برنامه تصفیر نفت در بودجه: «بتن» چگونه کشور را نجات می دهد؟

موثرترین و پایدارترین راه مقابله با استفاده از اهرم نفت علیه ایران، اداره ارادی کشوربدون نفت است. بر همین اساس، مرکز پژوهش های مجلس گزارشی از «برنامه اداره کشور بدون نفت» منتشر کرده است. برنامه اداره کشور بدون نفت، از دو بخش تشکیل شده است. در بخش اول، برنامه ارادی و فعالانه برای صفر کردن منابع نفتی از بودجه عمومی دولت (نه صفر کردن صادرات آن) ارائه شده و در بخش دوم، برنامه لازم برای خنثی کردن آثار کاهش احتمالی تحمیلی صادرات نفت ـ ولو تا مرز فرضی صفر ـ در تراز پرداخت ها و بازارهای مرتبط توضیح داده شده است.

به گزارش خبرنگار «انرژی امروز» مرکز پژوهش های مجلس معتقد است برنامه حاضر به دنبال آن است که بتواند به صورت «عملیاتی و قابل اجرا»، با «کمترین تنش» اجتماعی و سیاسی، با حداقل تلاطم غیرقابل اجتناب در محیط اقتصاد کلان و با لحاظ حمایتهای اقتصادی لازم از اقشار آسیب پذیر، منابع نفتی بودجه را «از لحظه شروع برنامه» به صفر برساند، آن را طی اجرای برنامه حفظ کرده و در پایان، اقتصاد را وارد مرحله ای جدید از بودجه ریزی بدون اتکا به منابع استخراجی کند، ضمن اینکه در صورت کاهش تحمیلی صادرات نفت نیز، اقتصاد پایداری خود را از دست ندهد.

برنامه تصفیر نفت که اختصارا «بتن» نامیده می شود، «استحکام» در مقابل نوسانات یا شوک های نفتی را به مشخصه اصلی ساختار بودجه کشور تبدیل و در عین حال، منابع نفتی را، برای استفاده نسل های آتی و توسعه کشور، معطوف به تنوع اقتصادی و پایداری تراز پرداخت ها و سالم سازی تجارت، حفظ و صرف خواهد کرد.

تصفیر نفت در بودجه، از لحظه شروع برنامه پیشنهادی اعمال شده و در جریان پیاده سازی برنامه که مدت آن یک سال است، حفظ شده و انتظار می رود در پایان مدت یک سال پیاده سازی آن، بودجه در مقابل تهدید نفت مستحکم شود.

پس از این مدت و در جریان بودجه ای آتی، منابع نفتی قابل حصول در هر میزان برای توسعه غیربودجه ای و متنوع کردن اقتصاد کشور استفاده شود.

فرض های برنامه

مرکز پژوهش های مجلس فرض هایی برای این برنامه در نظر گرفته است از آن جمه:

– با اصول دانش اقتصاد ناسازگار نباشد.

 -از لحاظ عملیات بودجه ای قابل اجرا و تداوم باشد.

 -از لحاظ سیاسی و اجتماعی قابل اجرا باشد.

 -ملاحظات بخش واقعی، پولی و تجارت خارجی را تا حد امکان لحاظ کند.

 -به تلاطم غیرقابل کنترل در اقتصاد کلان منجر نشود.

 -اجرای آن و رسیدن به هدف اصلی، تصفیر نفت، موکول به پایان برنامه نباشد.

طرح کلی اقدام برنامه تصفیر نفت در بودجه

برای قابل مطالعه کردن این سند برای سیاستگذاران، خلاصه اجرایی طرح کلی اقدام «برنامه تصفیر نفت» در بودجه به شرح زیر ارائه می شود: 

1- کسری بودجه بدون نفت کشور ـ کسری توازن منابع و مصارف بودجه بدون در نظر گرفتن نفت به عنوان منبع بودجه ای ـ محاسبه و شفاف می شود.

این رقم، شاخص اصلی «شکاف اقتصاد و بودجه عمومی از وضعیت سالم» و به عبارت دیگر شاخص میزان تلاش دولت، دست اندر کاران بودجه و مردم برای جبران فاصله تا وضعیت سالم است.

برآورد مرکز پژوهش های مجلس این است که پس از استفاده از ابزار تخصیص بودجه در هزینه های جاری و عمرانی و نیز پس از فروش اوراق مالی در نظر گرفته شده در بودجه برای سال جاری، کسری بودجه بدون نفت، حدود  100هزار میلیارد تومان، خواهد بود (که حجم بزرگی در مقابل ظرفیت های  اقتصاد ایران نیست و امکان جبران آن با مجموعه ای هماهنگ از سیاستها در سمت منابع و سمت مصارف بودجه وجود دارد).

2- برنامه های 10گانه سالم سازی اقتصاد، به طوری که هرکدام از آنها به طور متوسط  10هزار میلیارد تومان درآمد ایجاد می کنند (برای ساده سازی این فرض شده است)، فهرست میشوند. این رقم، با در نظر گرفتن ظرفیت سیاسی و اجتماعی، اجرایی و سابقه نهادهای تصمیم گیر در مصلحت سنجی های مختلف در نظر گرفته شده و حداقلی است، به طوری که قابلیت اجرای برنامه را در عین تنش حداقلی تضمین کند.

 .3برخی از این برنامه ها، قابلیت اجرا و حصول درآمد را در سال جاری دارند و برخی، همانند انواعی از مالیات ها، علیرغم شروع عملیات اجرایی و تهیه ساختار در سال جاری ممکن است در سال آتی و سال بعد از آن برای کسب درآمد به ثمر بنشیند.

برای برنامه هایی که امکان حصول درآمد در سال جاری ندارند، اما حصول درآمد غیرنفتی از آنها قطعی است، «اوراق پاکسازی اقتصاد از نفت» یا اوراق اصلاح ساختار منتشر و در بودجه ای سال های بعد، تسویه می شوند.

برآورد مرکز پژوهش های مجلس از برنامه های دارای قابلیت تحصیل درآمد در سال جاری نشان می دهد حدود  60تا  70هزار میلیارد تومان قابلیت تحصیل درآمد در سال جاری وجود دارد و برای  30تا  40هزار میلیارد تومان، مازاد بر اوراق سال جاری، اوراق مالی ـ اسلامی اختصاصی برنامه تصفیر نفت یا اصطلاحا اوراق پاکسازی اقتصاد از نفت که عمدتا متکی بر صکوک و به پشتوانه دارایی های دولت خواهد بود، منتشر خواهد شد.

 .4از لحظه تصویب لایحه یا طرح اصلاحیه قانون بودجه  1398یا قانون بودجه بدون نفت، ورود درآمد نفت به بودجه دولت «صفر» میشود و پس از کسر سهم شرکت ملی نفت،  100درصد درآمد نفت وارد صندوق توسعه ملی خواهد شد.

.5صندوق توسعه ملی می تواند در ادامه رویه فعلی خود، و بر اساس اساسنامه فعلی، در بانک مرکزی سپرده گذاری کند.

جزئیات عملیات مرتبط با بودجه

بر اساس محاسبات و پس از انجام عملیات تخصیص، بدون در نظر گرفتن اوراق در نظر گرفته شده برای سال جاری، حدود  100هزار میلیارد تومان باید از محلی غیر از نفت تامین شود.

 -برنامه های 10گانه سالم سازی و پاکسازی بودجه از نفت به طوری که هرکدام به طور متوسط  10هزار میلیارد تومان درآمد غیرنفتی ایجاد می کنند، با در نظر گرفتن مصلحت سنجی های متعارف دولت و مجلس به شرح جدول  یک ارائه می شود.