چارچوب تحلیل تاثیر تحریم‌های نفتی

رامین فروزنده | تحلیل گر نفت

برای تحلیل تاثیر تحریم‌های نفتی، معمولا فاصله صادرات نفت و میعانات گازی در شرایط عادی و تحریمی محاسبه و ضربدر دوره زمانی می‌شود. مثلا گفته می‌شود اگر تحریم نباشد، صادرات نفت و میعانات گازی ایران 2.5 میلیون بشکه در روز است که اختلاف این رقم با 1 میلیون بشکه در روز، تاثیر تحریم‌ها بوده است. این محاسبه، تنها بخشی از تاثیر تحریم‌ها را نشان می‌دهد.

 1-  کاهش در تحقق ظرفیت صادرات: یعنی چقدر می‌توانیم صادر کنیم و در نتیجه محدودیت‌های تحریم، چقدر صادر می‌کنیم.

 2- کاهش در ظرفیت تولید (و طبیعتا صادرات): یعنی چقدر از توان تولید و صادرات ما طی دوران تحریم از بین رفته است. مثلا در فراساحل ایران، ظرفیت تولید نفت ایران قبل و بعد از تحریم قبلی (اوایل دهه 90) افت چندصدهزاربشکه‌ای داشت. شاید همین موضوع برای نفت ایران در بسیاری میادین خشکی نیز امسال تکرار شود.

 3-  عدم تحقق برنامه‌های رشد ظرفیت تولید: یعنی چقدر از فرصت‌های رشد تولید و توسعه (به عنوان مثال میادین آزادگان، یادآوران، فاز 11 پارس جنوبی، کیش، چنگوله و بسیاری میادین دیگر) در نتیجه تحریم «فعلا» محقق نشده است. قبلا گفتیم که اگر ایران بخواهد مثل روسیه یا آمریکا متناسب با ذخایر خود از میادین تولید کند، باید تولید خود را چند برابر افزایش دهد.

 4 – فرصت‌های ناممکن: این بخش از تاثیر تحریم یعنی چقدر از فرصت‌ها برای همیشه از دست رفته یا کاهش یافته‌اند؛ مثلا با لحاظ پیک تقاضای نفت (و در نتیجه از دست رفتن تقاضای بالقوه نفت برای بخشی از ذخایر)، جایگزینی رقبا منطقه‌ای و جهانی در بازارها (مثلا در بازار LNG)، افزایش ریسک و در نتیجه هزینه سرمایه‌گذاری در ایران و موارد دیگر.

خوب است درنظر داشته باشیم که شاید سهم مورد 3 یا 4 در برآیند تاثیر تحریم‌های نفتی، بیش از مورد 1 باشد.

این نمودار قیمت نفت ایران را در مقایسه با نفت‌های رقیب نشان می‌دهد. به افزایش فاصله توجه کنید. این افزایش فاصله یعنی نفت ارزان‌تر فروخته شده تا برای مشتریان جذاب‌تر شود. این به جز هزینه‌های متعدد دیگری است که بر فروش نفت تحمیل می‌شود؛ مثلا در زمینه حمل‌ونقل.

این نمودار نشان می‌دهد تحلیل تاثیر تحریم فقط منحصر به کاهش مقدار صادرات نفت نیست، بلکه قیمت نفت را نیز باید لحاظ کرد و البته موارد دیگر.