاهی عربستان در شرف تحقق بود.
روسیه و چین از جمله کشورهای دوست جمهوری اسلامی هستند و در آینده نیز با ایران همراهی خواهند کرد، اما این همراهی به‌معنای همراهی نظامی نیست.
با وجود این و طرح جدیدی که ولیعهد عربستان با کمک اسرائیل ایجاد کردند شرایط ادامه حیات پادشاهی در عربستان به شکل جدیدی فراهم شده است. این طرح نیز نیاز به هیاهو و تبلیغات دارد و به همین دلیل مقابله با ایران را به ابزاری برای هیاهو و تبلیغات خود مبدل کرده‌اند. هدف از این طرح نیز حفظ حکومت پادشاهی عربستان برای دهه‌های آینده است. عربستان به‌خوبی به این مساله آگاهی دارد که قدرت نظامی آنها برای ایران تهدید به‌شمار نمی‌رود. با این وجود برای ما نیز این مساله دارای ابهام است که چرا عربستان تا به این اندازه به‌دنبال تنش و تبلیغات علیه ایران است.
تنش با ایران در نهایت در انتخابات ریاست‌جمهوری آینده آمریکا به سود ترامپ خواهد بود یا به ضرر او تمام خواهد شد؟هنوز آمار دقیقی از وضعیت اقبال عمومی به ترامپ در آمریکا منتشر نشده و نمی‌توان به‌صورت دقیق عنوان کرد که آیا تنش با ایران در نهایت به ضرر ترامپ خواهد بود و یا به سودش. با این وجود اگر ترامپ به اهدافی که با تحریم و فشار به ایران دنبال می‌کند محقق شود یک برگ برنده بزرگ در انتخابات آینده آمریکا به‌شمار می‌رود و او می‌تواند با این برگ برنده افکار عمومی آمریکا را به‌سمت خود جلب کند. شاید به همین دلیل است که ترامپ اصرار زیادی برای امتیازگرفتن از ایران دارد. اصراری که تاکنون برای وی بی‌نتیجه بوده و به‌نظر می‌رسد در آینده نیز بی‌نتیجه خواهد بود.
